Uzbecy

Uzbecy

Oʻzbeklar

Tradycyjny strój uzbecki
Populacja	30–40 mln
Miejsce zamieszkania	Uzbekistan: 24,9 mln(2014)[1] Afganistan: 2,6 mln[2] Tadżykistan: 1,1 mln[3] Kirgistan: 816 219 (2013)[4] Kazachstan: 470 tys.[5] Arabia Saudyjska: 300.000–2,7 mln. Rosja: 289 862 (2010) Turkmenistan: 250 tys.[6] Pakistan: 70 tys.[7] Ukraina: 12 400[8] Chiny: 10 569 (2010)[9] Australia: 4 997 Stany Zjednoczone: 4 930 Białoruś: 1593 (2009)[10] Łotwa: 908 (2014)[11] Mongolia: 260 (2010)[12]
Język	uzbecki
Religia	islam sunnicki
Grupa	ludy tureckie

Uzbecy (uzb. Oʻzbeklar) – naród turecki, najliczniejszy z narodów zamieszkujących Azję Środkową^[13]. Uzbecy zamieszkują głównie Uzbekistan, a także sąsiednie państwa Afganistan, Tadżykistan, Kirgistan, Turkmenistan i Kazachstan oraz chiński region autonomiczny Sinciang.

Pochodzenie

Uzbecy wywodzą się z części turko-mongolskiej Białej Ordy rządzonej przez ród Szejbanidów, która po pewnym czasie została sturkizowana. W XIV wieku grupa ta przyjęła nazwę Uzbecy, której pochodzenie jest niejasne; być może wywodzi się ona od imienia chana Złotej Ordy Ozbega (1313–1341)^[14]. Inne teorie mówią, że nazwa pochodzi od wyrażenia oʻz bek, oznaczającego „rządzący sobą”.

Liczebność i rozmieszczenie

Historyczna populacja Uzbeków w poszczególnych republikach radzieckich na podstawie radzieckich spisów ludności:

• 

       Uzbecy w Afganistanie

Historia

Za panowania chana Abu al-Chajr-chana (1428–1468) Uzbecy przenieśli się na tereny w dolnym biegu Syr-darii i zaczęli interweniować w walki pomiędzy poszczególnymi gałęziami Timurydów, co pozwoliło im w swoich łupieżczych wyprawach docierać do Chorezmu i Transoksanii. Państwo Uzbeków rozpadło się po śmierci Abu al-Chajr-chana, jednak jego restauracji dokonał jego wnuk, Muhammad Szejbani (1500–1510), któremu udało się opanować większość Azji Środkowej. Stopniowo Uzbecy przemieszali się z innymi tureckojęzycznymi ludami tego regionu, zarówno koczowniczymi, jak i osiadłymi, które przejęły od nich ich nazwę.

Kultura

Dominującą religią jest islam. Główne zajęcia to rolnictwo, handel, rzemiosło oraz hodowla zwierząt^[13].

Przypisy

Bibliografia

• Obyczaje, języki, ludy świata. Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.