Ulica Chełmska w Warszawie
| Sielce | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Chełmska przy skrzyżowaniu z ulicami: Sobieskiego, Dolną i Belwederską | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°12′08,0″N 21°02′34,2″E/52,202222 21,042833 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Chełmska – jedna z ulic warszawskiego Mokotowa biegnąca od ul. Czerniakowskiej do zbiegu ulic: Jana III Sobieskiego, Dolnej i Belwederskiej.
Historia
Podobnie jak ul. Dolna, ulica Chełmska pierwotnie była drogą wiodącą ze wsi i folwarku Sielce do wsi Mokotów. Do 1916 roku ulica nazywana była Drogą Książęcą.
Dawną drogę uregulowano w drugiej połowie XVIII wieku, zaś istniejący tam Folwark Sielce przeszedł w roku 1820 na własność wielkiego księcia Konstantego, który najprawdopodobniej wybudował w nim pałac będący jego letnią rezydencją, otoczoną parkiem w stylu angielskim. Majątek księcia włączono do Belwederu; zarządzał nim zarząd księstwa łowickiego należącego do żony Konstantego Pawłowicza - Joanny Grudzińskiej. Po zachodniej stronie pałacu księcia rozciągał się park o powierzchni blisko 11 hektarów; naprzeciwko wiodącej do niego bramy od roku 1853 stał krzyż ufundowany przez mieszkańców okolicy, a będący wotum dziękczynnym za ocalenie podczas epidemii cholery. W zbliżonym czasie na terenie, gdzie mieści się dziś Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, powstała hodowla jedwabników; towarzyszył jej budynek przędzalni, zaś ów epizod upamiętnia nazwa pobliskiej ulicy Jedwabniczej.
Po roku 1864 rozparcelowano resztówkę dawnego folwarku Sielce, tworząc kolonie ciągnące się wzdłuż ówczesnej Drogi Królewskiej - dzisiejszej ul. Jana Sobieskiego i Chełmskiej; w XX wieku z owych kolonii powstały osiedla – Grochalówka, Modzelin, Marianówka oraz Kurnatówka Duża. Wraz z parcelacją gruntów wytyczono nowe ulice, takie jak Sielecka, Iwicka czy Czerska.
16 maja 1891 oddano do użytku biegnący wzdłuż ulicy odcinek Kolei Konnej Wilanowskiej[1]. Od 1894 roku pociągi ciągnięte były przez lokomotywy parowe. Mieszkańcom przeszkadzał jednak hałas i dym parowozów przejeżdżających blisko zabudowy mieszkalnej. W wyniku ich protestów w 1913 wytyczono nowy przebieg torów kolejowych wzdłuż Bernardyńskiej Wody. 15 maja 1914 ruch pociągów parowych wzdłuż Drogi Książęcej zamknięto. W 1914 roku, przez krótki okres, po torach kolejowych przebiegających wzdłuż ulicy kursował tramwaj konny, ale ze względu na małe zainteresowanie przewozami ruch szybko zamknięto, zaś tory rozebrano[2].
W roku 1900 na terenie dzisiejszej WFDiF rozpoczęto budowę Przytułku Maryjnego i cerkwi Narodzenia Chrystusa Pana według projektu Władimira Pokrowskiego[3]. Sierociniec ów pełnił rolę rusyfikacyjną; po roku 1915 został zastąpiony Zakładem Opatrzności Bożej - sierocińcem katolickim, a większość gmachu zajęła szkoła dla 1000 uczniów[3]. Budynek został zniszczony podczas powstania warszawskiego, a w jego miejscu po wojnie wzniesiono kompleksu budynków Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych[3].
Na początku XX wieku Chełmska została wybrukowana kamieniem polnym, około roku 1935 – wyasfaltowana. Aż do roku 1939 ulica miała luźną, nieco chaotyczną zabudowę, otoczoną warzywnymi ogrodami. W roku 1916, po przyłączeniu okolicy do Warszawy, powstały nowe przecznice. Wtedy też zmieniono nazwę ulicy z Książęcej na Chełmską. Wybudowano nowy gmach szkolny oraz Kościół św. Kazimierza wzniesiony w okresie 1933–1939 dla Księży Zmartwychwstańców.
Krótko przed rokiem 1939 przy ulicy powstało kilka utylitarnych kamienic czynszowych oraz dom Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle Belwederskie”.
W roku 1944 zniszczeniu uległy gmachy szkolne oraz kaplica, pozostała zabudowa została wypalona; po roku 1946 rozebrano mury przędzalni jedwabiu.
Najciekawszymi przy ulicy obiektami są pałac wchodzący w skład dawnego folwarku Sielce oraz otaczający go park Sielecki, rozparcelowany i zdewastowany w okresie powojennym.
Ważniejsze obiekty
Numery nieparzyste:
- ul. Chełmska 1/5 – teren dawnej zajezdni autobusowej R-9 Chełmska
- ul. Chełmska 19/21 – kompleks Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, siedziba m.in. TV Puls, przy bramie wjazdowej tablica Tchorka
- ul. Chełmska 21a – kościół św. Kazimierza
- ul. Chełmska 30/34 – Instytut Leków, Wytwórnia Surowic i Szczepionek
- ul. Chełmska 36 – kamienica zbudowana przed 1925 rokiem
- Park Sielecki
Przypisy
- ↑ Bogdan Pokropiński: Kolej wilanowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2017, s. 12. ISBN 978-83-206-1405-3.
- ↑ Bogdan Pokropiński: Kolej wilanowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2017, s. 64. ISBN 978-83-206-1405-3.
- ↑ a b c Jarosław Zieliński. Sierociniec jak z filmu. „Stolica”, s. 66, październik 2017.
Bibliografia
- Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, tom 2. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 27. ISBN 83-9066291-4.
Media użyte na tej stronie
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Ikonka świateł na skrzyżowaniu
Crossroads with a major road ahead.
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ulica Chełmska przy skrzyżowaniu z Sobieskiego i Belwederskiej w Warszawie
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy - początek skrzyżowanie T