Václav Klaus

Václav Klaus
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

19 czerwca 1941
Praga

Prezydent Republiki Czeskiej
Okres

od 7 marca 2003
do 7 marca 2013

Przynależność polityczna

Obywatelska Partia Demokratyczna

Pierwsza dama

Livia Klausová

Poprzednik

Václav Havel

Następca

Miloš Zeman

Przewodniczący Izby Poselskiej Republiki Czeskiej
Okres

od 17 lipca 1998
do 11 lipca 2002

Przynależność polityczna

Obywatelska Partia Demokratyczna

Poprzednik

Miloš Zeman

Następca

Lubomír Zaorálek

Premier Republiki Czeskiej
Okres

od 2 lipca 1992
do 2 stycznia 1998

Przynależność polityczna

Obywatelska Partia Demokratyczna

Poprzednik

Petr Pithart

Następca

Josef Tošovský

Faksymile
Odznaczenia
Order Lwa Białego I Klasy (Czechy) Order Tomáša Garrigue Masaryka I Klasy Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej (Hiszpania) Order Orła Białego Medal Puszkina (Federacja Rosyjska) Order Zasługi Wolnego Kraju Saksonii Wielki Krzyż Orderu Witolda Wielkiego (Litwa) Klasa Specjalna Odznaki Honorowej za Zasługi Order Podwójnego Białego Krzyża I Klasy (Słowacja)
Václav Klaus, Barack Obama oraz Michelle Obama w Waszyngtonie (2009)
(c) Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej , CC BY-SA 3.0 pl
Václav Klaus podczas wizyty w Senacie (2007)

Václav Klaus (wym. [ˈvaːtslaf ˈklaus]; ur. 19 czerwca 1941 w Pradze[1]) – czeski polityk, ekonomista i nauczyciel akademicki. Deputowany, minister i wicepremier w rządzie federacji, przewodniczący Forum Obywatelskiego (OF), założyciel i lider Obywatelskiej Partii Demokratycznej (ODS), w latach 1992–1998 premier Czech, od 1998 do 2002 przewodniczący Izby Poselskiej, w latach 2003–2013 prezydent Republiki Czeskiej.

Życiorys

Wykształcenie i praca zawodowa

W 1963 ukończył studia z zakresu handlu zagranicznego na Uniwersytecie Ekonomicznym w Pradze, później studiował we Włoszech (1966) i w USA (1969)[2]. W 1968 uzyskał stopień kandydata nauk[3]. Do 1970 był pracownikiem naukowym w instytucie ekonomicznym Czechosłowackiej Akademii Nauk. Później był zatrudniony na różnych stanowiskach w czechosłowackim banku centralnym. W 1987 przeszedł do instytutu analiz przy ČSAV[1].

Po przemianach ustrojowych obok działalności politycznej nadal prowadził działalność dydaktyczną. W 1991 uzyskał kolejny stopień naukowy w zakresie ekonomii na Uniwersytecie Karola w Pradze, a w 1995 objął stanowisko profesorskie na macierzystej uczelni[3].

Działalność polityczna w latach 1989–2003

W okresie aksamitnej rewolucji z listopada 1989 dołączył do opozycyjnego Forum Obywatelskiego[1]. W grudniu tegoż roku objął funkcję ministra finansów w federalnym gabinecie Mariána Čalfy[1]. Pełnił ją do lipca 1992 (początkowo w ramach rządu Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej, następnie Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej). Od października 1991 był jednocześnie wicepremierem[3].

W 1990 i 1992 uzyskiwał mandat do jednej z izb Zgromadzenia Federalnego[4][5]. W październiku 1990, po powołaniu oficjalnego przewodniczącego OF, został wybrany na tę funkcję[6]. Na początku 1991 ugrupowanie uległo jednak rozkładowi. W kwietniu 1991 Václav Klaus zainicjował powołanie i stanął na czele Obywatelskiej Partii Demokratycznej[3]. Formacją tą kierował nieprzerwanie do grudnia 2002[2].

Wygrana ODS w wyborach w 1992 umożliwiła Václavowi Klausowi objęcie stanowisko premiera Czech, do czego doszło 2 lipca. Wcześniej już zawarł porozumienie z Vladimírem Mečiarem odnośnie do likwidacji federacji. Od 1 stycznia 1993 kontynuował pracę na stanowisku premiera, kierując pierwszym rządem niepodległych Czech. Do 2 lutego 1993, tj. do dnia zaprzysiężenia prezydenta Václava Havla, wykonywał jednocześnie obowiązki głowy państwa[1]. Jako minister finansów i premier inicjował reformy prowadzące do przekształcenia socjalistycznej gospodarki centralnie planowej w gospodarkę rynkową; jednym z istotnych elementów tego procesu stała się tzw. prywatyzacja kuponowa[3]. Przeprowadzone zmiany przyczyniły się do zahamowania recesji, spadku od 1992 inflacji i stopniowego wzrostu PKB[1].

W wyborach w 1996 uzyskał mandat deputowanego do Izby Poselskiej[7]. Wspierająca go dotąd koalicja nie uzyskała jednak większości w tej izbie (99 na 200 mandatów). Lider ODS pozostał premierem dzięki porozumieniu zawartemu z opozycyjną Czeską Partią Socjaldemokratyczną[1]. Pogarszająca się sytuacja gospodarcza wymusiła cięcia budżetowa. Pojawiły się też niejasności co do finansowania ODS. W listopadzie 1997, po sporach w ramach koalicji, Václav Klaus podał się do dymisji[3]. W styczniu 1998 powstał nowy techniczny gabinet, na czele którego stanął Josef Tošovský.

W przedterminowych wyborach w tym samym roku polityk z powodzeniem ubiegał się o reelekcję[8]. Najwięcej mandatów uzyskali wówczas socjaldemokraci Miloša Zemana, który stanął na czele mniejszościowego rządu – jego wybór umożliwiło porozumienie z ODS[3]. Václav Klaus w jego ramach objął w lipcu 1998 funkcję przewodniczącego Izby Poselskiej, którą pełnił do końca kadencji w lipcu 2002[3][8]. W wyborach w 2002 po raz trzeci zdobył mandat deputowanego[9]. ODS ponownie przegrała wówczas z socjaldemokratami. Na jej czele stanął Mirek Topolánek, a Václav Klaus został honorowym przewodniczącym partii[3].

Prezydent Czech

W 2003 kandydował w dokonywanych przez parlament wyborach prezydenckich. W głosowaniach ze stycznia nie uzyskiwał większości. W głosowaniu z 28 lutego otrzymał natomiast 142 głosy, pokonując reprezentującego socjaldemokratów Jana Sokola. Jego wybór na urząd prezydenta umożliwili wówczas dość niespodziewanie parlamentarzyści z Komunistycznej Partii Czech i Moraw[1][3]. Václav Klaus stanowisko to objął 7 marca 2003[1]. W trzecim głosowaniu podczas drugiej sesji z 15 lutego 2008 został wybrany na drugą kadencję. Otrzymał wówczas 141 głosów, pokonując kandydata Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej Jana Švejnara[10]. 7 marca 2013 zakończył pełnienie drugiej pięcioletniej kadencji.

Na początku marca 2013, kilka dni przed końcem drugiej kadencji, Senat wszczął procedurę impeachmentu poprzez przegłosowanie wniosku o postawienie prezydenta przed Sądem Konstytucyjnym. Za tą decyzją opowiedziało się 38 senatorów, a 30 było przeciw. Wnioskujący zarzucali prezydentowi uchybienia i naruszenia konstytucji, m.in. niezapełnienie wakatu w Sądzie Konstytucyjnym i niepodpisanie unijnego traktatu o funduszu ratunkowym dla strefy euro pomimo ratyfikacji przez parlament i przyjęcia przez rząd. Głównym punktem oskarżenia była natomiast ogłoszona w styczniu 2013 amnestia, która objęła 17 tysięcy skazanych. Opozycja zarzuciła prezydentowi przygotowanie amnestii celem wypuszczenia z więzień skorumpowanych biznesmenów, o związki z którymi go posądzano. W przypadku skazania Klaus straciłby możliwość kandydowania w wyborach i prezydencką emeryturę[11]. Václav Klaus uważał natomiast, że amnestia, która w dużym stopniu objęła osoby podejrzane o przestępstwa gospodarcze, była uzasadniona z uwagi na to, że niepowodzenie w działalności gospodarczej nie jest tożsame ze świadomym oszustwem. Ponadto objęła ona też postępowania, które trwały dłużej niż 8 lat, co zdaniem prezydenta świadczyło o nieudolności wymiaru sprawiedliwości, która ośmieszała państwo[12]. Pod koniec marca wniosek o wszczęcie postępowania został jednak przez Sąd Konstytucyjny niejednogłośną decyzją oddalony z uwag na koniec prezydenckiej kadencji[13].

Poglądy

Unia Europejska

Václav Klaus jest eurosceptykiem o poglądach konserwatywno-liberalnych. Nie był jednak przeciwnikiem Unii Europejskiej; twierdził, że nie ma alternatywy dla tej organizacji. Jednocześnie wskazał, iż UE powinna powrócić do swych demokratycznych korzeni, a najważniejsze decyzje (jak ratyfikacja traktatu lizbońskiego) powinny być podejmowane zgodnie z wolą większości społeczeństwa wyrażaną w referendach[14]. Sprzeciwiał się procesowi centralizacji władzy w UE i nadmiernej ingerencji w gospodarkę. Jako najważniejsze wartości, którymi powinna kierować się Europa, określił wolność, suwerenność i demokrację[14]. Jest zwolennikiem tzw. Europy ojczyzn. Jest przeciwnikiem przyjęcia euro przez Czechy (gdyż oznaczałaby rezygnację z niezależnej polityki monetarnej)[15].

W lutym 2009 Václav Klaus przemawiał w Parlamencie Europejskim, gdzie wyraził swoje poparcie dla idei Unii Europejskiej. Zadał również pytanie, czy decyzyjność w Brukseli nie stała się zbyt scentralizowana, a ówczesny wygląd integracji określił jako dogmat, który nie podlega możliwościom krytyki i zmiany. Wyraził również pogląd, że instytucjonalny charakter UE nie jest celem samym w sobie, lecz są nimi wolność i dobrobyt obywateli (wyrażony poprzez wolny rynek). Wskazał na odchodzenie od demokratycznych standardów poprzez wybieranie rządzących poprzez biurokrację, a wzmocnienie centralizacji jego zdaniem niosło niebezpieczeństwo dla krajów członkowskich. Część z europosłów na znak protestu opuściła salę obrad[16].

Zmiana klimatu

Publicznie negował teorię o wpływie człowieka na globalne ocieplenie. Skrytykował też Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu jako w jego ocenie grupę upolitycznionych naukowców z jednostronnymi opiniami i zadaniami[17]. Jest autorem wydanej w 2007 książki Modrá, nikoli zelená planeta, w której przedstawił własne poglądy na zmianę klimatu[18].

Życie prywatne

Żonaty z Livią Klausovą, ma dwóch synów: Václava i Jana[2]

Odznaczenia i wyróżnienia

Publikacje w języku polskim

  • Czym jest europeizm?, Prohibita, Warszawa 2008, ISBN 978-83-61344-01-8.
  • Błękitna planeta w zielonych okowach. Co jest zagrożone: klimat czy wolność?, Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita, Warszawa 2008, ISBN 978-83-61565-32-1.
  • My, Europa i świat, Afera, Wrocław 2014, ISBN 978-83-937711-0-3.

Przypisy

  1. a b c d e f g h i Václav Klaus. cidob.org. [dostęp 2020-02-09]. (hiszp.).
  2. a b c Václav Klaus. hrad.cz. [dostęp 2017-11-11]. (ang.).
  3. a b c d e f g h i j Václav Klaus. panovnici.cz. [dostęp 2020-02-09]. (cz.).
  4. Federální shromáždění (1990–1992), celkový přehled. psp.cz. [dostęp 2020-02-09]. (cz.).
  5. Federální shromáždění (1992–1992), celkový přehled. psp.cz. [dostęp 2020-02-09]. (cz.).
  6. Občanské fórum. totalita.cz. [dostęp 2020-02-09]. (cz.).
  7. Parlament České republiky, Poslanecká sněmovna (1996–1998), celkový přehled. psp.cz. [dostęp 2020-02-09]. (cz.).
  8. a b Parlament České republiky, Poslanecká sněmovna (1998–2002), celkový přehled. psp.cz. [dostęp 2020-02-09]. (cz.).
  9. Parlament České republiky, Poslanecká sněmovna (2002–2006), celkový přehled. psp.cz. [dostęp 2020-02-09]. (cz.).
  10. ONLINE from Prague Castle – Czech presidential election. aktualne.cz, 15 lutego 2008. [dostęp 2020-02-09]. (ang.).
  11. Michał Kokot, Luboš Palata: Prezydent Klaus będzie sądzony za zdradę. wyborcza.pl, 4 marca 2013. [dostęp 2013-03-05].
  12. Przemysław Łuczak: Zagotowało się w czeskim garnku. express.bydgoski.pl, 17 marca 2013. [dostęp 2020-02-09].
  13. Vaclav Klaus nie stanie przed czeskim trybunałem. wyborcza.pl, 27 marca 2013. [dostęp 2020-02-09].
  14. a b Vaclav Klaus: „Orędzie noworoczne Prezydenta Republiki”. konserwatyzm.pl, 3 stycznia 2009. [dostęp 2020-02-09].
  15. Sąsiedzi z południa nie spieszą się do euro. naszdziennik.pl, 5 marca 2009. [dostęp 2020-02-09].
  16. Klaus provokes walk-out in the Parliament. politico.eu, 19 lutego 2009. [dostęp 2020-02-09]. (ang.).
  17. Martin Barillas: Czech president: Environmentalism is a religion. speroforum.com, 10 marca 2007. [dostęp 2008-07-09].
  18. „Błękitna planeta w zielonych okowach”. wprost.pl, 13 października 2008. [dostęp 2020-02-09].
  19. Apdovanotų asmenų duomenų bazė. lrp.lt. [dostęp 2017-11-11]. (lit.).
  20. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 lipca 2007 r. o nadaniu orderu (M.P. z 2007 r. nr 76, poz. 804).
  21. Klaus dostal od Putina medaili, také za svou ruštinu. idnes.cz, 12 grudnia 2007. [dostęp 2017-01-27]. (cz.).
  22. Rad Bieleho dvojkríža, I. trieda. prezident.sk. [dostęp 2017-11-11]. (słow.).
  23. Doctor Honoris Causa Ekonomickej Univerzity v Bratislave. euba.sk. [dostęp 2017-11-11]. (słow.).
  24. Doctor Honoris Causa. ucdc.ro. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

CZE Rad T-G-Masaryka 1tr (1994) BAR.svg
Baretka: Order Tomáša Garrigue Masaryka I Klasy – Republika Czeska (od 1994).
SVK Rad Bieleho Dvojkriza 1 triedy BAR.svg
Baretka: Order Podwójnego Białego Krzyża I Klasy – Słowacja.
LTU Order of Vytautas the Great - Grand Cross BAR.png
Baretka Wielkiego Krzyża Orderu Witolda Wielkiego
Vaclav Klaus with Obamas.jpg
President Barack Obama and First Lady Michelle Obama pose for a photo during a reception at the Metropolitan Museum in New York with Vaclav Klaus, President of the Czech Republic.
Vaclav Klaus Signature.svg
Signature of Vaclav Klaus
DE-SAX Der Verdienstorden des Freistaates Sachsen BAR.png
Autor: Wiki Romi, Licencja: CC0
Order Zasługi Wolnego Państwa Saksonii
Václav Klaus Praha 2015 (2) (cropped).JPG
Autor: David Sedlecký, Licencja: CC BY-SA 4.0
Václav Klaus, former President of the Czech Rep.
AUT Honour for Services to the Republic of Austria - 1st Class BAR.png
Baretka Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii 1. Klasy
Vaclav Klaus Senate of Poland 2007.JPG
(c) Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej , CC BY-SA 3.0 pl
Prezydent Republiki Czeskiej Vaclav Klaus w Senacie RP
CZE Rad Bileho Lva 1 tridy BAR.svg
Baretka: Order Białego Lwa I Klasy – Republika Czeska (od 1994).
Medal Pushkin rib.png
Ribbon bar of medal of Pushkin