Ulica Aleksandra Hercena we Wrocławiu

Aleksandra Hercena

Przedmieście Oławskie
z południa w kierunku północnym
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	159 m
Poprzednie nazwy	Forckenbeckstrasse
Przebieg
ul. Komuny Paryskiej ul. gen. Karola Kniaziewicza
Położenie na mapie Wrocławia Aleksandra Hercena
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Aleksandra Hercena
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Aleksandra Hercena
51°06′09,830″N 17°02′28,941″E/51,102731 17,041373

Ul. A. Hercena 3-5

Pierzeja zachodnia

Pierzeja zachodnia

Pierzeja wschodnia

Wiodk z północy w kierunku południowym

Ulica Aleksandra Hercena – ulica położona we Wrocławiu, łącząca ulicę Komuny Paryskiej z ulicą gen. Karola Kniaziewicza, na osiedlu Przedmieście Oławskie, a wcześniej w dzielnicy Krzyki. Ulica należy do kategorii dróg gminnych i ma 159 m długości. Przebiega przez obszar zabudowy śródmiejskiej, który jako obszar objęty jest ochroną i wpisany jest do rejestru zabytków. Projekt założenia ulicy powstał w 1873 r., a sama ulica została urządzona w 1879 r. Przy ulicy zachowały się budynki ujęte w gminnej ewidencji zabytków, a jeden z nich został wpisany także do rejestru zabytków.

Historia

Ulica przebiega przez teren stanowiący niegdyś przedpole dla fortyfikacji miejskich^[1][2][3] (Ohlauer Vorstadt^[2]). Gdy fortyfikacje zostały rozebrane w 1807 r., obszar ten włączony został do miasta w 1808 r.^[2].

W 1873 r. powstał projekt założenia ulicy biegnącej od dzisiejszej ulicy Komuny Paryskiej do dzisiejszej ulicy gen. Karola Kniaziewicza. W szybkiej jej budowie na przeszkodzie stanęły jednak trudności jakie napotkano przy niezbędnym wykupie nieruchomości położonych przy wymienionych wyżej ulicach. Z tego względu zaplanowana ulica powstała dopiero w 1879 r. i otrzymała wówczas imię Maxa von Forckenbecka^[4].

Podobnie jak w całej okolicy, podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r., w wyniku prowadzonych działań wojennych zniszczeniu uległa pewna część zabudowy^{[4][5][6][7][8][9]}, także przy tej ulicy, a mianowicie dotyczy to posesji po numerami 3 i 5 po stronie zachodniej i 4 po stronie wschodniej^[4].

Po wojnie przez pewien czas przy ulicy mieścił się oddział Centrali Przemysłu Naftowego. Pod numerami 3-5 w na przełomie lat 60. i 70. XX wieku zbudowano siedzibę Wojewódzkiego Biura Projektów^[4].

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• Forckenbeckstrasse, od 1879 r. do 1945 r.^{[4][10][11][12]}
• Aleksandra Hercena, od 1945 r.^{[4][12][13][14]}.

Przedwojenna, niemiecka nazwa ulicy upamiętniała Maxa von Forckenbecka (urodzonego 21.10.1821 r. w Monastyrze, zmarłego 26.05.1892 r. w Berlinie), który pełnił między innymi funkcję nadburmistrza Wrocławia w latach 1872-1878 i Berlina w latach 1878-1892^[4][12]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 94 z 20.12.1945 r.^[14]. Upamiętnia ona Aleksandra Hercena, pseudonim Iskander (urodzonego 6.04.1812 r. w Moskwie, zmarłego 21.01.1870 r. w Paryżu), rosyjskiego pisarza, myśliciela społecznego, działacza politycznego, który między innymi popierał powstanie styczniowe w Polsce^[4][15].

Układ drogowy

Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi, kołowymi oraz innymi drogami^[16]:

Drogi powiązane

powiązanie	droga	foto	opis
skrzyżowanie	ulica Komuny Paryskiej[14][16][17] lokalna[18]		w lewo i w prawo
skrzyżowanie	ulica gen. Karola Kniaziewicza[14][19][20] dojazdowa[21]		z prawej i na wprost

Droga

Ulica Aleksandra Hercena przebiega przez osiedle Przedmieście Oławskie^[22], a wcześniej dawnej dzielnicy Krzyki^[14]. Droga przypisana do ulicy jest drogą publiczną, której przypisano kategorię drogową jako gminną^[a][14] (numer drogi: 105483D^[b][14][23], numer ewidencyjny drogi: G1054830264011^[14]). Jest drogą klasy dojazdowej^[24]. Ma 159 m długości^[14], a położona jest na działce gruntu o powierzchni 2 077 m^2[14][25] (2 079 m^2[26]). Łączy ulicę Komuny Paryskiej z ulicą gen. Karola Kniaziewicza^[c][4][14].

Pod względem technicznym i organizacji ruchu jest do droga o jednej jezdni z możliwością jazdy w obu kierunkach. Ulica w całości objęta jest strefą ograniczenia prędkości do 30 km/h. Przy ulicy znajdują się obustronne chodniki. Nawierzchnię ulicy wykonano z granitowej kostki kamiennej z wyłączeniem rejonu skrzyżowania z ulicą Komuny Paryskiej^{[27][28][29][30]}.

Zabudowa i zagospodarowanie

Ulica Aleksandra Hercena przebiega przez obszar zabudowy śródmiejskiej^[31][32][33], w strefie centralnej^[34], gęsto wypełniony tkanką miejską^[35], charakteryzującej się przemieszaniem zabudowy o podstawowej funkcji mieszkaniowej z zabudową także o innym przeznaczeniu^[36], przede wszystkim zabudową mieszkalno-usługową^[31][37]. Obszar ten określany jest jako wielofunkcyjny obszar centrum miasta^[38]. Jest to teren o zdefiniowanym układzie kompozycyjnym, z liniowymi i kwartałowymi elementami go tworzącymi^[39][40]. W układzie urbanistycznym dominuje ukształtowanie bloków urbanistycznych w postaci kwartałów zabudowy, w ramach których umiejscowiono funkcje reprezentacyjne na zewnątrz kwartału, a funkcje użytkowe do wewnątrz. Dominuje tu pierzejowa, zwarta zabudowa wzdłuż ulic^[31][36][40], ale z występującymi zaburzeniami w postaci luk w zabudowie^[31]. Przy ulicy Aleksandra Hercen takie zaburzenia i luki w zabudowie występują w następujących miejscach: pomiędzy budynkiem przy ulicy Komuny Paryskiej 3, a oficyną pod tym samym numerem oraz między numerem 13, a budynkiem przy ulicy gen. Karola Kniaziewicza 8 po stronie zachodniej^[28][39]. Wskazuje się ponadto na gęstą sieć uliczną i linii transportu publicznego^[41][42]. Ulica przebiega przez obszar zabudowy średniowysokiej do 25 m, przy czym w ramach tej strefy wyznaczono tu śródmiejski obszar podwyższenia wysokości zabudowy^[43]. Przy samej ulicy położone są budynki, w tym zachowane kamienice, o funkcji mieszkalnej, z wyjątkiem następujących budynków^[28][44]:

• ulica Aleksandra Hercena 3-5 – budynek biurowy, pierwotnie siedziba Wojewódzkiego Biura Projektów^[4][45]
• ulica Aleksandra Hercena 9 – dawna kamienica, budynek biurowy^[44][46]
• ulica Aleksandra Hercena 11 – dawna kamienica, Izba Celna^[44][47]
• ulica Aleksandra Hercena 13 – kamienica mieszkalna, Miejska Biblioteka Publiczna^[44][48].

Ochrona i zabytki

Ulica przebiega na terenie Przedmieścia Oławskiego wpisanego jako obszar do rejestru zabytków dnia 20.06.2005 r. decyzją o wpisie nr 538/A/05^{[49][50][51][52][53]}. W ramach wskazanego obszaru ochronie podlega przede wszystkim układ przestrzenny kształtowany od XIII do XIX wieku^[52][40][54].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków (według stanu na kwiecień 2022 r.)^[44]:

Obiekty zabytkowe

obiekt[d], położenie	powstanie, rodzaj ochrony[e]	fotografia
strona zachodnia
Kamienica ulica Komuny Paryskiej 3[44][55][56], kolejność obiektu w zespole: 1[55][56]	około 1895 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44]
Oficyna mieszkalna, obecnie budynek mieszkalny ulica Komuny Paryskiej 3[44][57][58], kolejność obiektu w zespole: 2[57][58]	około 1895 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44]
Kamienica ulica Aleksandra Hercena 7[44][59][60][61][62]	1883 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44][62]
Kamienica ulica Aleksandra Hercena 9[44][63][64][65][66]	1879 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44][66]
Kamienica, obecnie Izba Celna ulica Aleksandra Hercena 11[44][67][68][69][70][71]	1880 r. rodzaj ochrony: rejestr zabytków nr A/2377/421/Wm z dnia 31.03.1983 r.[44][67][68][69] (decyzja o wpisie do rejestru nr 421/Wm z 31.03.1983 r.; zmiana nr rejestru decyzji nr A/2377/421/Wm z 14.06.2010 r.[70]) (Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków; Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.93050, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.171446[71])
Kamienica, obecnie Miejska Biblioteka Publiczna ulica Aleksandra Hercena 13[44][72][73][74][75]	1884 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44][75]
Kamienica ulica gen. Karola Kniaziewicza 8[44][76][77]	około 1890 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44]
strona wschodnia
Kamienica ulica Komuny Paryskiej 5[44][78][79][79]	około 1890 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44]
Kamienica ulica Aleksandra Hercena 6[44][80][81][82][83]	około 1885 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44][83]
Kamienica ulica Aleksandra Hercena 8[44][84][85][86][87]	lata 1880-1885 rodzaj ochrony: gez, mpzp[44][87]
Kamienica ulica Aleksandra Hercena 10[44][88][89][90][91]	1884 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44][91]
Kamienica ulica Aleksandra Hercena 12[44][92][93][94][95]	1884 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44][95]
Kamienica ulica Aleksandra Hercena 14[44][96][97][98][99]	1908 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44][99]
Kamienica ulica Aleksandra Hercena 16[44][100][101][102][103]	około 1908 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[44][103]

Demografia

Od lewej: nr 9, 7 oraz 3-5 (po prawej), na końcu ul. Komuny Paryskiej 3

Ulica przebiega przez obszar objęty jednym rejonem statystycznym numer 931130 o wykazanej gęstości zaludnienia i ilości zameldowanych osób, przy czym dane pochodzą z 31.12.2021 r. – ilość osób zameldowanych: 706, gęstość zaludnienia: 26 908 osób/km^2[104].

Baza TERYT

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)^[105]:

• województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
• powiat: Wrocław (0264)
• gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Krzyki (0264039) delegatura
• Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Krzyki (0986544) delegatura
• kategoria/rodzaj: ulica
• Nazwa ulicy: ul. Aleksandra Hercena (06618)^[16][106].

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Geoportal Krajowy, GUGiK – Geoportal Krajowy [dostęp 2022-09-07]  (pol.).
• Główny Urząd Statystyczny, Rejestr TERYT, GUS [dostęp 2022-09-05]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Hercen Aleksandr I., [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-09-02] .
• AndrzejA. Heyduk AndrzejA., Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2022-05-04]  (pol.).
• IzabelaI. Mironowicz IzabelaI., Analiza funkcjonalna osiedli Wrocławia, AFO, Badanie i publikacja współfinansowana przez miasto Wrocław (www.wroclaw.pl), Wrocław: Fundacja Dom Pokoju, 2016, ISBN 978-83-941467-3-3  (pol.).
• Narodowy Instytut Dziedzictwa, Geoportal o zabytkach, NID [dostęp 2022-09-07]  (pol.).
• Narodowy Instytut Dziedzictwa, Portal zabytek.pl, NID [dostęp 2022-09-07]  (pol.).
• Narodowy Instytut Dziedzictwa, Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, NID, 31 marca 2022 [dostęp 2022-09-07]  (pol.).
• Rada Miejska Wrocławia, Uchwała LIV/1606/10 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 9 września 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic Komuny Paryskiej i gen. Kazimierza Pułaskiego we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Urząd Miejski Wrocławia, Baza Aktów Własnych / Biuletyn Urzędowy RMW z 16 września 2010 r. Nr 8, poz.263; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 21 grudnia 2010 r. Nr 242, poz.4092, Wrocław, 9 września 2010 [dostęp 2022-05-11]  (pol.).
• Rada Miejska Wrocławia, Uchwała XX/578/04 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 19 lutego 2004 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru ograniczonego: ul. Romualda Traugutta, ul. Podwale, ul. Dworcowa, ul. Tadeusza Kościuszki i ul. Kazimierza Pułaskiego (z późniejszymi zmianami), „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / [Urząd Miejski Wrocławia, Baza Aktów Własnych] / Biuletyn Urzędowy RMW z 17 marca 2004 r. Nr 2, poz.76. Tekst jednolity z 2015 r., w formacie PDF - Obwieszczenie Rady Miejskiej Wrocławia z 9 lipca 2015 r. (Biuletyn Urzędowy RMW z 2015 r. poz.239); Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 27 kwietnia 2004 r. Nr 75, poz. 1467, TEKST JEDNOLITY z 2015 r. - Obwieszczenie Rady Miejskiej Wrocławia z 9 lipca 2015 r. (Dz.Urz.Woj.Doln. z 2015 r. poz.3223), Wrocław, 19 lutego 2004 [dostęp 2022-09-07]  (pol.).
• Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Geoportal Dolny Śląsk, UMWD Wydział Geodezji i Kartografii; Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej [dostęp 2022-05-09]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2022-06-01]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Ewidencja Miejscowości, Ulic i Adresów Wrocławia, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Zespół ds. Nazewnictwa Ulic i Adresów w ramach Wydziału Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2022-09-02]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Mapy, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2022-09-07]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, Zabytki Wrocławia, MagdalenaM. Wankowska, MonikaM. Florczak, MartaM. Kolibska, Data ostatniej aktualizacji: 22.06.2021 r. g. 13:45, Urząd Miejski Wrocławia, Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków, 22 czerwca 2021 [dostęp 2022-05-09]  (pol.).
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, Wykazy zabytków, dawne województwo wrocławskie, miasto Wrocław, PiotrP. Jędrzejewski, AnnaA. Olech, Biuletyn Informacji Publicznej - Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, 21 marca 2022 [dostęp 2022-05-09]  (pol.).
• Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wykaz dróg w Zarządzie Dróg i Utrzymania Miasta we Wrocławiu, „ZDiUM/Infrastruktura/Drogi”, ZDJOGA/NOXE/, ZDiUM, Wrocław, 26 kwietnia 2022 [dostęp 2022-05-16]  (pol.).
• Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu, Geoinfo Portal (GIPortal2), ZGKiKM we Wrocławiu [dostęp 2022-09-07]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Hercena Aleksandra, [w:] Wrocław, Przedmieście Oławskie [online], fotopolska.eu, ID: u150574 [dostęp 2022-08-29]  (pol.).
• ul. Hercena Aleksandra, [w:] Wrocław, Przedmieście Oławskie [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 587749 [dostęp 2022-08-29]  (pol.).
• ul. Aleksandra Hercena, wikimapia.org [dostęp 2022-08-29]  (pol.).