Urszula Broll

Urszula Broll
Imię i nazwisko

Urszula Eugenia Broll-Urbanowicz

Data i miejsce urodzenia

17 marca 1930
Katowice

Data i miejsce śmierci

17 lutego 2020
Przesieka

Dziedzina sztuki

malarstwo

Odznaczenia
Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”
Strona internetowa

Urszula Eugenia Broll-Urbanowicz (ur. 17 marca 1930 w Katowicach[1], zm. 17 lutego 2020 w Przesiece[2], pochowana w Centrum Buddyjskim Bencien Karma Kamtsang w Grabniku) – polska malarka, animatorka kultury niezależnej, buddystka. Współzałożycielka Grupy ST-53, członkini ezoterycznego kręgu Oneiron, współinicjatorka i uczestniczka pierwszej w Polsce grupy buddyjskiej[3].

Życiorys

Urodziła się w Katowicach, w rodzinie ze śląskim rodowodem, w której mieszały się wpływy polskie i niemieckie. Ojciec, Jan Broll, pochodził z polskojęzycznej rodziny z Zabrza. Był uczestnikiem Powstań śląskich, naczelnikiem gminy Wełnowiec (obecnie Katowice). Matka, Katarzyna Loch, urodzona w Berlinie, wywodziła się z niemieckojęzycznej śląskiej rodziny. Urszula była najmłodszą z trzech córek, starszą od niej była Krystyna, a najstarszą Halina. Naukę rozpoczęła w 1937 roku. Uczyła się najpierw w polskiej szkole w Katowicach, a po wybuchu II wojny światowej w niemieckojęzycznej szkole we Wrocławiu (przez rok). W 1949 roku zdała maturę w żeńskim liceum w Katowicach[4][5] i dostała się na studia w katowickiej uczelni artystycznej, wówczas filii Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu (od 1952 r. Wydział Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie) – kierunek grafika propagandowa, plakat[4]. Nauki pobierała między innymi u prof. Leona Dołżyckiego (malarstwo), prof. Bogdana Góreckiego (grafika propagandowa) i prof. Aleksandra Raka (grafika artystyczna i rysunek). Studia ukończyła z wyróżnieniem w 1955 roku[5].

Pod koniec lat 50. wzięła ślub z Andrzejem Urbanowiczem, absolwentem krakowskiej ASP[6]. W 1960 zamieszkali w kamienicy przy ul. Piastowskiej 1, gdzie założyli pracownię. Miejsce stało się swoistym centrum życia artystycznego – odbywały się tam spotkania, dyskusje, prywatne wystawy obrazów. Wśród uczestników spotkań w pracowni byli m.in. Marian Bogusz, Henryk Mikołaj Górecki, Ryszard Krynicki oraz Julian Przyboś[3].

W 1965 przyszedł na świat syn Broll i Urbanowicza - Roger.

W 1967, razem z Andrzejem Urbanowiczem, Henrykiem Wańkiem, Antonim Halorem i Zygmuntem Stuchlikiem, założyła grupę Oneiron[7].

W latach 70. Urszula i Andrzej Urbanowiczowie koncentrują swoje zainteresowania wokół buddyzmu. Wraz z przyjaciółmi (Henryk Waniek, Tadeusz Sławek, Jerzy Illg, Stanisław Kasprzyk) wydają w lutym 1974 roku pierwszy w PRL periodyk buddyjski pt. ”Droga”, później zwany „Droga Zen”. W 1975 roku formalnie powstaje tu pierwsza grupa buddyjska w Polsce.

Małżeństwo Broll i Urbanowicza kończy się rozwodem w 1978 roku. W życiu Urszuli pojawia się Henryk Smagacz, towarzysz praktyk duchowych, malarz i tłumacz, który z czasem staje się jej partnerem życiowym, a w 2016 roku małżonkiem. W 1983 roku Urszula Broll wraz z synem Rogerem i Henrykiem Smagaczem opuszcza Katowice. Zamieszkuje w Przesiece, w woj. jeleniogórskim (obecnie woj. dolnośląskie). Spędza tam resztę życia zajmując się twórczością malarską i praktyką duchową.

W 2014 otrzymała odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.

Twórczość

Już w czasie studiów nawiązała kontakty z Klaudiuszem Jędrusikiem, Waldemarem Świerzym, Włodzimierzem Napieralskim i Sylwestrem Wieczorkiem, W 1953 Urszula Broll brała udział w wystawie zorganizowanej w domu Sylwestra Wieczorka, które to wydarzenie dało impuls do uformowanie się grupy artystycznej ST-53. W 1956 roku w Stalinogrodzie (ówczesna nazwa Katowic) odbyła się pierwsza oficjalna wystawa grupy ST-53, poprzedzona dwudniowym spotkaniem artystów w domu Urszuli. Urszula brała czynny udział w kolejnych wystawach m.in. w 1956 w Krakowie i w Warszawie, w 1957 w Poznaniu, Szczecinie, Katowicach, Warszawie. W 1963 w Biurze Wystaw Artystycznych w Katowicach odbyła się indywidualna wystawa prac artystki[5].

W twórczości Urszuli Broll można wyróżnić kilka etapów: w latach 50. twórczość artystki inspirowały postimpresjonizm (obrazy "Stara Ślązaczka", "Kobiety śląskie") i kubizm (seria "Martwe natury")[4], po 1956 stosowała ona większe uproszczenia i syntezę form, charakterystyczne dla tego okresu są jej symboliczne śląskie pejzaże[8]. Od 2. połowy lat 50. artystka coraz bardziej interesuje się abstrakcją, a szczególnie nurtami "informel" i taszyzmem[6]. Na początku lat 70. ogranicza działalność artystyczną i skupia się na kwestiach duchowych, kierując się w stronę filozofii buddyjskiej[9].

Wystawy indywidualne (wybór)

  • 1959 – wystawa w Galerii Krzywe Koło, Warszawa. Artystka pokazuje cykl Przekształcenia
  • 1961 – wystawa obrazów olejnych, galeria Svea - Galleriet, Sztokholm, Szwecja
  • 1963 – wystawa obrazów olejnych Alikwoty, BWA w Katowicach
  • 1963 – wystawa malarstwa, Galeria Grupy Krakowskiej Krzysztofory, Kraków
  • 1970 – wystawa akwarel, Galeria Współczesna KMPiK, Warszawa
  • 1970 – wystawa malarstwa i rysunków z lat 1967-1970, BWA, Katowice
  • 1971 – wystawa obrazów, akwarel i rysunków, Galeria Pegaz (Dom Turysty) Zakopane
  • 1973 – wystawa malarstwa, Galeria „Propozycje” (Klub Związków Twórczych), Opole
  • 1973 – wystawa malarstwa, Galeria „Katowice” (ul. Warszawska 37), Katowice
  • 1979 – wystawa rysunków i akwarel w Library Gallery Randolph, New Jersey (USA)
  • 1984 – pierwsza prezentacja prac artystki w Kotlinie Jeleniogórskiej (akwarele, rysunki, olejne pejzaże z lat 1968 – 84), Galeria Sztuki Współczesnej KMPiK (Pl. Ratuszowy 50), Jelenia Góra
  • 1987 – wystawa akwareli i rysunków, BWA Kłodzko
  • 1994 – wystawa akwarel i rysunków zorganizowana w ramach Festiwalu Kameralistyki, Górnośląskie Centrum Kultury, Katowice
  • 1997 – wystawa mandali i rysunków tuszem (wybór z lat 1968-1996), towarzyszył jej film autorstwa P. Lipińskiego i TV Aval, BWA Jelenia Góra
  • 1997 – wystawa akwareli i rysunków w Galerii Na Żywo Rozgłośni Polskiego Radia w Katowicach
  • 2004 – wystawa pt. Urszula Broll. Malarstwo (lata 50. i 60.) w Galerii Czas w Będzinie, przeniesienie wystawy do Salonu Antykwarycznego „Nautilus” w Krakowie
  • 2005 – retrospektywna wystawa, obrazująca cały dorobek artystyczny. Wystawa była wspólnym przedsięwzięciem jeleniogórskiego i katowickiego BWA, wpisanym w program Dolnośląskiego Festiwalu Sztuki. Premiera: BWA Jelenia Góra, w następnych miesiącach wystawę pokazano w galeriach BWA Katowice, Legnica, Wałbrzych.
  • 2006 – wystawa pt. Prace z lat 1952–1969, Galeria Art NEW Media, Warszawa
  • 2013 – wystawa pt. Akwarele geometryczne (1963–2013), Galeria 111 w Szczecinie, pod patronatem Muzeum Narodowego w Szczecinie
  • 2015-2016 – wystawa pt. Urszula Broll – Malarstwo, towarzyszył jej film nakręcony przez Alekę Polis w pracowni artystki, BWA Jelenia Góra[10]
  • 2019 – wystawa 50 prac z różnych okresów twórczości, Sudeckie Centrum Kultury i Sztuki, Szklarska Poręba
  • 2020 – Atman znaczy Oddech, Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni Warszawa[11][12]

Wystawy zbiorowe (wybór)

  • 1953 – pierwsza nieoficjalna wystawa Grupy St-53, dom Sylwestra Wieczorka w Bradzie
  • 1954 – druga nieoficjalna wystawa Grupy St-53 w mieszkaniu Mary Obremby w Katowicach
  • 1956 – pierwsza oficjalna wystawa Grupy St-53, Klub Pracy Twórczej, Stalinogród
  • 1956 – wystawa Grupy St-53, Pałac Sztuki, Kraków
  • 1956 – wystawa Grupy St-53, Galeria Krzywe Koło, Warszawa
  • 1957 – wystawa grup twórczych St-53, Grupy R-55, Grupy 55, CBWA, ZPAP, KMPiK, Poznań przeniesiona do BWA w Szczecinie
  • 1957 – wystawa St-53, CBWA – ZPAP, Katowice,
  • 1957 – II Wystawa Sztuki Nowoczesnej, Zachęta, Warszawa
  • 1959 – III Wystawa Sztuki Nowoczesnej, Zachęta, Warszawa
  • 1962 – Polskie dzieło plastyczne w XV-lecie PRL, Muzeum Narodowe, Warszawa
  • 1963 – Konfrontacje 1963 w Galerii Krzywe Koło, Warszawa
  • 1963 – I Międzynarodowe Studium Pleneru Koszalińskiego w Osiekach
  • 1963 – I Parada Sztuki Współczesnej, Galeria EL w Elblągu
  • 1969 – II Katowickie Spotkania Twórców i Teoretyków Sztuki, wernisaż wystawy Spotkania w Galerii „Katowice”, pokaz autorów Encyklopedii (Czarnych Kart) w pracowni na Piastowskiej 1
  • 1970 – pokaz Czarnych Kart, Galeria Współczesna KMPiK, Warszawa
  • 1971 – Marzenia, fantasmagorie, rojenia, Galeria Pryzmat, Kraków
  • 1971 – Nowe zjawiska w sztuce polskiej 1960-1970 (w ramach Wystawy Złote Grono 71), BWA Zielona Góra
  • 1972 – Ars – Aquae, Ogólnopolska Wystawa Akwareli i Gwaszy, BWA Katowice
  • 1974 – Marzenia, Mity, Wtajemniczenia, BWA w Kłodzku
  • 1988 – VI Prezentacje Jeleniogórskiego Środowiska Plastycznego, BWA Jelenia Góra
  • 1989 – Medytacja i sztuka, Galeria „Kramy Dominikańskie”, Kraków
  • 1995 – Polscy surrealiści, Miejska Galeria Sztuki, Częstochowa
  • 1996 – wspólne prezentacje Urszuli Broll, Nyogena Nowaka i Ewy Hadydoń w Tokio oraz Sendai (Japonia)
  • 1996 – Oeuvres des peintres de Katowice des annees 1960–1996, La Ma la Ville de Saint-Etienne (Francja), prace ze zbiorów Muzeum Historii Katowic
  • 1998 – Kurz Zen, Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków
  • 1999 – Wspaniały krajobraz. Kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX wieku, Muzeum Okręgowe w Jeleniej Górze (część historyczna) i BWA Jelenia Góra (część współczesna), Wrocław, Berlin
  • 1999 – Wizjonerzy końca wieku, Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra
  • 2000 – Wspaniały krajobraz. Kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX wieku, Ratingen, Hoesel, Goerlitz, Alfeld, Harzburg (Niemcy)
  • 2000 – Wokół Wielkiej Góry, Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze (część historyczna), BWA Jelenia Góra (część współczesna)
  • 2001 – Wokół Wielkiej Góry, Zabrze, Herrnhut (Niemcy), Vrchlabi (Czechy)
  • 2003 – V Triennale Sztuki Sacrum, miejskie galerie sztuki, Częstochowa, Sopot, Elbląg, Legnica, Wałbrzych, Muzeum ASP we Wrocławiu
  • 2003 – ST-53 Twórcy Postawy Ślady, Muzeum Historii Katowic, Katowice
  • 2003 – Widoki ulotne, Monschau (Niemcy)
  • 2003 – Katowicki Underground Artystyczny po roku 1953, BWA Katowice[13]
  • 2006-2007 – Oneiron. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic, Muzeum Górnego Śląska w Ratingen, BWA Jelenia Góra, Galerie vytvarneho umeni w Ostravie, Górnośląskie Centrum Kultury w Katowicach
  • 2007 – Mandala, Galeria Bielska BWA, Bielsko-Biała
  • 2013 – Między biegunami. Polskie kolonie artystyczne, Biennale Filmu i Sztuki w Worpswede (Niemcy)
  • 2015 – Urszula Broll-Andrzej Urbanowicz. Niebezpieczne związki, Muzeum Historii Katowic[14]
  • 2015 – Kobiety nowoczesne, Galeria Piekary, Poznań
  • 2015 – Cień tuszu. Inspiracje dalekowschodnie w sztuce polskiej, Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie
  • 2016 – Silesia Art Biennale, program artystyczno-badawczy, realizowany przez Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu, dokumentacja życia i twórczości,
  • 2017 – Elewator sztuki, Galeria Miejska we Wrocławiu[15]
  • 2017 – Now is here. 40/40, BWA Jelenia Góra[16]

Przypisy

  1. Krzeszowska ↓, s. 307.
  2. Aktualności / Królikarnia, www.krolikarnia.mnw.art.pl [dostęp 2020-04-17].
  3. a b Paweł Gawlik, Urszula Broll nie żyje. Była pionierką malarskiej awangardy i buddyzmu w Polsce, wyborcza.pl [dostęp 2020-04-17].
  4. a b c Krzeszowska ↓, s. 308.
  5. a b c Urszula Broll – sztuka jako joga, malarstwo jako joga, życie jako joga, ubroll.pl [dostęp 2020-04-17].
  6. a b Krzeszowska ↓, s. 312.
  7. Zmarła Urszula Broll, artystka, buddystka, współzałożycielka grupy Oneiron, SZUM, 18 lutego 2020 [dostęp 2020-04-17] (pol.).
  8. Krzeszowska ↓, s. 310-311.
  9. Krzeszowska ↓, s. 322.
  10. katalog wystawy Urszula Broll. Malarstwo, BWA Jelenia Góra 2016
  11. Janina Hobgarska, Atman znaczy Oddech
  12. Małgorzata Czyńska, "Wysokie Obcasy"
  13. Katowicki underground po 1953, red. Janusz Zagrodzki, Stanisław Ruksza, wyd. BWA Katowice 2004
  14. Urszula Broll-Andrzej Urbanowicz. Niebezpieczne związki, katalog wystawy, red. E. Krzeszowska, M. Borowska-Urbanowicz, wyd. Instytucja Kultury Katowice-Miasto Ogrodów, Muzeum Historii Katowic, 2015
  15. Elewator sztuki. Wystawa artystów Kotliny Jeleniogórskiej, katalog wystawy, wyd. Galeria Miejska we Wrocławiu, 2017
  16. Katalog pn. Atman znaczy oddech, red. J. Hobgarska i K. Kucharska, wyd. Fundacja Katarzyny Kozyry

Bibliografia

  • Ewelina Krzeszowska, Urszula Broll i Andrzej Urbanowicz – katowicka awangarda lat powojennych, [w:] Teresa Dudek-Bujarek (red.), Oblicza sztuki na obszarze obecnego województwa śląskiego w latach 1945-1975: materiały z sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki Oddziału Górnośląskiego w Katowicach w dniach 2-3 czerwca 2016, Katowice 2017, ISBN 978-83-88341-78-6, OCLC 1030813579.
  • Urszula Broll - Malarstwo, katalog wystawy, Warszawa 1970 (Janusz Bogucki)
  • Urszula Broll - Malarstwo, katalog wystawy, Katowice 1973 (Jarosław Markiewicz)
  • Wspaniały krajobraz. Artyści i kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX wieku, wyd. Gesellschaft fur Kulturaustausch e. V., Berlin, Muzeum Okręgowe w Jeleniej Górze 1999 (Janina Hobgarska, Joanna Mielech: Późne lata 80. i 90. Powrót artystów w Karkonosze)
  • Katowicki underground po 1953, wyd. Galeria Sztuki Współczesnej BWA, Katowice 2004
  • Urszula Broll, katalog wystawy, BWA Jelenia Góra 2005
  • Oneiron. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic, katalog wystawy, Katowice - Ratingen 2006
  • Urszula Broll – Andrzej Urbanowicz. Niebezpieczne związki, wyd. Instytucja Kultury Katowice-Miasto Ogrodów, Muzeum Historii Katowic, Katowice 2015
  • Oblicza sztuki na obszarze obecnego woj. śląskiego w latach 1945-1975, materiały z sesji naukowej (Ewelina Krzeszowska: Urszula Broll i Andrzej Urbanowicz - katowicka awangarda lat powojennych; Joanna Szeligowska - Farquhar: St-53 – awangarda w dobie socrealizmu) wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki Oddziału Górnośląskiego w Katowicach 2017
  • Atman znaczy oddech, wyd. Fundacja Katarzyny Kozyry, Warszawa 2019 (Mira Marcinów: Tajemnica bez tajemnicy. Wokół Starej Ślązaczki Urszuli Broll; Ewelina Krzeszowska: Urszula Broll - dokonania artystyczne w latach 50. i 60. XX wieku. Od kobiet śląskich do Alikwotów; Justyna Balisz-Schmelz: Odwrotność rzeczywistości. O alternatywnym modernizmie Urszuli Broll; Katarzyna Sikora: Ja mandala)

Media użyte na tej stronie

POL Odznaka honorowa Zasluzony dla Kultury Polskiej.png
Autor: AnneMarrie, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baretka Odznaki honorowej "Zasłużony dla Kultury Polskiej"