Ulica Brzeska w Warszawie

Ulica Brzeska w Warszawie
	Stara Praga
	; Ulica Brzeska, widok w kierunku ul. Kijowskiej
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Przebieg
	Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Ulica Brzeska w Warszawie
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ulica Brzeska w Warszawie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ulica Brzeska w Warszawie
	52°15′11,0″N 21°02′28,5″E/52,253056 21,041250

Parzysta pierzeja ul. Brzeskiej, widok z ul. Kijowskiej

Kamienice przy ul. Brzeskiej widziane z bazaru Różyckiego, na wprost kamienica Menachema Rotlewiego (nr 18)

Ulica Brzeska – ulica w dzielnicy Praga-Północ w Warszawie.

Ulica jest jednym z reliktów dawnej Pragi XIX i XX wieku. Jest uważana za centrum tzw. północnopraskiego trójkąta bermudzkiego czyli najniebezpieczniejszej części dzielnicy^[1]^[2]. Wyznacza także wschodnią pierzeję bazaru Różyckiego.

Historia

Na odcinku Od ul. Kijowskiej do ulicy Ząbkowskiej wytyczona po roku 1870, gdy odnotowano fakt wykupu gruntu przez magistrat^[3]. Po raz pierwszy pojawia się na planie z roku 1873^[3]. Została wytyczona w pobliżu Dworca Terespolskiego, nazywanego także Brzeskim^[4]. Jej zaplanowany w okresie międzywojennym odcinek do ulicy Białostockiej, który miał nosić nazwę ulicy Słonimskiej, przebito po 1945^[5].

Najstarszym zachowanym obiektem przy ulicy jest Gmach Szkoły Technicznej Kolei Warszawsko-Terespolskiej oraz sąsiadujący z nią zespół zabudowań Szpitala Kolei Skarbowych Nadwiślańskich. Wzniesione w latach 1872–1873 według projektu Anzelma Krysińskiego. W 1910 od strony ul. Markowskiej wzniesiono neogotycką kaplicę Najświętszego Serca Pana Jezusa, ufundowaną przez siostry kanoniczki^[6]. Szpital był później rozbudowywany.

W 1882 na posesji znajdującej się między ulicami: Targową, Ząbkowską i Brzeską otwarto istniejący do dzisiaj bazar Różyckiego^[7].

Około 1900 na dużej posesji pomiędzy Brzeską i Markowską powstał czterokondygnacyjny młyn parowy należący do spółki Schutz i Parzyński, a około 1912 magazyn mąki^[8]. Po przejęciu za długi przez Bank Handlowy po pożarze w 1934 młyn został przekształcony w kaszarnię^[8]. Zakład zamknięto po 1970^[8]. Z obiektu zachowały się zrujnowany budynek portierni i biura znajdujący się przy ulicy^[9].

W latach 1905–1914 po wschodniej po wschodniej stronie ulicy wzniesiono kilka kamienic o wyższym standardzie^[1]. Eklektyczne fasady kamienic kontrastowały często ze skromnymi wnętrzami, a wiele kamienic posiadało kilka podwórzy. Kamienice przy Brzeskiej należały w większości do właścicieli pochodzenia żydowskiego^[3]. Zamieszkiwali je głównie kolejarze, dorożkarze i robotnicy^[3]. W latach 1905–1914 powstało przy Brzeskiej, po jej wschodniej stronie, kilka kamienic o wyższym standardzie.

Pod nr 24 wzniesiono budynek automatycznej centrali telefonicznej, jeden z sześciu tego typu obiektów na terenie Warszawy należących do Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST-y)^[10]. Budynek został na krótko opanowany przez żołnierzy Obwodu VI Praga Armii Krajowej w pierwszym dniu powstania warszawskiego. W ceglanej ścianie budynku zachowały się ślady kul niemieckiego ostrzału. Wydarzenia z 1 sierpnia 1944 upamiętnia napis i „kotwica” Polski Walczącej^[11].

Po wojnie pod nr 29/31 działała znana restauracja „Schron u Marynarza”, której współwłaścicielem (z Józefem Brzeskim)^[12] był ważący ponad 200 kg były marynarz Wincenty Andruszkiewicz^[13]. W wielu kamienicach funkcjonowały nielegalne punkty sprzedaży alkoholu (tzw. mety)^[14].

Po 1945 roku do kamienic przy ulicy przesiedlano osoby eksmitowane z innych lokalizacji, w tym pochodzące z marginesu społecznego, pojawili się także tzw. dzicy lokatorzy^[15]. Był to główny powód, dla którego ulica zyskała złą sławę^[15].

Na podwórkach kamienic pod nr 9, 11, 13, 15/17, 17a i 21 znajdują się kapliczki^[16].

W 2009 założenie urbanistyczne ulicy Brzeskiej na odcinku pomiędzy ulicami Ząbkowską i Kijowską zostało wpisane do rejestru zabytków^[17].

Ważniejsze obiekty

Siedziba spółki 11 bit studios (nr 2)
Ruiny młyna parowego Schutza i Parzyńskiego (nr 8)
Szpital im. Michała Okońskiego (nr 12)
Bazar Różyckiego
Zabytkowa kamienica Menachema Rotlewiego z lat 1913–1914 w stylu wczesnomodernistycznym (nr 18)^[18]
Budynek automatycznej centrali telefonicznej Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST-y), miejsce walk podczas powstania warszawskiego (nr 24)

W kulturze masowej

Realia ulicy Brzeskiej i tej części Warszawy podczas okupacji niemieckiej opisała w Notatkach z prawobrzeżnej Warszawy Sabina Sebyłowa, która przez większość życia mieszkała pod nr 5^[19].
W okresie PRL ulica występowała często w powieściach milicyjnych^[13].
Ulica i jej mieszkańcy zostali opisani w reportażu Barbary Łopieńskiej Ulica Brzeska (1976)^[20]

Przypisy

↑ ^a ^b Maria Ciastek, Leokadia Agata Rymkiewicz: Praga to też stolica. Bedeker praski. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1997, s. 48. ISBN 83-906889-0-5.
↑ Jarosław Zieliński: Koneser, Ząbkowska i okolice. Warszawa: Wydawnictwo EKBIN, 2017, s. 171. ISBN 978-83-940941-9-5.
↑ ^a ^b ^c ^d Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 1. Agrykola–Burmistrzowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 221. ISBN 83-902793-5-5.
↑ Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 13. ISBN 83-906889-2-1.
↑ Jarosław Zieliński: Koneser, Ząbkowska i okolice. Warszawa: Wydawnictwo EKBIN, 2017, s. 57, 116. ISBN 978-83-940941-9-5.
↑ Jarosław Zieliński: Koneser, Ząbkowska i okolice. Warszawa: Wydawnictwo EKBIN, 2017, s. 176–177. ISBN 978-83-940941-9-5.
↑ Marek Miller: Co dzień świeży pieniądz, czyli dzieje bazaru Różyckiego.Tom I. Za cara, za sanacji i za Niemca. Warszawa: Fundacja Laboratorium Reportażu i Narodowe Centrum Kultury, 2018, s. 70. ISBN 978-83-7982-337-6.
↑ ^a ^b ^c Jarosław Zieliński: Koneser, Ząbkowska i okolice. Warszawa: Wydawnictwo EKBIN, 2017, s. 176. ISBN 978-83-940941-9-5.
↑ Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 116–117. ISBN 978-83-931723-5-1.
↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łódź: Księży Młyn, 2009, s. 43. ISBN 978-83-61253-51-8.
↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 42–43. ISBN 83-912463-4-5.
↑ Wacław Wiernicki: Wspomnienia o warszawskich knajpach. Prószyński i S-ka, 1994, s. 159. ISBN 83-902520-0-7.
↑ ^a ^b Paweł Dunin-Wąsowicz: Praski przewodnik literacki. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2018, s. 51. ISBN 978-83-951050-2-9.
↑ Piotr Kulesza: Niebieski syfon. Z dziejów bazaru Różyckiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 2004, s. 77. ISBN 83-05-13334-6.
↑ ^a ^b Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 15. ISBN 83-906889-2-1.
↑ Adrian Gajewski, Karolina Głowacka, Grzegorz Krawczak: Szlakiem praskich kapliczek. Warszawa: Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2018, s. 94–104. ISBN 978-83-63842-72-7.
↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 30 września 2016 r.. [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 13. [dostęp 2016-11-28].
↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 1. Agrykola–Burmistrzowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1995, s. 225. ISBN 83-902793-5-5.
↑ Sabina Sebyłowa: Notatki z prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Czytelnik, 1985, s. biogram na s. 2 obwoluty. ISBN 83-07-01193-0.
↑ Barbara Łopieńska: Łapa w łapę. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1980, s. 84–96. ISBN 83-2070158-9.

[Bedeker48-1] Maria Ciastek, Leokadia Agata Rymkiewicz: Praga to też stolica. Bedeker praski. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1997, s. 48. ISBN 83-906889-0-5.

[2] Jarosław Zieliński: Koneser, Ząbkowska i okolice. Warszawa: Wydawnictwo EKBIN, 2017, s. 171. ISBN 978-83-940941-9-5.

[Zieliński221-3] Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 1. Agrykola–Burmistrzowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 221. ISBN 83-902793-5-5.

[4] Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 13. ISBN 83-906889-2-1.

[5] Jarosław Zieliński: Koneser, Ząbkowska i okolice. Warszawa: Wydawnictwo EKBIN, 2017, s. 57, 116. ISBN 978-83-940941-9-5.

[6] Jarosław Zieliński: Koneser, Ząbkowska i okolice. Warszawa: Wydawnictwo EKBIN, 2017, s. 176–177. ISBN 978-83-940941-9-5.

[7] Marek Miller: Co dzień świeży pieniądz, czyli dzieje bazaru Różyckiego.Tom I. Za cara, za sanacji i za Niemca. Warszawa: Fundacja Laboratorium Reportażu i Narodowe Centrum Kultury, 2018, s. 70. ISBN 978-83-7982-337-6.

[Zieliński176-8] Jarosław Zieliński: Koneser, Ząbkowska i okolice. Warszawa: Wydawnictwo EKBIN, 2017, s. 176. ISBN 978-83-940941-9-5.

[9] Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 116–117. ISBN 978-83-931723-5-1.

[10] Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łódź: Księży Młyn, 2009, s. 43. ISBN 978-83-61253-51-8.

[11] Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 42–43. ISBN 83-912463-4-5.

[12] Wacław Wiernicki: Wspomnienia o warszawskich knajpach. Prószyński i S-ka, 1994, s. 159. ISBN 83-902520-0-7.

[PDW51-13] Paweł Dunin-Wąsowicz: Praski przewodnik literacki. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2018, s. 51. ISBN 978-83-951050-2-9.

[14] Piotr Kulesza: Niebieski syfon. Z dziejów bazaru Różyckiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 2004, s. 77. ISBN 83-05-13334-6.

[Wilkiewicz15-15] Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 15. ISBN 83-906889-2-1.

[16] Adrian Gajewski, Karolina Głowacka, Grzegorz Krawczak: Szlakiem praskich kapliczek. Warszawa: Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2018, s. 94–104. ISBN 978-83-63842-72-7.

[17] Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 30 września 2016 r.. [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 13. [dostęp 2016-11-28].

[18] Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 1. Agrykola–Burmistrzowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1995, s. 225. ISBN 83-902793-5-5.

[19] Sabina Sebyłowa: Notatki z prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Czytelnik, 1985, s. biogram na s. 2 obwoluty. ISBN 83-07-01193-0.

[20] Barbara Łopieńska: Łapa w łapę. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1980, s. 84–96. ISBN 83-2070158-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Ulica Brzeska w Warszawie

Spis treści

Historia

Ważniejsze obiekty

W kulturze masowej

Przypisy

Media użyte na tej stronie