Urbain Le Verrier

Urbain Le Verrier
Urbain Jean Joseph Le Verrier
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia11 marca 1811
Saint-Lô
Data i miejsce śmierci23 września 1877
Paryż
Zawód, zajęciematematyk, astronom
Faksymile
Odznaczenia
Order Guadalupe (1853-1867, Meksyk)

Urbain Jean Joseph Le Verrier (ur. 11 marca 1811 w Saint-Lô w Normandii; zm. 23 września 1877 w Paryżu) – francuski astronom i matematyk, dyrektor Paryskiego Obserwatorium Astronomicznego, profesor École polytechnique i Sorbony[1]. Członek Francuskiej Akademii Nauk i Towarzystwa Królewskiego w Londynie (ang. Royal Society), laureat Medalu Copleya (1846) oraz dwóch Złotych Medali Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego (1868 i 1876).

Le Verrier jest znany głównie z osiągnięć w mechanice nieba:

Zasługi Le Verriera uwieczniono nazewnictwem kilku obiektów astronomicznych, napisem na Wieży Eiffla, postawieniem mu co najmniej dwóch pomników oraz francuskim banknotem.

Życiorys

Grób Le Verriera na paryskim Cmentarzu Montparnasse

W 1833 roku ukończył Politechnikę w Paryżu, po czym w latach 1837–1846 wykładał na niej astronomię. W roku 1846 został kierownikiem specjalnie dla niego utworzonej katedry mechaniki nieba w Uniwersytecie Paryskim, a w 1849 roku – kierownikiem katedry astronomii[2].

Od 1846 roku był profesorem uniwersytetu w Paryżu. W latach 1854–1870 oraz 1873–1877 był dyrektorem obserwatorium w Paryżu. W 1846 roku na podstawie analizy perturbacji orbity Urana przewidział istnienie Neptuna, a następnie obliczył parametry orbity tej nieznanej wówczas planety. Swoje prace przedstawił niezależnie od angielskiego astronoma Johna C. Adamsa. W tym samym roku niemiecki astronom Johann Galle na podstawie obliczeń Urbaina Le Verriera w ciągu godziny odnalazł Neptuna. W 1848 roku za to odkrycie zarówno Adamsowi, jak i Le Verrierowi, przyznano Złoty Medal Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego. Samodzielnie ten medal otrzymał dopiero w roku 1868 oraz ponownie w 1876.

Innym ważnym dokonaniem Urbaina Le Verriera było wykazanie w 1859 roku, że powolny ruch peryhelium Merkurego nie może być w pełni wyjaśniony na gruncie ówcześnie obowiązującej mechaniki newtonowskiej oddziaływaniem perturbacyjnym wszystkich znanych wtedy planet. W związku z tym postulował istnienie Wulkana, planety obiegającej Słońce wewnątrz orbity Merkurego. Taka planeta nie istnieje, a ruch peryhelium Merkurego wytłumaczyła dopiero ogólna teoria względności Alberta Einsteina.

Od 1847 roku był zagranicznym członkiem brytyjskiego Royal Society[3].

Hołd

Francuski banknot 50-frankowy – egzemplarz z 1950 roku
Pomniki Le Verriera we Francji
Posąg w rodzinnym Saint-Lô

Na cześć uczonego nazwano:

  • kratery występujące na Księżycu i na Marsie,
  • drugi licząc od Neptuna z pierścieni tej planety (1989 N2R ('Leverrier')),
  • jedną z planetoid: (1997) Leverrier.

Jego nazwisko pojawiło się na liście 72 nazwisk na wieży Eiffla[4].

Przypisy

  1. Le Verrier Urbain Jean Joseph, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-10-06].
  2. Tadeusz Dworak, Jerzy Kreiner: Odległe planety Układu Słonecznego. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 110. ISBN 83-01-13164-0.
  3. List of Fellows of the Royal Society 1660 – 2007 (ang.). Royal Society. [dostęp 2016-08-21].
  4. The Names of the 72 Scientists Listed on the Borders of Each of the Four Sides of the Eiffel Tower (ang.). toureiffel.paris. [dostęp 2011-11-20].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Joseph Lister, Copley Medal (gold), 1902 Wellcome M0007837.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 4.0

Joseph Lister, Copley Medal (gold), 1902

Wellcome Images
Keywords: Joseph Lister

Gold Medal Royal Astronomical Society.png
This is the actual Gold Medal of the Royal Astronomical Society that was awarded to Asaph Hall in 1879.
France 50 francs Le Verrier 01.jpg
France 50 francs Le Verrier 01
Imperial Order of Our Lady of Guadalupe (Mexico) - ribbon bar.gif
Autor: McOleo, Licencja: CC0
Ribbon bar of the Imperial Order of Our Lady of Guadalupe (Mexico)
Le Verrier statue.jpg
Autor: Eutouring, Licencja: CC BY-SA 4.0
This statue depicts Le Verrier, who was well known for discovering Neptune, this sculpture created by Henri Michel Antoine Chapu and can be found in front of Observatoire de Paris.
20190 buste de Le Verrier à Saint-Lô.jpg
Autor: Ptyx, Licencja: CC BY-SA 4.0
Buste d'Urbain Le Verrier, à côté du musée des Beaux-Arts de Saint-Lô.
Eiffel Tower (72 names).jpg
Autor: Benh LIEU SONG, Licencja: CC BY-SA 3.0
Eiffel Tower, seen from the champ de Mars, Paris, France
Signature Urbain Le Verrier.svg
Signature d'Urbain Le Verrier
Leverrier grave.jpg
Personal photo of en:User:Astrochemist from about 2004; no rights claimed