Ulica Jagiellońska w Katowicach

ulica Jagiellońska
Śródmieście
Ilustracja
Widok od skrzyżowania z ul. Plebiscytową na zachód
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

584,5 m[1]

Przebieg
Ikona ulica początek T.svg0mplac Karola Miarki
Ikona ulica skrzyżowanie.svg130mul. Plebiscytowa
Ikona ulica z prawej.svgświatła210mul. Królowej Jadwigi
Ikona ulica skrzyżowanie.svg280mul. Henryka Sienkiewicza
Ikona ulica z prawej.svg350mplac Sejmu Śląskiego
Ikona ulica skrzyżowanie.svg400mul. Józefa Lompy
Ikona ulica z lewej deptak.svg450mplac Bolesława Chrobrego
Ikona ulica skrzyżowanie.svg515mul. Władysława Reymonta
Ikona ulica koniec T.svgświatła584mul. Francuska
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Jagiellońska”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Jagiellońska”
Ziemia50°15′14,5″N 19°01′30,2″E/50,254020 19,025055
Zabytkowy budynek szkoły przy ul. Jagiellońskiej 18

Ulica Jagiellońska w Katowicach – jedna z ważniejszych ulic w katowickim Śródmieściu. Łączy plac Karola Miarki z ulicą Francuską.

Przebieg

Rozpoczyna swój bieg przy placu Karola Miarki. Następnie przecina ją skrzyżowanie z ul. Plebiscytową, skąd widoczne są zabytkowe zabudowania kurii metropolitalnej. Dalej ulica krzyżuje się z ul. Królowej Jadwigi, ul. Henryka Sienkiewicza, placem Sejmu Śląskiego, ul. Józefa Lompy, placem Bolesława Chrobrego i ul. Władysława Reymonta. Kończy swój bieg przy skrzyżowaniu z ulicą Francuską.

Historia

Na posiedzeniu Rady Miasta Katowice z 13 października 1890 ulicy nadano nazwę Prinz-Heinrichstraße[2]. Nazwa ta obowiązywała do 1922[3]. W latach okupacji niemieckiej 1939–1945 nosiła nazwę Hindenburgstraße[4][5][6][7], nadaną przez hitlerowców. Przed II wojną światową z ulicą sąsiadował gmach nieistniejącego już Muzeum Śląskiego[8] (1934–1936), nieukończonego, rozebranego w 1939 przez wojska niemieckie[9][10]. W 1984 na terenie dawnego muzeum odsłonięto pamiątkową tablicę[10].

Ulica w czasie II wojny światowej
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (róg ul. Plebiscytowej i ul. Jagiellońskiej)
Początek ul. Jagiellońskiej (w prawo) przy pl. Karola Miarki

W latach międzywojennych przy ul. Jagiellońskiej swoją siedzibę miały[11]: meblarska firma "Fortuna" (pod numerem 5), Górnośląska Wytwórnia Chemiczna (ul. Jagiellońska 5)[12], hurtownia śledzi Steinhauer i Ska (pod numerem 14), cukiernia Bogusława i Ludwika Karolaków (pod numerem 5), hotel Hospitz z 23 pokojami (ul. Jagiellońska 17)[13][14], skład win i wódek J. Śpiewaka (pod numerem 10), Drukarnia Wydawnicza "Merkur" (pod numerem 13), zakład mechaniczno-ślusarski Jana Szmigiela (ul. Jagiellońska 36), przedsiębiorstwo Transit Katowice (pod numerem 1)[15]. Pod numerem 18 funkcjonowała męska Szkoła Powszechna nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego[16].

W 2007 na fasadzie budynku pod numerem 17 odsłonięto tablicę, upamiętniającą Polaków zamordowanych przez Niemców w budynku i w piwnicy budynku przy ul. Jagiellońskiej 17 we wrześniu 1939[17].

Opis

Przy ulicy Jagiellońskiej znajdują się następujące historyczne obiekty:

  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 1, ul. J. Kochanowskiego 2)[18];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 2, ul. J. Kochanowskiego 1)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 3); wpisana do rejestru zabytków 12 czerwca 1992 (nr rej.: A/758/2021[19][20]); wzniesiona w latach 1894–1895 według projektu J. Kustoscha w stylu eklektycznym (przebudowana w 1902 w strefie przyziemia[21]);
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 4)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 5)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 6)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 7)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 8)[18];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 11, ul. Plebiscytowa 16)[18];
  • siedziba Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (ul. Plebiscytowa 19, róg z ul. Jagiellońską); wzniesiona w 1967 według projektu Henryka Buszki i A. Franty; przebudowana w 1998 według projektu Jana Pallado i Aleksandra Skupina z 1997 r.; budynek posiada powierzchnię całkowitą 1010 m2 i kubaturę 4410 m3; architekci za tę realizację otrzymali wyróżnienie w konkursie "Życie w Architekturze" na najlepszą realizację architektoniczną Katowic 1989–1999[22];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 12, ul. Plebiscytowa 14)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 13)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 16)[18];
  • historyczny budynek (ul. Jagiellońska 17)[18];
  • budynek szkoły (ul. Jagiellońska 18), wzniesiony na początku XX wieku w stylu historyzmu, następnie rozbudowany[18]; obecnie siedziba Szkoły Podstawowej nr 1 im. Józefa Piłsudskiego (dawniej im. Sylwestra Ludygi)[23];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 19, ul. H. Sienkiewicza 21)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 20)[18];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 21, róg z ul. H. Sienkiewicza)[18];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 22, ul. H. Sienkiewicza 19)[18];
  • sześciokondygnacyjny gmach Urzędów Niezespolonych przy ul. Jagiellońskiej 23 i pl. Sejmu Śląskiego 1, wzniesiony w latach 1935–1936 według projektu Witolda Kłębkowskiego[24]; od 1990 w budynku mieści się Wydział Filologii Uniwersytetu Śląskiego[10]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 2 200 000 złotych[25]; w dwudziestoleciu międzywojennym w budynku istniały następujące urzędy[26]: Śląski Urząd Wojewódzki, Urząd Kontroli Państwa, Komisarz Demobilizacyjny;
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 24, ul. H. Sienkiewicza 18)[18];
  • gmach Sejmu Śląskiego przy ul. Jagiellońskiej 25, wzniesiony w latach 1924–1927, czterofrontowy, koszt budowy wyniósł 13 milionów złotych; budynek posiada 634 pomieszczenia, w 1929 był budynkiem o największej kubaturze w Polsce[24]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 13 500 000 złotych[25]; gmach wpisano do rejestru zabytków 19 sierpnia 1978 (nr rej.: A/285/09)[20][27];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 27, ul. Wł. Reymonta 14, 16, 18)[18]; czteropiętrowa, murowana, wzniesiona w 1932, posiadająca dach pokryty dachówką; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 250 000 złotych[25];
  • Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego (ul. Jagiellońska 28); wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1371/88 z 27 września 1988[20]); zaprojektowany w latach 1906–1907 na potrzeby gimnazjum, budowę ukończono w roku 1913, wybudowany w stylu łączącym elementy historyzmu i wczesnego modernizmu[21], w 1906 do tego budynku przeniosła się katowicka Oberrealschule[28];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 36)[18].

Przy przylegającym do ulicy placu Sejmu Śląskiego znajdują się siedziby następujących instytucji: Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Instytucji Kultury im. Krystyny Bochenek Katowice - Miasto Ogrodów, Muzeum Śląskiego – Centrum Scenografii Polskiej oraz Teatru "Korez", Jazz Clubu Hipnoza i Klubu Muzycznego 2B3. Do 2014 r. w budynku Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek mieściła się również siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia. Przy ulicy Jagiellońskiej, zaraz za placem Sejmu Śląskiego znajduje się siedziba Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego.

Z ulicy widoczne są trzy pomniki: pomnik Wojciecha Korfantego na placu Sejmu Śląskiego, pomnik Józefa Piłsudskiego oraz pomnik w miejscu dawnego gmachu Muzeum Śląskiego (Piastowskie Orły Śląskie) na placu Bolesława Chrobrego.

Ulicą Jagiellońską kursują linie autobusowe Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (KZK GOP).

Zobacz też

Przypisy

  1. Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  2. Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0, s. 147.
  3. J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5
  4. Plan Katowic z 1942 roku. grytzka-genealogie.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. www.grytzka-genealogie.de [dostęp 2011-06-27]
  5. Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice - Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 383. ISBN 83-85831-35-5.
  6. Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
  7. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 17. ISBN 83-913341-0-4.
  8. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 110. ISBN 978-83-7729-021-7.
  9. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
  10. a b c Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 166. ISBN 83-913341-0-4.
  11. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 169. ISBN 83-913341-0-4.
  12. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 73. ISBN 978-83-7729-021-7.
  13. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 87. ISBN 978-83-7729-021-7.
  14. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 95. ISBN 978-83-7729-021-7.
  15. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 53. ISBN 978-83-7729-021-7.
  16. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 117. ISBN 978-83-7729-021-7.
  17. Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach: Ewidencja miejsc pamięci województwa śląskiego: miasto Katowice. www.katowice.uw.gov.pl. [dostęp 2011-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-10)]. (pol.).
  18. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  19. Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków województwa śląskiego w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 5 lutego 2021 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2021-02-05]
  20. a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2013-03-19].
  21. a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  22. Tomasz Taczewski: Współczesna architektura Katowic. Katowice: Wydawnictwo GIA, 2002, s. 91, 94. ISBN 83-904135-2-3.
  23. Szkoła Podstawowa nr 1, Katowice, Jagiellońska 18 (pol.) www.szkolnictwo.net [dostęp 2011-06-27]
  24. a b Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 165. ISBN 83-913341-0-4.
  25. a b c Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 182. ISBN 83-913341-0-4.
  26. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 17. ISBN 978-83-7729-021-7.
  27. Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007-2013. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  28. Arnold Zweig 1887−1968. Werk und Leben in Dokumenten und Bildern, red. G. Wenzel, Berlin und Weimar 1978, s. 8.

Bibliografia

  • E. Wieczorek, Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice 2003, ISBN 83-918152-5-0
  • Katowice - Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, ss. 13, 19, 23.
  • K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, ss. 29, 30, 58.
  • Lech Szaraniec, Górny Śląsk - Przewodnik, wyd. Muza, Warszawa 1997, ISBN 83-7079-875-6, ss. 51, 71, 72, 73.
  • Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
  • Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1978, s. 235.

Media użyte na tej stronie

Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Ikona ulica początek T.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy - początek skrzyżowanie T
Ikona ulica z prawej.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy z prawej
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Ikona ulica z lewej deptak.svg
Autor: original by Marcin Floryan, this modification bu Teemu Vehkaoja, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy skrzyżowanej z deptakiem
Traffic lights icon.svg
Ikonka świateł na skrzyżowaniu
POL Katowice Plac Miarki X Jagiellońska.jpg
Autor: Kris D from Metropolia Silesia, Upper Silesia ( Oberschlesien ), Licencja: CC BY-SA 2.0
Katowice Plac Miarki X Jagiellońska
Ikona ulica koniec T.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy - zakończenie skrzyżowaniem
Katowice - Róg Jagiellońska - Plebiscytowa.JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Budynek na rogu ul. Jagiellońskiej i Plebiscytowej w Katowicach.
Katowice-Śródmieście S - pl. Sejmu Śląskiego (7).jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Śródmieście. Plac Sejmu Śląskiego. Centrum Kultury Katowice
Katowice-Śródmieście S - ul. Jagiellońska (13).jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Śródmieście. Ul. Jagiellońska. Wydział Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego. Instytut Biologii, Biotechnologii i Ochrony Środowiska
Katowice - Jagiellońska.JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Szkoła Podstawowa nr. 1 przy ulicy Jagiellońskiej w Katowicach.
Ikona ulica skrzyżowanie.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona skrzyżowania
UlicaJagiellońska-WidokNaZachód-POL, Katowice.jpg
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Ulica Jagiellońska w Katowicach. Widok od skrzyżowania z ulicą Plebiscytową na zachód.