Ulica Plebiscytowa w Katowicach
| Śródmieście | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 budynki przy skrzyżowaniu ul. Jagiellońskiej i ul. Plebiscytowej | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość | 966 m[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Katowic  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 50°15′05,8″N 19°01′11,6″E/50,251607 19,019887 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Plebiscytowa w Katowicach – jedna z ulic w katowickim Śródmieściu. Swą nazwę wzięła od plebiscytu na Górnym Śląsku w 1921. W latach 1920–1921 działał tu Polski Podkomisariat Plebiscytowy[2] (ul. Plebiscytowa 1), kierował nim dr med. Henryk Jarczyk[3][4].
Przebieg
Jest to ulica jednokierunkowa, położona w układzie południkowym. Rozpoczyna swój bieg od ul. Wojewódzkiej, krzyżuje się z ul. Henryka Dąbrowskiego, ul. Jagiellońską, ul. Juliusza Ligonia, ul. Powstańców. Za archikatedrą Chrystusa Króla krzyżuje się z deptakiem (ul. Henryka Jordana) i ul. księdza Józefa Czempiela. Kończy bieg niedaleko Komendy Wojewódzkiej Policji i Komendy Miejskiej Policji – wspólny budynek (przed autostradą A4).
Historia
W latach międzywojennych przy ul. Plebiscytowej mieściły się[5]: Fabryka Kas Pancernych F. Kalesse'a (pod numerem 6–8), kabaret Bagatela B. Cuglewskiego i restauracja Alojzego Potempy (pod numerem 6–8), kina "Capitol I" i "Capitol II" (ul. Plebiscytowa 3[6]), restauracja Varsovie[7] Jana Waindoka (pod numerem 2), redakcja gazety Polska Zachodnia (od 13 lutego 1925, pod numerem 1), drukarnia Buchdruckei und Linieranstalt "Akra" GmbH (założona w 1930, pod numerem 15), Klub Esperanto (ul. Plebiscytowa 11), związek handlarzy rynkowych (pod numerem 14), sierociniec im. dra A. Mielęckiego i przedszkole[8] (ul. Plebiscytowa 46)[9][10], Związek Weteranów byłej Armii Polskiej we Francji (pod numerem 1).
W budynku pod numerem 3 w dwudziestoleciu międzywojennym organizowano walki bokserskie[11].
Ulica Plebiscytowa została wspomniana w książce Kazimierza Gołby "Wieża spadochronowa", opowiadającej o bohaterskiej obronie Katowic w czasie kampanii wrześniowej przez harcerzy. Opis ulicy w pierwszych dniach września 1939[12]:
Minął kino "Rialto" i zaczął iść w górę ulicy Plebiscytowej. Zmęczone nogi odczuły wznoszenie się terenu. Kamienice piętrzyły się skośnie jedna za drugą coraz wyżej, jakby zabrakło im miejsca i chciały się zepchnąć na jezdnię lub runąć na głowę przechodnia. Podobne były stłoczonym ciasno kulisom w teatrze. Idącemu samotnie wydawało się, że wszedł w wąską gardziel, którą czarny całun mroków ścisnął od zewnątrz i dławi.
Do 1939 działała wytwórnia soków owocowych Pomonia (ul. Plebiscytowa 4), pod numerem 25 – wytwórnia cukrów Sława, pod numerem 23 – wytwórnia serów Braci Hasler. Od 1945 przy ulicy działa bar Wigwam, w którym bywał Konstanty Ildefons Gałczyński[13].
Przez część ul. Plebiscytowej prowadzi ścieżka rowerowa (wyznaczona po remoncie w 2009)[14]. W dniach 18 i 19 września 2010 przy ulicy odbył się "Weekend maltański" – impreza integracyjna z osobami niepełnosprawnymi, zorganizowana przez Maltański Punkt Pomocy Środowiskowej dla Osób Niepełnosprawnych w Katowicach[15].
W okresie Rzeszy Niemieckiej (do 1922)[16] i w latach niemieckiej okupacji Polski (1939–1945) ulica nosiła nazwę Heinzelstraße[17][18].
Obiekty i instytucje
Przy ul. Plebiscytowej znajdują się następujące obiekty:
- zabytkowa kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Jana Kochanowskiego 2, ul. Plebiscytowa 1); wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1546/94 z 28 września 1994[19]); wzniesiona w latach 1896–1906 według projektu Paula Frantziocha w stylu eklektycznym z elementami secesji i neogotyku[20][21];
- dawny Radiowy Dom Muzyki (ul. Plebiscytowa 3), wzniesiony w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku w stylu historyzmu, przebudowany w 1958 w stylu modernizmu[22] (dawna siedziba kina "Capitol", obecnie siedziba klubu muzycznego); w 2011 rozpoczęto remont obiektu[23][24];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Plebiscytowa 8, ul. Henryka Dąbrowskiego 1)[22];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Henryka Dąbrowskiego 2, róg z ul. Plebiscytową)[22];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Plebiscytowa 14, ul. Jagiellońska 12)[22];
- siedziba Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (ul. Plebiscytowa 19, róg z ul. Jagiellońską); wzniesiona w 1967 według projektu Henryka Buszki i A. Franty; przebudowana w 1998 według projektu J. Pallado i A. Skupina z 1997; budynek posiada powierzchnię całkowitą 1010 m2 i kubaturę 4410 m3; architekci za tę realizację otrzymali wyróżnienie w konkursie "Życie w Architekturze" na najlepszą realizację architektoniczną Katowic 1989–1999[25];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Plebiscytowa 16, ul. Jagiellońska 11)[22];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Plebiscytowa 24, ul. J. Ligonia 26)[22];
- kamienica mieszkalna (ul. Plebiscytowa 25)[22]; w 1920 jej właścicielem był katowicki kupiec Samuel Nebel[26];
- gmach Wojewódzkiego Biura Funduszu Pracy (ul. Plebiscytowa 36, 38, ul. Powstańców 17)[22], wzniesiony w 1936 według projektu Zbigniewa Rzepeckiego[27] w stylu funkcjonalizmu;
- archikatedra Chrystusa Króla[28] (ul. Plebiscytowa 49); została wpisana wraz z otoczeniem do rejestru zabytków 15 grudnia 1997 (nr rej.: A/1658/97)[20][21].
Przy ul. Plebiscytowej swoją siedzibę mają: Zespół Domowej Opieki Hospicyjnej, kancelarie prawnicze, towarzystwa finansowe, firmy inżynierskie, Caritas Archidiecezji Katowickiej, Gimnazjum Specjalne nr 32[29], Dom Dziecka Stanica[30], Górnicza Agencja Pracy, Parafia Chrystusa Króla w Katowicach, zabytkowy gmach dawnej siedziby NOSPR i Capitolu oraz cmentarz parafialny kościoła pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła z grobami zasłużonych dla Górnego Śląska osób.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ Śladami powstańców śląskich po Katowicach (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-09-05]
- ↑ Lech Szaraniec, Górny Śląsk - Przewodnik, wyd. Muza, Warszawa 1997, ISBN 83-7079-875-6, s. 72.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 9, 10. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 156. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 92. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 95. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 117. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 78. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 80. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 124. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Kazimierz Gołba, Wieża spadochronowa, Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1996, s. 121, ISBN 33-7164-026-9, OCLC 84552434.
- ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 157. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Kolejne remonty dróg w centrum Katowic. www.mmsilesia.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ Weekend maltański w Katowicach. www.wiadomosci.ngo.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5.
- ↑ Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
- ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 384. ISBN 83-85831-35-5.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2011-09-05].
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
- ↑ Katowice: Kino Capitol w remoncie. Dyskoteka Energy2000 powstanie w miejsce kina (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-09-05]
- ↑ Katowicki Capitol wraca do dawnej świetności (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-09-05]
- ↑ Tomasz Taczewski: Współczesna architektura Katowic. Katowice: Wydawnictwo GIA, 2002, s. 91, 94. ISBN 83-904135-2-3.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Odpowiedź na interpelację w sprawie nieruchomości przy ul.Plebiscytowej 25 w Katowicach. (pol.) www.bip.um.katowice.pl [dostęp 2011-09-05]
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010−2013. slaskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)]. (pol.) www.slaskie.pl [dostęp 2011-09-05]
- ↑ Gimnazjum Specjalne nr 32. www.szkoly.info.pl. [dostęp 2011-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-05)]. (pol.).
- ↑ Dom Dziecka Stanica. www.czasdzieci.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
Bibliografia
- Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice Grudzień 2003, ISBN 83-918152-5-0.
- K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, ss. 29, 60.
- Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
Media użyte na tej stronie
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
- N: 50.30 N
- S: 50.125 N
- W: 18.885 E
- E: 19.125 E
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
- N: 51.1617 N
- S: 49.2956 N
- W: 17.8872 E
- E: 20.0559 E
Crossroads with a major road ahead.
Autor: original by Marcin Floryan, this modification bu Teemu Vehkaoja, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy skrzyżowanej z deptakiem
Autor: PetrusSilesius, Licencja: CC BY-SA 2.0 de
Side-view of the Christ-The-King cathedral of the archdiocese in Katowice. Built from 1932 to 1955.
Ikonka świateł na skrzyżowaniu
Autor: Kris D from Metropolia Silesia, Upper Silesia ( Oberschlesien ), Licencja: CC BY-SA 2.0
Jedno z niewielu miejsc w centrum gdzie stare może spotkać się z nowym.
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Budynek na rogu ul. Jagiellońskiej i Plebiscytowej w Katowicach.
Autor: Lajsikonik, Licencja: CC BY-SA 3.0
Building of former "Capitol" cinema in Katowice, Plebiscytowa 3, as of 24th September 2009
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy - początek skrzyżowanie T