Ustronie (Kłodzko)

Ustronie
Część miasta Kłodzka
Ilustracja
Kościół św. Ignacego w Kłodzku
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

Miasto

Kłodzko

Data założenia

XII wiek

W granicach Kłodzka

1890

SIMC

0984114

Powierzchnia

ok. 3,06 km²

Wysokość

290–310 m n.p.m.

Populacja (2001)
• liczba ludności


ok. 342

Kod pocztowy

57–300

Tablice rejestracyjne

DKL

Położenie na mapie Kłodzka
Położenie na mapie
50°27′29″N 16°39′13″E/50,458056 16,653611
Portal Polska

Ustronie (właściwie Ustronie Dolne; niem.: Halbendorf) – historyczna dzielnica Kłodzka, położona w północnej części miasta, na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej[1]. Powstała w średniowieczu jako podmiejska osada i został włączona w granice miasta w 1890 roku[2]. Zamieszkuje ją kilkuset mieszkańców.

Geografia

Ścinawka, stanowi północną granicę dzielnicy i miasta Kłodzka

Położenie

Ustronie położone jest w północnej części Kłodzka. Graniczy na zachodzie z Leszczynami, na południu z osiedlem Nowy Świat (właściwie Ustroniem Górnym), na wschodzie poprzez rzekę z Jurandowem, a na północy z Gołogłowami oraz Ścinawicą w gminie Kłodzko[3]. Od centrum miasta oddalone jest o ok. 1,8 km[1].

Warunki naturalne

Ustronie położone jest na wysokości 290–320 m n.p.m., przy czym największym jego wzniesieniem jest Szpitalna Górka, znajdująca się w centrum dzielnicy. Zabudowania Ustronia ciągną się na rozległym terenie na północnym zboczu Szpitalnej Górki, łagodnie opadającym do spływu Nysy Kłodzkiej i Ścinawki. Otoczenie stanowią głównie użytki rolne, z dużym udziałem łąk i ogrodów. Występują tu dobre gleby o podłożu osadów polodowcowych. Widoczne są także ślady eksploatacji gliny ceramicznej na potrzeby cegielni[4].

Historia

Daty wzmianek
o miejscowości i
jej oficjalne
nazwy według źródeł
[5]

1343Dorf Halbendorf
1351Halbedorf
1355Halbedorff
1400Halbendorff
1478Halbindorf
1748Halvendorf
1816Halbendorf
1945Ustronie
Ustronie w XIX wieku

Ustronie jest starą czeską osadą, która powstała prawdopodobnie w XII wieku. Przez cały okres związana była z pobliskim Kłodzkiem Od początku należała do parafii św. Wacława na kłodzkim zamku[6]. Jednocześnie ze względu na bliskie sąsiedztwo z miastem wieś była wielokrotnie niszczona podczas wojen. W 1343 roku Peschke Rücker sprzedał swoją posiadłość w Ustroniu joannitom z Kłodzka za 27 marek groszy praskich. W średniowieczu istniało tutaj także wolne sędziostwo, które w 1372 roku obejmowało 9 prętów gruntów. Mieszkali także wolni chłopi. W 1381 roku sędzią był Henil Mertil. Z 1394 roku pochodzi wzmianka o istnieniu we wsi folwarku sędziowskiego, który obejmował 2,5 łana. W 1404 roku sędzia Nicols Melnik sprzedał Nicolowi Steinwitzowi 0,5 łana gruntu sędziowskiego z klauzulą wieczystej daniny w zbożu na rzecz kłodzkich franciszkanów[4].

Na początku XV wieku Ustronie należało do Hansa von Tschetterwanga, lecz w 1420 roku już tylko część była w posiadaniu jego córki Jadwigi. Pozostała część znajdowała się w rękach augustianów. Wieś była zamieszkiwana przez ludność słowiańską, o czym świadczą imiona i nazwiska takie jak: Pessko czy Janko. Okresowo Ustronie należały do franciszkanów, np. w 1472 roku. W końcu XV wieku praktycznie cała wieś była własnością augustianów poza wolnym sędziostwem[4].

Typowa zabudowa Ustronia pochodząca z przełomu XVIII i XIX wieku

Przez cały czas zacieśniały się związki Ustronia z Kłodzkiem. W 1575 roku na zboczu Szpitalnej Górki powstała cegielnia, która produkowała głównie na potrzeby kłodzkiego kościoła farnego. W połowie XVII wieku Ustronie zamieszkiwało 9 kmieci i znajdowało się tu 27 gospodarstw. Wojna trzydziestoletnia (1630–1648) nie sprzyjała rozwojowi wsi[4], która prawdopodobnie w 1597 roku przeszła w posiadanie jezuitów, którzy przejęli majątki po augustianach na mocy decyzji papieża Klemensa VIII[7].

W 1687 roku południowa część wsi – tzw. Ustronie Górne została włączona do Kłodzka, co związane było z rozbudową twierdzy. Były to zabudowania położone na północ od Przedmieścia Ząbkowickiego[8].

Kolejne zmiany przyniosło nowe stulecie. Wtedy to Ustronie Dolne dzieliło się na dwie części. Jedna należąca do szpitala w Kłodzku i obejmowała 14 zagrodników oraz chałupników. Druga była własnością kolegium jezuickiego, a obejmowała 10 zagrodników oraz chałupników. W 1765 roku już cała wieś znajdowała się w rękach jezuitów. Pod koniec XVIII wieku mieszkał tutaj kmieć, 8 zagrodników i 3 chałupników-rzemieślników. Ustronie pozostało osada rolniczą, w której rozbudowie przeszkadzała rozwijająca się twierdza[9].

Estakada Doliny Nysy Kłodzkiej powstała w latach 80 XX wieku, przecinająca pierwotny układ osadniczy Ustronia

Ustronie zaczęło się rozrastać dopiero w 2 połowie XIX wieku, w wyniku rozwoju sąsiedniego Kłodzka. W latach 1876–1880 przez wieś przeprowadzono linię kolejową z Wałbrzycha do Kłodzka. Jej budowa wywołała zainteresowanie tymi terenami przez przemysłowców. Mimo to zachowany został rolniczy charakter osady, która w 1890 roku całkowicie została przyłączona do Kłodzka[10].

Po zakończeniu II wojny światowej Ustronie wraz z całym Kłodzkiem zostało przejęte przez polską administrację[11]. Nastąpiło wysiedlenie dotychczasowych mieszkańców, na których miejsce przybyli Polacy ze wschodu. W 1958 r. podjęto decyzję o budowie nowej gazowni w Kłodzku-Ustroniu, przy ul. Fabrycznej 1. Część instalacji sukcesywnie przenoszono do Ustronia ze starego obiektu przy ul. Śląskiej 21. Wzrosła powierzchnia zajmowana przez zakłady składowe i przemysłowe. Pracy zaprzestała cegielnia. W latach 80. XX wieku na obszarze dzielnicy wybudowano północną obwodnicę Kłodzka Estakadę Doliny Nysy Kłodzkiej (ok. 800 m), dzięki której wyprowadzono częściowo ruch ciężarówek z centrum miasta. W kolejnej dekadzie zbudowano tutaj także miejską oczyszczalnię ścieków[10].

Podczas powodzi tysiąclecia (7/8 lipca 1997 roku) część zabudowań dzielnicy znalazła się pod wodą. Naprawa zniszczeń i usuwanie skutków tego kataklizmu trwały przez kolejne kilka lat[12]. W latach 2008–2011 na zachodnich rubieżach Ustronia na terenie dawnego chmielnika powstało centrum handlowe Galeria Twierdza Kłodzko[13].

Administracja

Kościół św. Ignacego na Ustroniu

Obszar Ustronia od zawsze dzielił losy polityczno-administracyjne z Kłodzkiem, zostając do niego oficjalnie włączony pod koniec XIX wieku[14]. Po zakończeniu II wojny światowej znalazł się w granicach Polski. Ustronie weszło jako część Kłodzka w skład powiatu kłodzkiego w województwie wrocławskim[11]. W latach 1961–1972 Ustronie było siedzibą gromady Kłodzko, nie wchodząc jednak w skład tej jednostki[15].

Na terenie Kłodzka nie występują pomocnicze jednostki administracyjne, takie jak: osiedla, czy dzielnice, dlatego też o większości spraw decyduje samorząd miejski, którego siedziba znajduje się w ratuszu przy pl. Bolesława Chrobrego, na Starym Mieście. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta pięciu radnych co 5 lat (do 2018 roku kadencja wynosiła 4 lata), tworząc okręg wyborczy nr 2, wraz z całą środkową i północno-zachodnią częścią miasta, położoną na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej[16].

Edukacja i kultura

Na Ustroniu nie istnieje żadna placówka kulturalno-oświatowa. Dzieci w wieku 7–15 lat zamieszkujące przy ul. Półwiejskiej pobierają naukę w mieszczącej się na pobliskim osiedlu Kruczkowskiego – Szkole Podstawowej nr 3 im. kpt. Betleja przy ul. Jana Pawła II 2-4. Z kolei pozostała część dzielnicy podlega pod obwód szkolny należący do Szkoły Podstawowej nr 2 im. Jana Pawła II, znajdującej się na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej, przy ul. Zamiejskiej 24[17]. Młodzież po jego ukończeniu szkoły podstawowej kontynuuje naukę w zdecydowanej większości w szkołach średnich położonych w centrum miasta[18].

Religia

Typowa zabudowa Ustronia Dolnego

Większość mieszkańców dzielnicy stanowią wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. Ustronie wchodzi w skład katolickiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, która obejmuje swoim zasięgiem całą środkową i północno-zachodnią część miasta oraz Gołogłowy. Została ona utworzona w średniowieczu[19]. Jej siedziba znajduje się na terenie starówki. Parafia wchodzi w skład diecezji świdnickiej i dekanatu kłodzkiego[20].

Na terenie dzielnicy znajduje się kościół filialny św. Ignacego Loyoli[21].

Architektura i urbanistyka

Zespół zabudowań dawnych Zakładów Mięsnych „Ceespol”
Zabytkowa figura Rafała Archanioła

Zabudowania Ustronia Dolnego tworzą skupione są zasadniczo wokół dwóch najważniejszych ulic: Półwiejskiej i Skośnej. Centrum osady stanowi niewielki kościół filialny św. Ignacego Loyoli. Dominuje tutaj zabudowa, której początki sięgają końca XVIII wieku, jednak większość budynków powstała w XIX i XX wieku. Sporo miejsca zajmują obiekty przemysłowe oraz magazynowo-składowe[10].

W skład dzielnicy wchodzi 7 ulic[22]:

  • ul. Fabryczna
  • ul. Kowalska
  • ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego (część)
  • ul. Noworudzka (część)
  • ul. Półwiejska
  • ul. Sierpowa
  • ul. Skośna

Do ważniejszych zabytków znajdujących się na terenie Ustronia Dolnego zaliczyć możemy[23]:

  • kościół filialny pw. św. Ignacego Loyoli – znajduje się przy ul. Półwiejskiej, wybudowany w 1880 roku w stylu neogotyckim. Jest budowlą prostokątną z sygnaturką na dachu. Okna i portal ostrołukowe. Wewnątrz skromne wyposażenie z końca XIX wieku.
  • Zespół zabudowań dawnych zakładów mięsnych – ul. Półwiejska 29. Powstał w latach 1906–1907 w stylu eklektycznym. Składa się z budynków administracji, hali produkcyjnej i wieży wodnej.
  • kapliczka domowa – stoi na ul. Nadrzecznej, powstała pod koniec XIX wieku założona na planie kwadratu, nakryta daszkiem namiotowym zwieńczonym kulą z kutym krzyżykiem.
  • figura Archanioła Rafała – barokowa okazała figura, stoi przy ul. Półwiejskiej. Na cokole inskrypcja zawierająca chronostych.
  • Na obszarze Ustronia zachowało się sporo dawnych domów mieszkalnych i zabudowań gospodarczych z przełomu XIX i XX wieku.

Rekreacja

Ustronie Dolne nie posiada osobnych terenów rekreacyjnych. Przy większości z domów oraz zabudowań gospodarczych znajdują się prywatne, małe ogródki działkowe. Poza tym dzieci i młodzież korzystają z placu zabaw położonego przy ulicy Skośnej. W pobliżu estakady oraz w kierunku Szpitalnej Górki znajdują się łąki. W lecie część mieszkańców wykorzystuje rzekę w celach rekreacyjnych[22].

Gospodarka

Dawny chmielnik na Ustroniu, na terenie którego powstało ok. 2010 centrum handlowe

Ustronie Dolne jest rolniczo-przemysłową dzielnicą Kłodzka. Działa tu kilka samodzielnych gospodarstw rolnych. Poza tym istnieje tutaj kilka zakładów pracy, do których należą[1][22]:

  • byłe Zakłady Mięsne Ceespol – ul. Półwiejska 29.
  • Oczyszczalnia Ścieków – ul. Fabryczna 16.
  • dawna gazownia miejska (jednostka PGNiG) – ul. Fabryczna 1.
  • „Doral” Przetwórstwo Ryb – ul. Półwiejska 8.
  • „Tempo” – ul. Fabryczna 2[24].

W latach 2008–2010 na wschodnich rubieżach Ustronia, na terenie dawnego chmielnika powstało duże centrum handlowe – Galeria Twierdza Kłodzko. Składa się ona z hipermarketów: Carrefour i Leroy Merlin oraz kilkunastu sklepów i salonów sprzedaży. W 2011 roku centrum handlowe zostało poszerzone o Park Handlowy Twierdza II, w którego skład weszły: MediaExpert, JYSK, Marks&Spencer, Centrum Chińskie Hua Sheng, Komfort, Martes Sport, Biedronka, Get-Fit Fitness, kino Cinema 3D, Sphinx oraz Wook[25]. W pobliżu otwarto także restaurację KFC, McDonald’s oraz dyskont Lidl[22].

Infrastruktura

Transport

Widok ogólny na CH Galeria Twierdza Kłodzka
Cinema 3D w kompleksie CH Galeria Twierdza Kłodzka

Przez środek Ustronia Dolnego przechodzi niezwykle ruchliwa trasa europejska nr 8 (E67) z Kudowy-Zdroju do przejścia granicznego z Litwą w Budzisku[26]. Bezpośrednio nad centrum osady znajduje się długi wiadukt drogowy, który w pewnym stopniu rozciął pierwotny układ osadniczy Ustronia[10]. Z kolei przez północno-zachodnią granicę dzielnicy przechodzi również ruchliwa droga wojewódzka nr 381 z Wałbrzycha do Kłodzka[27]. Główną oś komunikacyjną Ustronia stanowi ulica Półwiejska, mająca status drogi powiatowej o nr 3226D. Prowadzi ona z Kłodzka do Wojborza[28].

Komunikacja

Komunikacje miejską na terenie Ustronia obsługuje prywatna firma A-Vista. Na terenie dzielnicy znajduje się jeden przystanek autobusowy: Kłodzko, Ustronie[29]. Odjeżdżają z niego busy obsługujące aktualnie jedyną podmiejską linię tego przewoźnika w relacji: Kłodzko/pl. Jedności/Dworzec Autobusowy – Łączna. Trasa tej linii łączy Kłodzko z miejscowościami położonymi w północnej części gminy wiejskiejŚcinawica, Młynów, Wojbórz, Wilcza i Łączna[30].

Bezpieczeństwo

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń – Ustronie podlega rejonowi działania Powiatowej Straży Pożarnej, mieszczącej się przy ul. Traugutta 7 oraz Komendy Powiatowej Policji w Kłodzku, która ma tutaj swoją główną siedzibę przy pl. Chopina 2[1]. Funkcję dzielnicowego pełni st. asp. Rafał Pietrołaj (VI Rejon Służbowy)[31]. Z ramienia kłodzkiej straży miejskiej VI Rejon Służbowy obsługują: st. insp. Robert Garbowski i mł. strażnik Arkadiusz Pawłowicz[32].

Na terenie Ustronia jedyna apteka znajduje w Centrum Handlowym Galeria Twierdza Kłodzko. Jest to „Apteka Bliska” przy ul. Noworudzkiej 2[33].

Przypisy

  1. a b c d Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 3, wyd. PPWK, Warszawa-Wrocław 1999.
  2. Słownik geograficzny Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 194.
  3. Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 2011.
  4. a b c d Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 479.
  5. Źródło: F. Volkmer, W. Hohaus, Geschichtsquellen der Grafschaft Glatz, t. I–V. Habelschwerdt 1883–1928; mapa hrabstwa kłodzkiego z XVIII w.; Regesty śląskie, opr. K. Bobowski, J. Gilewska-Dubis, W. Korta, B. Turoń, M. Cetwiński, A. Skowrońska, wyd. Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1975–1990, t. 1,2,3.Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 479.
  6. K. Bartkiewicz, Dzieje ziemi kłodzkiej w wiekach średnich, Wrocław 1970, s. 16–21.
  7. A. Herzig, M. Ruchniewicz, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Hamburg-Wrocław 2006, s. 110–113.
  8. Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998, s. 71.
  9. Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 479–480.
  10. a b c d Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 480.
  11. a b A. Herzig, M. Ruchniewicz, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Hamburg-Wrocław 2006, s. 385.
  12. B. Bogusławska, Requiem dla miasta. Powódź w Kłodzku 1997, w: „Kłodzko. Dzieje miasta”, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998, s. 4.
  13. Informacja o CH Galeria Twierdza Kłodzko [on-line] [dostęp 2012-12-04].
  14. Por.: Plan von Glatz, 1:4500, pod red. M. Krausego, Glatz ca 1896.
  15. Uchwała Nr 20 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 6 października 1961 r. w sprawie zniesienia, łączenia, tworzenia, zmiany granic oraz przeniesienia siedzib niektórych gromad w województwie wrocławskim; w Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu” z dnia 20 grudnia 1961 r., Nr. 10, Poz. 51, zatwierdzona uchwałą Rady Ministrów Nr 510/61 z dnia 28 listopada 1961 r. w sprawie zatwierdzenia uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu w przedmiocie zniesienia i utworzenia niektórych gromad (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 1961 r., Nr. 10, Poz. 52).
  16. Granice okręgu na stronie PKW dotycząca wyborów samorządowych z 2018 roku. [on-line] [dostęp 2020-03-25].
  17. Granice obwodów szkół publicznych w Kłodzku od 1.09.2019 r. na podst. Uchwały nr VIII/45/2019 Rady Miejskiej w Kłodzku z dnia 25.04.2019 r.. um.bip.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  18. Dane Wydziału Edukacji i Spraw Społecznych UM w Kłodzku na rok szkolny 2019/2020.
  19. Schematyzm Diecezji Świdnickiej, pod red. A. Bałabucha, Świdnica 2010.
  20. Podział administracyjny diecezji świdnickiej na jej oficjalnej witrynie internetowej.. diecezja.swidnica.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  21. Informacja dotycząca mszy w kościele filialnym pw. św. Ignacego Loyoli na stronie parafii Wniebowzięcia NMP w Kłodzku. [on-line] [dostęp 2020-11-01].
  22. a b c d Interaktywny plan Kłodzka na oficjalnym serwisie miejskim. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  23. Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 480–481.
  24. Firma „Tempo” zajmuje się m.in. wywozem odpadów komunalnych i oczyszczaniem miasta; informacja na stronie spółki. [on-line] [dostęp 2020-11-01].
  25. Informacje dotycząca sklepów w CH Galeria Twierdza Kłodzko na jej oficjalnej stronie internetowej. [on-line] [dostęp 2012-12-05].
  26. Opracowana na podstawie „www.mapasamochodowa.com.pl”. [on-line] [dostęp 2012-12-04].
  27. Samochodowa Mapa Polski, 1:750 000, wyd. Daunpol, Warszawa 2008.
  28. Wykaz dróg powiatowych podlegających pod zarząd Starostwa Powiatowego w Kłodzku.. zdp.bip.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-27)]. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  29. Wykaz przystanków komunikacji miejskiej i podmiejskiej w Kłodzku prowadzonej przez A-Vistę. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  30. Rozkład jazdy komunikacji miejskiej i podmiejskiej w Kłodzku na oficjalnej stronie A-Visty. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  31. Informacja dotycząca dzielnicowych na stronie KPP w Kłodzku. [on-line] [dostęp 2020-10-26].
  32. Rejony Służbowe Straży Miejskiej w Kłodzku od 2019 roku.. sm.bip.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-27)]. [on-line] [dostęp 2020-10-22].
  33. Wykaz aptek na terenie Kłodzka na stronie miasta. [on-line] [dostęp 2020-11-01].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL województwo dolnośląskie flag.svg
Flaga województwa dolnośląskiego
2014 Kłodzko, ul. Półwiejska, 02.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kłodzko, ul. Półwiejska
2014 Estakada w Kłodzku, 02.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Estakada w Kłodzku
Rzutogolny na klodzka rzeznie.jpg
Autor: Krystian Kuchta, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rzut ogólny na kłodzką rzeźnię
Staryfolwark przy Półwiejskiej.jpg
Autor: Krystian Kuchta, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stary folwark przy Półwiejskiej w Kłodzku
2014 Kościół św. Ignacego w Kłodzku, 02.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Ignacego w Kłodzku
Ścinawka w Klodzku-Ustroniu.jpg
Autor: Krystian Kuchta, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ścinawka w Kłodzku-Ustroniu
2014 Kościół św. Ignacego w Kłodzku, 03.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Ignacego w Kłodzku
Ustronie w XIX w..jpg
Widok na Ustronie z Fortecznej Góry w XIX wieku
Figura RafałaArchanioła na Ustroniu.jpg
Autor: Krystian Kuchta, Licencja: CC BY-SA 3.0
Figura Rafała Archanioła na Ustroniu
Ustronie (Kłodzko) mapa.PNG
Autor: Krystian Kuchta, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa dzielnicy Ustronie w Kłodzku
Chmeilnik w k-ku.jpg
Autor: Krystian Kuchta, Licencja: CC BY-SA 3.0
Chmielnik w Kłodzku