Ulica Henryka Sienkiewicza w Tarnowskich Górach

ulica Henryka Sienkiewicza

Śródmieście-Centrum, Sowice
Ulica Henryka Sienkiewicza w rejonie skrzyżowania z ul. Bohaterów Monte Cassino, widok w kierunku południowym (zdj. 2016)
Państwo	Polska
Miejscowość	Tarnowskie Góry
Długość	1285 m
Przebieg
0 m rondo ppłk. pil. inż. Karola Gustawa Ranoszka: ↙ ul. marsz. Józefa Piłsudskiego ↗ ↖ ul. Nakielska → ul. Jana III Sobieskiego 30 m pl. Towarzystwa Przyjaciół Dzieci 40 m wyjazd z Urzędu Miejskiego 85 m dojazd do Urzędu Miejskiego 160 m ul. 9 maja 180 m ul. 9 maja 315 m rondo im. Bractwa Kurkowego: ← ul. Jana Styczyńskiego → ul. Powstańców Śląskich 400 m ul. Tadeusza Kościuszki 590 m ul. Bohaterów Monte Cassino 1000 m ul. Graniczna 1100 m (2,8 m) (6 m) linia kolejowa nr 144 1200 m droga wewnętrzna PKP 1285 m ul. Fabryczna ul. Czarnohucka
Położenie na mapie Tarnowskich Gór ulica Henryka Sienkiewicza
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Henryka Sienkiewicza
Położenie na mapie województwa śląskiego ulica Henryka Sienkiewicza
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego ulica Henryka Sienkiewicza
50°27′02,7″N 18°51′40,0″E/50,450750 18,861111

Ulica Henryka Sienkiewicza w Tarnowskich Górach – jedna z głównych ulic Tarnowskich Gór. Łączy północną część dzielnicy Śródmieście-Centrum z południową częścią Sowic. Stanowi fragment drogi powiatowej klasy Z nr 3290S powiatu tarnogórskiego^[1].

Przebieg

Odcinek ul. Sienkiewicza w dzielnicy Sowice przebiegający pod wiaduktem linii kolejowej nr 144

Ulica rozpoczyna się na Rondzie ppłk. pil. inż. Karola Gustawa Ranoszka, kierując się dalej na północ. Krzyżuje się z innymi drogami powiatowymi: ulicą Powstańców Śląskich, ulicą Jana Styczyńskiego i ulicą Tadeusza Kościuszki. Na granicy dzielnic Śródmieście-Centrum i Sowice przebiega pod wiaduktem kolejowym linii nr 144. Swój bieg kończy na skrzyżowaniu z ulicą Fabryczną w Sowicach, a jej kontynuacją jest ulica Czarnohucka^[1][2].

Ulica Sienkiewicza na odcinku od ronda Ranoszka do skrzyżowania z ulicami Styczyńskiego i Powstańców Śląskich posiada cztery pasy ruchu: dwa w stronę północną i dwa w południową^[1].

Historia

Po wojnie francusko-pruskiej (1870-1871) w Tarnowskich Górach rozpoczęto wytyczanie nowych ulic, wzdłuż których budowano wille z ogrodami oraz kamienice o wysokim jak na tamte czasy standardzie przeznaczone dla powracających żołnierzy^[3]. Jedną z nich była ulica Sienkiewicza, która do 1925 oraz w latach 1939–1945 ulica nosiła nazwę Hugostraße^[a][4] upamiętniającą hrabiego Hugona I Henckla von Donnersmarck – założyciela huty w pobliskich Sowicach^[3].

Jednym z pierwszych budynków wytyczonych przy tej ulicy była siedziba starostwa powstałego w 1873 roku powiatu tarnogórskiego (niem. Kreis Tarnowitz). Od 1975 w budynku mieści się Urząd Miejski w Tarnowskich Górach^[3].

Ówczesna Hugostraße została wybrukowana w latach 1898–1912^[5], zaś w latach 1871–1905 znajdowała się przy niej jedna z rogatek miejskich^[6].

W 1907 powstała urzędnicza spółdzielnia mieszkaniowa (Beamtenwohnungs- und Sparverein), która m.in. przy ulicy Sienkiewicza, a także przy obecnych ulicach Nakielskiej, Kościuszki i Powstańców Śląskich, wybudowała z pomocą państwowych funduszy domy o 153 mieszkaniach^[5].

Jeszcze przed I wojną światową ulica została przedłużona poza znajdujący się nieopodal skrzyżowania Hugostraße z Lukaschikstraße oraz Georgstraße^[b] Park Strzelecki bractwa kurkowego i zabudowana domami dla urzędników^[3].

Jeszcze w latach międzywojennych u zbiegu ulic Sienkiewicza oraz Bohaterów Monte Cassino stał krzyż upamiętniający cmentarz, na którym chowani byli dziesiątkowani przez zarazę przechodzący przez miasto w 1813 i 1814 w ślad za wojskami Napoleona rosyjscy oraz pruscy żołnierze^[7].

W latach II wojny światowej (1939–1945) niemieckie władze okupacyjne zmieniły nazwę ulicy na General-Hülsen-Strasse^[8].

13 lipca 2016^[9] i 30 lipca 2017^[10] ulicą Sienkiewicza przebiegała trasa wyścigu kolarskiego Tour de Pologne.

Na początku lutego 2021 roku skrzyżowanie ulicy Sienkiewicza z ulicami Powstańców Śląskich i Styczyńskiego zostało zamknięte z powodu budowy w tym miejscu ronda^[11], natomiast znajdujący się przy ul. Sienkiewicza przystanek autobusowy przeniesiony został na ulicę Bohaterów Monte Cassino^[12].

Budynki

Willa Leschnitzera z 1874 roku, ul. Sienkiewicza 1

Przy ulicy Henryka Sienkiewicza mieści się szereg budynków użyteczności publicznej; często są to też obiekty zabytkowe wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków^[13]:

• tzw. Willa Leschnitzera, ul. Sienkiewicza 1 – zabytkowy budynek w stylu baroku francuskiego według projektu Louisa Ehrlicha wybudowany w 1874 na terenie tartaku należącego do Simona Leschnitzera; posiada boniowany parter, piętro zaś ozdobione korynckimi pilastrami i kolumienkami, dach mansardowy; kolejnymi właścicielami Richard Linke, Max Moeller, po II wojnie światowej mieszkania komunalne, obecnie mieści m.in. aptekę, kancelarie radców prawnych oraz biuro poselskie,
• Budynek Urzędu Miejskiego, ul. Sienkiewicza 2 – neorenesansowy budynek z cegły klinkierowej, zwieńczony kamienną balustradą według projektu Heintzego, budowa rozpoczęła się w 1875, oddany do użytku 1 kwietnia 1877, siedziba starostwa tarnogórskiego do 1975,
• budynek z 1876 roku, ul. Sienkiewicza 3 – postawiony na zlecenie Simona Leschnitzera na terenie tartaku, którego Leschnitzer był właścicielem. Mieściła się w nim administracja. Obecnie agencja PZU,
• neobarokowa kamienica z 1905 roku przy ul. Sienkiewicza 4, zaprojektowana przez Hugona Streckera, który w niej zamieszkał. Na fasadzie znajdują się przedstawienia narzędzi murarskich, które przez długie lata uważano za symbole masońskie; Strecker faktycznie należał do tarnogórskiej loży masońskiej Silberfels,
• ul. Sienkiewicza 5 – wczesnomodernistyczna willa stolarza Karla Müllera z 1910 roku; pod spadzistym dachem widoczna wypukła rzeźba siedzącego atlety z piłą na tle wici i liści irysa; obecnie mieści Przedszkole Publiczne nr 4^[14],
• ul. Sienkiewicza 6 – budynek szkoły z 1927 roku o formie pałacu, przed wejściem portyk z trzema filarami, początkowo Prywatna Średnia Szkoła Męska i Żeńska mniejszości niemieckiej, obecnie mieści Wieloprofilowy Zespół Szkół, Technikum nr 5, Zasadniczą Szkołę Zawodową nr 5, Centrum Kształcenia Ustawicznego i Wydział Nauk Społecznych Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Opolu,
• ul. Sienkiewicza 8 – obecnie Młodzieżowy Dom Kultury, przed 1945 rokiem ewangelicki dom parafialny, zbudowany w l. 1889-1890, rozbudowany w 1901 roku,
• kamienice i wille z końca XIX i początku XX wieku pod numerami: 7, 10, 11^[15], 12, 13, 15, 18, 20, 22, 24, 26, 28, 30, 32, 34, 35, 36, 41, 43^[16], 45,
• budynek nastawni TGA7.

Na liście zabytków nie znajdują się:

• Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, ul. Sienkiewicza 16^[17] – budynek wzniesiony pod koniec lat 60. XX wieku na terenie dawniej należącym do strzeleckiego bractwa kurkowego. Początkowo mieścił internat dla uczniów szkoły przysposabiającej do zawodów w przemyśle (tzw. „Dom Młodego Robotnika”), a następnie przedszkole i Dom Kultury Zakładów Aparatury Chemicznej „Chemet”^[18],
• budynek szkoły – ZSTiO „Mechanik”, ul. Sienkiewicza 23,
• Chemet S.A. Zakłady Aparatury Chemicznej, ul. Sienkiewicza 47,
• Dom dla Bezdomnych Mężczyzn, ul. Sienkiewicza 48^[19].

Komunikacja

Ulicą Sienkiewicza kursują autobusy organizowane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego, które według stanu z grudnia 2022 roku obsługiwały następujące linie^[20]:

• 174 (Bobrowniki Śląskie – Tarnowskie Góry Dworzec – Sowice Czarna Huta),
• 189 (Tarnowskie Góry Dworzec – Strzybnica Kościelna),
• 671 (Tarnowskie Góry Dworzec – Pniowiec Pętla),
• 736 (Tarnowskie Góry Dworzec – Pniowiec Pętla),
• 744 (Tarnowskie Góry Dworzec – Tarnowskie Góry Towarowa – Tarnowskie Góry Dworzec),
• 746 (Tarnowskie Góry Dworzec – Sowice Czarna Huta).

Znajduje się tu przystanek o nazwie Tarnowskie Góry Sienkiewicza^[20].

Mieszkalnictwo

Według danych Urzędu Stanu Cywilnego w 2019 roku w budynkach znajdujących się przy ulicy Sienkiewicza zameldowanych było 366 osób^[21].

Galeria

• 

  Budynek Urzędu Miejskiego
  – ul. Sienkiewicza 2

• 

  Gmach przy ul. Sienkiewicza 6

• 

  Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących „Mechanik”
  – ul. Sienkiewicza 23

• 

  Willa z 1914 roku
  – ul. Sienkiewicza 41

• 

  Zakłady Aparatury Chemicznej Chemet S.A. – ul. Sienkiewicza 47

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Przemysław Nadolski: Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763-1918). W: Historia Tarnowskich Gór. red. Jan Drabina. Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.