Ulica 25 Czerwca w Radomiu

ulica 25 Czerwca

Śródmieście
Budynek biurowy dawnych Zakładów Energetycznych Okręgu Wschodniego na skrzyżowaniu z ulicą Żeromskiego.
Państwo	Polska
Miejscowość	Radom
Przebieg
Rondo im. S. Mikołajczyka ul. L. Waryńskiego ul. Zacisze ul. H. Sienkiewicza ul. J. Słowackiego ul. Dzierzkowska ul. S. Żeromskiego ul. M. Skłodowskiej-Curie ul. Kelles-Krauza / al. Z. Romaszewskiego ul. Partyzantów ul. Wysoka Potok Północny ul. Wodna ul. Filtrowa ul. A. Struga
Położenie na mapie Radomia ulica 25 Czerwca
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica 25 Czerwca
Położenie na mapie województwa mazowieckiego ulica 25 Czerwca
51°24′00,5″N 21°09′45,5″E/51,400143 21,162630

Ulica 25 Czerwca w Radomiu – ulica w dzielnicy Śródmieście.

Łączy rondo Stanisława Mikołajczyka z ulicą Andrzeja Struga^[1]. Krzyżuje się z ulicami Waryńskiego, Zacisze, Sienkiewicza, Słowackiego, Dzierzkowską, Żeromskiego, Curie-Skłodowskiej, Kelles-Krauza, Partyzantów, Wysoką, Wodną oraz Filtrową^[1]. Jedna z najdłuższych ulic radomskiego Śródmieścia^[2]. Znajduje się w ciągu drogi powiatowej numer 5304W^[1].

Historia i nazwy^[3][4]

Ulica została wytyczona w II poł. XIX wieku. Zabudowa pochodzi głównie z II poł. XIX i XX w. Nazwa ulicy wielokrotnie ulegała zmianom:

• II połowa XIX w. – 1920: ul. Wysoka
• 1920^[5] – 1939: ul. 1 Maja
• 1939–1945: Wehrmachtstraße
• 1945–1989: ul. 1 Maja
• od 1989: ul. 25 Czerwca

Obecna nazwa upamiętnia strajki i zamieszki, do których doszło w Radomiu 25 czerwca 1976, w trakcie tzw. Radomskiego czerwca. Była to największa akcja protestacyjna w ramach Czerwca 1976, którą spacyfikowały jednostki milicji i ZOMO.

Architektura

Zabudowa ulicy kształtowała się od II połowy XIX niemal do końca XX wieku i jest bardzo zróżnicowana pod względem stylów architektonicznych^[6].

Wybrane obiekty

Gmachy użyteczności publicznej

• nr 35a – eklektyczna kamienica czynszowa z przełomu XIX i XX wieku. Obecnie siedziba Młodzieżowego Domu Kultury im. Heleny Stadnickiej. W latach 1906–1939 siedziba Polskiej Macierzy Szkolnej^[7].
• skrzyżowanie z ulicą Żeromskiego – socrealistyczny budynek biurowy dawnych Zakładów Energetycznych Okręgu Wschodniego wzniesiony w latach 50. XX w. według projektu S. Bieńkuńskiego^[8].
• nr 66 – neogotycki budynek z 1902 roku. W latach 1906–1912 siedziba Miejskiej Szkoły Rzemiosł, a w latach 1918–1954 Miejskiej Szkoły Rzemieślniczo-Przemysłowej im. Jana Kilińskiego (w 1950 roku przekształconej w Technikum Mechaniczne im. Jana Kilińskiego.) Od 1955 roku siedziba Techniku Samochodowego^[9][10].
• nr 68 – modernistyczny gmach Dyrekcji Lasów Państwowych z 1938 roku. W okresie okupacji niemieckiej w budynku kwaterowało dowództwo wojsk niemieckich. W okresie PRL był siedzibą Lasów Państwowych i Komitetu Wojewódzkiego PZPR (1975–1989). Od 1990 roku ponownie siedziba Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Podczas wydarzeń radomskich gmach został zdobyty i spalony przez strajkujących robotników^[11][12].
• nr 70 – budynki Zespołu Szkół Muzycznych im. Oskara Kolberga, wzniesione w latach 2009–2011 według projektu pracowni architektonicznej Archi-Rad. Budynek usytuowany jest na skraju zabytkowego Parku Leśniczówka. Najbardziej efektowną częścią gmachu jest mieszcząca 500 osób sala koncertowa o standardzie filharmonicznym, umożliwiającym organizowanie koncertów kameralnych, symfonicznych oraz konkursów muzycznych. Jest to najnowocześniejszy gmach szkoły o profilu muzycznym w Polsce i jeden z najnowocześniejszych w Europie^[13][14].
• skrzyżowanie z ulicą Wodną – zabytkowy budynek stacji pomp wodociągu miejskiego, zbudowany w latach 1925–1928 według projektu Feliksa Michalskiego^[15].

Budynki mieszkalne

Zabudowa ulicy jest niejednolita. Obok kamienic czynszowych z XIX i XX w. stoją modernistyczne i socrealistyczne budynki oraz bloki z wielkiej płyty. Ciekawym przykładem budownictwa z okresu międzywojennego są wybudowane w latach 1936–1937 bloki Towarzystwa Osiedli Robotniczych usytuowane na skrzyżowaniu z ulicami Struga oraz Żwirki i Wigury^[16].

Parki publiczne

Przy ulicy znajdują się dwa zabytkowe parki miejskie – park im. Tadeusza Kościuszki (XIX w.) oraz park Leśniczówka (XX w.).

Zabytki

Rejestr zabytków

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty^[17]:

• nr 2 – dom, 1. ćw. XX w.
• nr 4 – dom, XIX w.
• nr 12 – dom, poł. XIX w.
• nr 14 – dom, poł. XIX w.
• nr 18 – kamienica z oficynami, koniec XIX w.
• nr 20 – kamienica, 1934
• nr 27 – kamienica, 1880
• nr 38 – dom, poł. XIX w.
• nr 40 – dom, poł. XIX w.
• nr 41 – dom, 1895
• nr 43 – dom, 1. ćw. XIX w.
• nr 45 – dom, XIX w.
• nr 53 – dom, XIX w.
• nr 66 – Miejska Szkoła Rzemiosł, 1903
• nr 68 – budynek Dyrekcji Lasów Państwowych, 1938
• nr 70 – budynek stacji pomp wodociągu miejskiego, 1926–28
• 25 Czerwca / Kolberga – Park Leśniczówka, poł. XX w.

Gminna ewidencja zabytków

Do Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Radomia, oprócz obiektów z rejestru zabytków, wpisane są też budynki (stan z 2017)^[18]:

• nr 8 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 11 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 13 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 15 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 16 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 34, 34a – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 35 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 36a – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 37 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 39 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 48 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 50 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 50 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 57 – budynek mieszkalny, 1955
• nr 60 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 65 – dom murowany, pocz. XX w.

Przypisy

Bibliografia

• Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy miasta Radomia na lata 2017–2020. Urząd Miejski w Radomiu. [dostęp 2019-10-18].