Ulica św. Doroty we Wrocławiu

ulica św. Doroty

Stare Miasto
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	157 m
Poprzednie nazwy	Dorotheengassee
Przebieg
ul. Kazimierza Wielkiego ul. Franciszkańska pl. Franciszkański ul. H. Modrzejewskiej pl. Wolności droga wewnętrzna – parking
Położenie na mapie Wrocławia ulica św. Doroty
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica św. Doroty
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica św. Doroty
51°06′25,469″N 17°01′50,668″E/51,107075 17,030741

Przebieg i zagospodarowanie

Pałac Selderów z oficyną

Kamienica z oficyną

Ulica św. Doroty – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście^[1][2]. Łączy ulicę Kazimierza Wielkiego z ulicą Heleny Modrzejewskiej^[a] i placem Wolności^[1][3][4]. Ma 157 m długości^[1]. W pierzejach ulicy znajdują się między innymi takie obiekty zabytkowe jak Pałac Selderów, Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu, Hotel Monopol i inne^[5].

Historia

Pierwotnie ulica łączyła Rynek z kościołem św. Stanisława, Wacława i Doroty przy obecnym placu Franciszkańskim^[6][7][8], który zbudowany został po 1351 r.^[7][9][10], dzięki ufundowaniu przez przebywającego w mieście cesarza Karola IV^[10], w miejscu rozległej posesji położonej przy ulicy Świdnickiej 20, a sam plac stanowił jej wewnętrzny dziedziniec^[7][9]. Pierwszy jej odcinek powstał około 1242 r. wtórnie do planu lokacyjnego jako pomocniczy ciąg komunikacyjny. Przecinał on południową pierzeję Rynku i łączył się z ulicą Ofiar Oświęcimskich^[6][8][11]. Kolejny odcinek w kierunku południowym powstał w 1356 i przecinał Czarną Oławę, nad którą przerzucono most (określany też jako mostek, lichy mostek). Przypuszcza się, że istniał już wtedy odcinek od obecnego Kazimierza Wielkiego do współczesnego placu Franciszkańskiego i wybudowanego przy nim kościoła, a wspomniany odcinek stanowił domknięcie układu ulicy. O istnieniu przejazdu między posesjami przy Rynku numery 18 i 19 istnieje potwierdzenie z 1466 r. Do końca XV wieku nazwa „uliczka św. Doroty dotyczyła tylko tego odcinka zagospodarowanego posesjami^[6][8][12].

Współcześnie istnieje jedynie odcinek końcowy ulicy od ulicy Kazimierza Wielkiego do placu Franciszkańskiego^[6][8][13], przedłużony w 1890 r. do ulicy Haliny Modrzejewskiej^[6]. Bieg dawnej ulicy został przerwany poprzez zabudowę między innymi budynkiem ZETO Wrocław przy ulicy Ofiar Oświęcimskich 7/13 zbudowanym w 1969 r.^[14][15] i szeroką arterią – trasą WZ (ulica Kazimierza Wielkiego)^[16]. Zachowały się przejścia bramowe i ciąg pieszy od Rynku od ulicy Ofiar Oświęcimskich, które obecnie stanowią część Zaułku Jerzego Grotowskiego – biegnącego także w poprzek śródrynkowej zabudowy (centrum Rynku z Ratuszem – dawny tret), przecinającego Sukiennice, Przejście Żelaźnicze i Garncarskie, wcześniejsza nazwa: Przejście Poprzeczne^[11][12][13]. Postuluje się także odtworzenie, w formie ciągu pieszego, odcinka pomiędzy ulicą Ofiar Oświęcimskich a ulicą Kazimierza Wielkiego^[17].

Należy także zaznaczyć, że historycznie ciąg komunikacyjny obejmujący ulicę Więzienną, Przejście Poprzeczne (współcześnie Zaułek Jerzego Grotowskiego), i ulicę Św. Doroty stanowił tzw. Przejście Pokutnicze^[18].

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• Szubiennicza, odcinek od Rynku do ulicy Ofiar Oświęcimskich^[6][8]
• Dorotheengassee, do 1945 r.^[6][19]; także w odniesieniu do odcinka przy Rynku – Przejście św. Doroty^[6]
• św. Doroty, od 1945 r.^[1][6][19].

Nazwy tej ulicy nawiązywały do kościoła pod wezwaniem św. Doroty wybudowanego przy tej ulicy^[19]. Nazwę Szubieniczna łączono z drogą prowadzenia skazańców do miejsca kaźni (ulica stanowiła fragment tzw. Przejścia Pokutnicznego)^[6][8][18]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 60 z 21.09.1945 r. oraz nr 76 z 19.10.1945 r.^[1].

Układ drogowy

Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 105066D o długości 157 m^[1] klasy dojazdowej^[20] położona na działkach o łącznej powierzchni 757 m^2[b][1][21]. Ulica biegnie od ulicy Kazimierza Wielkiego do ulicy Heleny Modrzejewskiej^[a] i placu Wolności^[1][3][4].

Ulice powiązane z ulicą św. Doroty^[a]:

• skrzyżowanie: ul. Kazimierza Wielkiego^[1][22], torowisko tramwajowe w wydzielonym pasie rozdzielającym^[23]
• skrzyżowanie: ul. Franciszkańska^[24]
• skrzyżowania i plac: ul. Franciszkański^[25]
• skrzyżowanie:
  • ul. H. Modrzejewskiej^[1][26]
  • pl. Wolności^[3]
  • droga wewnętrzna – parking.

Zabudowa i zagospodarowanie

Przy północnym odcinku od ulicy Kazimierza Wielkiego do ulicy Franciszkańskiej posadowione są po obu jej stronach kamienice z fasadami wejściowymi skierowanymi ku ulicy Kazimierza Wielkiego, oraz połączonymi z tymi budynkami oficynami biegnącymi wzdłuż opisywanej ulicy. Budynki połączone są w pierzei ulicy Kazimierza Wielkiego zachowanym łękiem nad jezdnią ulicy. Dalej po stronie wschodniej znajduje się boisko i szkoła położona przy placu Franciszkańskim, natomiast po stronie zachodniej teren przeznaczony pod zabudowę^{[4][5][8][13]}.

Kolejny odcinek ulicy biegnie wzdłuż placu Franciszkańskiego. Tutaj po stronie wschodniej położony jest w ramach placu niewielki skwer, a po stronie zachodniej Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława. Natomiast odcinek ulicy od placu Franciszkańskiego od ulicy Heleny Modrzejewskiej zagospodarowany jest po stronie wschodniej niewielkim terenem zieleni przynależnym do budynku parafii św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława, a po stronie zachodniej Hotelu Monopol^[4][5].

Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 118 a 119 m n.p.m.^[27]. Jest on objęty rejonem statystycznym nr 933060, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 5692 osób/km² przy 651 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.)^[28].

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym położona jest ulica św. Doroty, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.^[29][30]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii^[31][32]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta^[33].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

obiekt, położenie	powstanie, nr rej.[c]	fotografia
pierzeja wschodnia
Pałac Selderów, następnie siedziba firm "Wollf" i "Kretschmer", obecnie Klub Lekarza, towarzystwa ubezpieczeniowe ulica Kazimierza Wielkiego 45[5][13][34]	około 1730 r., rekonstrukcja lata 1960-1962; 2013 r. A/4023/61 z dnia 25.01.1962 r.[5][13][34]
Oficyna pałacowa, obecnie budynek mieszkalny ulica Kazimierza Wielkiego 45[5]	prawdopodobnie XVIII wiek, około 1880 r., lata 60. XX wieku, 2013 r. gez, mpzp[5]
Szkoła, obecnie Niepubliczna Szkoła Podstawowa Sióstr Salezjanek plac Franciszkański 1/3[5][35]	1899 r. gez, mpzp[5][35]
Duszpasterstwo parafii św. Doroty, obecnie parafii św. Stanisława, Doroty i Wacława ulica Hanny Modrzejewskiej 3[5][36]	projekt 1895 r. gez, mpzp[5][36]
strona zachodnia
Kamienica, obecnie budynek biurowo-usługowy ulica Kazimierza Wielkiego 47[5][34]	prawdopodobnie XVIII wiek, około 1860 r., lata 60. XX wieku A/4024/358/Wm z dnia 04.08.1977 r.[5][34]
Oficyna kamienicy, obecnie budynek mieszkalny ulica Kazimierza Wielkiego 47[5]	około 1860 r., lata 60. XX wieku gez, mpzp[5]
Kościół klasztorny Augustianów Eremitów, następnie Franciszkanów, obecnie parafialny Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu ulica Świdnicka 31[5][37][38] (pl. Franciszkański[37])	lata 1351-1381, 3 ćwiartka XV wieku, 2 połowa XVII wieku, lata 1720-1730, II połowa XIX wieku, lata 1945-1947, 1968-1976, 2002-2003[5] (1351 r. - XVIII wiek[37]) 14 z 27.11.1947 r.[37] oraz A/292/90 z dnia 12.02.1962 r.[5][37][38]
Hotel "Monopol" (od 1899 r. połączony z domem handlowym Kaufhaus Rudolf Mosse) ulica Hanny Modrzejewskiej 2 (hotel), ulica Świdnicka 33 (dawny dom handlowy)[5][39][40]	1892 r. (projekt Karl Grosser – dom handlowy), odbudowa 1961 r.; lata 1893-1895 (projekt Brost und Grosser – hotel), 1899 r. (połączony z domem handlowym), 1909 r. modernizacja wnętrz, 1937 r., po 1945 r., lata 2007-2009 (remont)[5] lata 1890-1892, 1905 r.[39] 259/431/Wm z dnia 16.03.1984 r. i z dnia 28.12.2000 r.[5][39][40]	(c) panofan / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Odcinek od ul. H. Modrzejewskiej

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• AndrzejA. Jochelson AndrzejA., Ulica Kazimierza Wielkiego, „Kalendarz Wrocławski”, Wrocław: Towarzystwo Miłośników Wrocławia, 1985, s. 303-311, ISSN 0449-6906  (pol.).
• M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31]  (pol.).
• Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06]  (pol.).
• Uchwała LIV/1608/10 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 9 września 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie Placu Wolności, w części B, w obrębie Stare Miasto we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 21 grudnia 2010 r. Nr 242, poz. 4094.; Biuletyn Urzędowy RMW z 16 września 2010 r. Nr 8, poz.265., Wrocław, 9 września 2010 [dostęp 2019-09-30]  (pol.).
• Uchwała X/202/03 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego centralnej części obszaru Starego Miasta rejonu RYNKU i PLACU SOLNEGO - część "A", „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 sierpnia 2003 r. Nr 126, poz.2251; Biuletyn Urzędowy RMW z 30 czerwca 2003 r. Nr 6, poz.167., Wrocław, 2 czerwca 2003 [dostęp 2020-08-06]  (pol.).
• Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 20 września 2019 [dostęp 2019-09-21]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2019 [dostęp 2019-08-23]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Doroty, św., [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-09-30]  (pol.).
• ul. Doroty, św., [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586102 [dostęp 2019-09-30]  (pol.).
• ul. Świętej Doroty, wikimapia.org [dostęp 2019-09-30]  (pol.).