Ulica Kleczkowska we Wrocławiu
| Kleczków | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Zachodni odcinek ulicy, w głębi brama Portu Miejskiego | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość | 743 m[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy | Kletschkauerstraße, Klęczkowska | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 51°07′36,9″N 17°01′42,5″E/51,126912 17,028461 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Kleczkowska we Wrocławiu (do 1945 Kletschkauerstraße, potem do 1971 „Klęczkowska”) – ulica na obszarze osiedla Kleczków na Przedmieściu Odrzańskim we Wrocławiu, pomiędzy ulicą Trzebnicką a Portem Miejskim.
.jpg)
Z inicjatywą przekształcenia istniejącej tutaj wiejskiej drogi w ulicę wystąpił w 1872 roku właściciel ziemski, inwestor i architekt krajobrazu Guido von Drabizius[b][3], który był właścicielem szkółki leśnej[4] o powierzchni 20 mórg[c], znajdującej się na obszarze Kleczkowa[5] (dostarczał z niej materiał szkółkarski do wrocławskich parków i do ZOO). Był on też jednym z inwestorów zagospodarowania urbanistycznego Matthias Feld („Maciejowego Pola”), kupując tam 6,5 morgi terenu, po czym sam zaprojektował tam i zrealizował założenie parkowe na Matthias Platz (placu św. Macieja)[6].
W 1874 uzyskał zgodę na przekształcenie drogi wiodącej przez wieś w ulicę pod warunkiem, że regulację tej nowej ulicy (m.in. zasypanie przydrożnego rowu) wykona na własny koszt. Kilka lat później powstała tu Kletschkauerstraße. Guido von Drabizius zainicjował też wytyczenie kilku innych ulic na Kleczkowie, np. nazwanej jego nazwiskiem Drabizius Straße (ul. Siemieńskiego), Liebig Straße (Wybrzeże Conrada-Korzeniowskiego), Hermann Straße (ul. Zegadłowicza), Linné Straße (ul. Struga) i Göppert Straße (później przemianowana na Einbaumstraße, dziś ul. Kraszewskiego)[7].
Pod koniec XIX stulecia Guido von Drabizius sprzedał swoją działkę zlokalizowaną przy Kletschkauerstraße państwu pruskiemu, które wybudowało na niej w latach 1889–1895 obszerny kompleks penitencjarny: dwa duże budynki więzienne wraz z obiektami towarzyszącymi. Kompleks ten pełni swoją funkcję do dzisiaj jako Zakład Karny Nr 1 we Wrocławiu[8]. Na zachodnim końcu ulica Kleczkowska prowadzi wprost do bramy rzecznego Portu Miejskiego, wybudowanego w latach 1897–1901[9][10].
Podczas oblężenia Festung Breslau w 1945 roku całkowicie zniszczone zostały kamienice przy Kleczkowskiej nr 3, 10, 18, 19 i 36, a uszkodzony budynek szkoły (mieszczącej się pod numerem 2a) odbudowano do 1948 roku; znacznie natomiast ucierpiały instalacje i budynki w Porcie Miejskim, zniszczone w 50–60% (pomimo to port uruchomiono na przełomie 1945 i 1946 roku)[9]. Po wojnie Kletschkauerstraße została nazwana ulicą Klęczkowską (z „ę” w nazwie, chociaż osiedlu nadano nazwę „Kleczków” przez „e”)[9]. Brak konsekwencji w nazewnictwie ulicy naprawiono w roku 1971, przemianowując ją na „Kleczkowską” przez „e”[11]. Poprzednio obowiązująca nazwa ulicy przeniosła się na potoczne określenie mieszczącego się tu więzienia, które nadal powszechnie nazywa się „Klęczki”[12].
Latem 2018 roku oddano do użytku przedłużenie Kleczkowskiej na wschód, od ulicy Trzebnickiej do osiedla „Promenady Wrocławskie”[2]. W Systemie Informacji Przestrzennej Wrocławia jest ono (stan na grudzień 2019) bezimienne; jej dalszym przedłużeniem na wschód jest ulica Miłosza[13]. Według zestawienia publikowanego przez Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta we Wrocławiu[1] ulica Kleczkowska liczy sobie – od ul. Trzebnickiej do bramy portu – 743 metry długości[d]. Tuż za skrzyżowaniem z ulicą Reymonta (na zachód od niej) Kleczkowska rozgałęzia się na dwie jezdnie, z których południowa prowadzi do bramy Portu, a północna do posesji od numeru 43 wzwyż[e].
Uwagi
- ↑ Mapa z 1794 nie jest zorientowana dokładnie na północ. Kierunek północny jest w rzeczywistości odchylony o około 30° w lewo od linii pionowych na mapie („na godzinę dziesiątą”)
- ↑ Guido von Drabizius był też właścicielem ziemi na obszarze Karlowitz (dziś Karłowice); działkę tam położoną sprzedał m.in. Kościołowi katolickiemu (przy dzisiejszej Alei Kasprowicza), który wystawił tam wielkie założenia klasztorne: urszulanek (dziś mieści się tu szpital – Dolnośląskie Centrum Pediatryczne im. Janusza Korczaka) i franciszkanów (jest tu kościół św. Antoniego)[17]. Swoje dobra rodzina von Drabizius posiadała w podwrocławskim Lilienthal (dziś Poświętne)[18].
- ↑ Wanda Kononowicz w rozdziale książki „Przedmieście Odrzańskie”, opisując Matthias Feld, czyli „Maciejowe Pole”, posługuje się przelicznikiem 70 mórg ≈ 40 ha (i nieco dalej w tekście 7 mórg ≈ 4 ha), czyli tzw. dużą morgą pruską (0,5673 ha), pisząc nawet wprost, w przypisie nr 19: Duża morga pruska liczyła ok. 0,56 ha, zatem powierzchnia planowanego placu liczyła blisko 4 ha[19]. Natomiast Agnieszka Tomaszewicz w swoim rozdziale tej samej książki przelicza 10 mórg ≈ 2,5 ha, co by wskazywało, że używa ona tzw. małej morgi pruskiej, zwanej też magdeburską (0,2553 ha)[5]. Ponieważ obydwa te artykuły dotyczą tego samego obszaru i tych samych czasów nie sposób przyjąć, że urzędnicy miejscy posługiwali się różnymi jednostkami miary. Rzeczywisty obszar „Maciejowego Pola”, wynoszący około 40 hektarów, dobrze zgadza się z tym, co podaje Kononowicz (70 mórg), co wskazuje, że używaną wówczas we Wrocławiu jednostką miary była duża morga pruska, czyli ponad pół hektara.
- ↑ Przedłużenie tej ulicy (na zachód) znajduje się już na terenie Portu Miejskiego i choć niektóre serwisy mapowe (np. Google Maps[14], Open Street Map[15]) przypisują mu też tę nazwę, to z formalnego punktu widzenia on do tej ulicy nie należy, nie wskazuje na niego też System Informacji Przestrzennej Wrocławia[13]. ZDiUM natomiast uwzględnia w swoim zestawieniu jeszcze jeden odrębny 11-metrowy odcinek tej ulicy przy posesji nr 47.
- ↑ Ani zestawienie ZDiUM, ani SIP, ani serwisy mapowe nie zaliczają do ulicy Kleczkowskiej 370-metrowego odcinka tuż przy granicy Portu, stanowiącego dojazd do posesji mających adresy: Kleczkowska 43, 45, 47, 47a, 47b, 49, 49a i 49b (w tym budynek „Sun House”[16]).
Przypisy
- ↑ a b Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM. zdium.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-29)]..
- ↑ a b prochu: Nowa droga na Kleczkowie. Połączyła Promenady Wrocławskie z ulicą Trzebnicką. TuWrocław, 2018-07-09. [dostęp 2019-12-02]. (pol.).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, Klęczkowska, s. 102.
- ↑ Eysymontt 2014 ↓, s. 17.
- ↑ a b Tomaszewicz 2014 ↓, s. 43.
- ↑ Kononowicz 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, Klęczkowska, s. 102–103.
- ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Zakłady Karne, s. 942.
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, Klęczkowska, s. 103.
- ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Porty, s. 666–667.
- ↑ Antkowiak 1973 ↓.
- ↑ Mateusz Baczyński: Załatwimy was jak tych z Kleczkowskiej. onet.pl, 2018-07-23. [dostęp 2019-12-01]. (pol.).
- ↑ a b System Informacji Przestrzennej Wrocławia – ul. Kleczkowska.
- ↑ fragment przedłużenia ulicy Kleczkowskiej za bramą Portu w serwisie Google Maps.
- ↑ fragment przedłużenia ulicy Kleczkowskiej za bramą Portu w serwisie Open Street Map.
- ↑ urbanity.pl – opis inwestycji Sun House (Kleczkowska 49).
- ↑ redPor: Karłowice. Gazeta Wyborcza, 2001-06-08. [dostęp 2019-11-30].
- ↑ Wiesław Długosz, Herrensitze des Adels: Lilienthal (na podstawie opracowania Institut Deutsche Adelsforschung).
- ↑ Kononowicz 2014 ↓, s. 24.
Bibliografia
- Zygmunt Antkowiak: Ulice i place Wrocławia. Wrocław: Ossolineum, 1970. (pol.).
- Zygmunt Antkowiak: Stare i nowe osiedla Wrocławia. Wrocław: Ossolineum, 1973. (pol.).
- Encyklopedia Wrocławia. Wyd. I. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000. ISBN 83-7023-749-5. (pol.).
- Wanda Kononowicz: Przedmieście Odrzańskie i Piaskowe – przeobrażenia urbanistyczne w XIX i w pierwszym trzydziestoleciu XX wieku. W: Przedmieście Odrzańskie we Wrocławiu. Tomasz Głowiński, Halina Okólska (red.). Wrocław: Gajt i Muzeum Miejskie Wrocławia, 2014, s. 21–32, seria: Wrocław i jego przedmieścia. ISBN 978-83-62584-55-0. (pol.).
- Agnieszka Tomaszewicz: Guido von Drabizius i jego działalność budowlana na Przedmieściu Odrzańskim. W: Przedmieście Odrzańskie we Wrocławiu. Tomasz Głowiński, Halina Okólska (red.). Wrocław: Gajt i Muzeum Miejskie Wrocławia, 2014, s. 43–49, seria: Wrocław i jego przedmieścia. ISBN 978-83-62584-55-0. (pol.).
Media użyte na tej stronie
Autor:
Mapa Wrocławia, Polska
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
- N: 51.9134 N
- S: 49.9809 N
- W: 14.7603 E
- E: 17.9091 E
Flaga województwa dolnośląskiego
Ikonka świateł na skrzyżowaniu
Crossroads with a major road ahead.
Autor: Neo[EZN] (Piotr Herba), Licencja: CC BY-SA 3.0
Ulica Kleczkowska we Wrocławiu, odcinek końcowy: widok na zachód w kierunku Portu Miejskiego, w głębi widoczna brama do Portu
Fragment mapy rzeki Odry na odcinku pomiędzy dopływami, północne okolice Wrocławia
Komentarz:
Wielka powódź, która w 1736 dokonała ogromnych zniszczeń w mieście i jego okolicach, dała początek myśli uregulowania rzeki Odry i zabezpieczenia przyległych do niej terenów przed powodzią. W tym celu utworzono w 1746. Inspektorat Budownictwa Wodnego i Nadrzecznego we Wrocławiu, którego obowiązki przejął następnie powołany w 1873 Zarząd Regulacji Rzeki Odry. W ich gestii leżało przekształcenie Odry w wielką arterię transportową oraz zabezpieczenie miejscowości nadrzecznych i użytków rolnych przed skutkami powodzi. Wykonana w 1794 mapa dla potrzeb Inspektoratu przedstawia Wrocław i okoliczne użytki rolne przylegające do rzeki. Sporządził ją geometra Klemt w orientacji północnej. Powstanie mapy należy wiązać z planowanymi pracami nad uregulowaniem biegu rzeki, które miały polegać na wyprostowaniu biegu rzeki i wzmocnieniu brzegów. Z tego powodu na planie drobiazgowo umieszczono szczegółowe informacje o stanie bieżącym na tych terenach, a jednocześnie naniesiono także projektowane przekopy nowego łożyska rzeki Odry. Projektowane prace inżynierskie wiązały się ze zmianami hydrologicznymi, a jednocześnie własnościowymi zarówno w samym mieście, jak i jego okolicach. Na mapie zaznaczono rozgraniczenie własności państwowej, kościelnej, dworskiej, gminnej i chłopskiej, a także nazwiska właścicieli. Zaznaczono stan zalesienia oraz sposób wykorzystywania gruntów. Ze względu na planowane prace wodne szczegółowo przedstawiono sieć hydrologiczną, m.in. rzeki Zieloną, Ługownię i Ślęzę. Zaznaczono też strugi, starorzecza, stawy i wały. Sporządzona mapa stanowiła na pewno podstawowy dokument dla projektowanych prac. Obecnie jest wyjątkowej wartości źródłem do badania dawnych stosunków z zakresu geografii fizycznej, systemów wodnych, przekształceń środowiska geograficznego, użytków rolnych, zalesienia i siedlisk ludzkich. Znaczenie mapy podnosi przedstawienie najstarszego zachowanego w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, planu Wrocławia z zaznaczeniem przebiegu fortyfikacji miejskich.
Opis zewnętrzny: Oryginał, jęz. niemiecki, 1 karta papierowa na płótnie o wymiarach 2360x960 mm; rękopiśmienna mapa wielobarwna, podpis wykonawcy mapy Klemt.
Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe we Wrocławiu., Naczelne Prezydium Prowincji Śląskiej we Wrocławiu – Zarząd Regulacji Rzeki Odry, sygn. Odra I/131
Autor komentarza: Dariusz Bednarek
