Władysław Bieńkowski

Władysław Bieńkowski
Data i miejsce urodzenia	17 marca 1906 ; Łódź, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	15 kwietnia 1991 ; Warszawa, Polska
	Minister oświaty
Okres	od 13 listopada 1956; do 27 października 1959
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Feliks Baranowski
Następca	Wacław Tułodziecki
	Dyrektor Biblioteki Narodowej
Okres	od 1948; do 1956
Poprzednik	Stefan Vrtel-Wierczyński
Następca	Bogdan Horodyski
	Podsekretarz stanu w Ministerstwie Oświaty
Okres	od 1945; do 1946
Przynależność polityczna	Polska Partia Robotnicza
	Odznaczenia

Nagrobek Władysława Bieńkowskiego na Cmentarzu Powązkowskim

Władysław Bieńkowski, ps. „Kwiek”, „Nartowski” (ur. 17 marca 1906 w Łodzi, zm. 15 kwietnia 1991 w Warszawie) – polski publicysta, socjolog i polityk, w latach 1945–1946 podsekretarz stanu w Ministerstwie Oświaty, w latach 1948–1956 dyrektor Biblioteki Narodowej, w latach 1956–1959 minister oświaty, poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL II, III i IV kadencji, współpracownik Komitetu Obrony Robotników.

Działalność

Urodził się w Łodzi w rodzinie robotniczej, od 1928 mieszkał w Warszawie. Był absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego^[1] – w latach 1926–1934^[2] studiował tam – z przerwami – polonistykę, historię i filozofię. W latach 1929–1939 był kierownikiem biblioteki Monopolu Spirytusowego. Od 1930 do 1936 był działaczem Organizacji Młodzieży Socjalistycznej „Życie” i Komunistycznego Związku Młodzieży Polski. Współpracował z Komunistyczną Partią Polski. W czasie II wojny światowej był nauczycielem w zachodniej Białorusi (1939–1940), pracował nad podręcznikiem historii literatury polskiej we Lwowie (od 1940 do 1941), był pracownikiem umysłowym w przedsiębiorstwie transportowym w Warszawie (1942–1944), a także redaktorem pism konspiracyjnych: „Literatury Walczącej i Przełomu” (1942), „Głosu Warszawy” (1943), „Trybuny Wolności” oraz w 1943 członkiem Centralnej Redakcji Polskiej Partii Robotniczej (współtworzył partię w 1942). Od 1942 do 1945 członek Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, otrzymał stopień podpułkownika^[3]^[4].

W latach 1945–1946 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Oświaty. Od 13 listopada 1956 do 27 października 1959 był ministrem tego resortu w rządach Józefa Cyrankiewicza. W latach 1948–1956 był dyrektorem Biblioteki Narodowej^[5]. Od 1955 do 1962 związany z Klubem Krzywego Koła. Był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu^[6].

Od 1945 do 1947 był członkiem Komitetu Centralnego PPR (od 1946 jednocześnie kierownikiem wydziału propagandy i członkiem sekretariatu, w którym ponownie zasiadał w 1948). Następnie – do 1970 – należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Delegat na III Zjazd PZPR w 1959. Pełnił mandat posła do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL II, III i IV kadencji.

Przez około 10 lat (do 1970) był wiceprzewodniczącym Państwowej Rady Ochrony Przyrody. 20 sierpnia 1980 podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[7].

Był mężem Flory Bieńkowskiej z domu Zaborowskiej, ojcem Ewy i Andrzeja.

Spoczywa na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kwatera 279-4-27)^[8].

Poglądy

Władysław Bieńkowski podczas wojny był jednym z ideologów i organizatorów PPR i powstałej w 1943 KRN, a także redaktorem prasy komunistycznej.

W 1959 odszedł z Ministerstwa Oświaty w proteście przeciwko usunięciu religii ze szkół. W latach 60. stał się krytykiem realnego socjalizmu. Zaczął publikować w wydawnictwach emigracyjnych, za co w 1970 został usunięty z PZPR. Po 1976 stał się współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników oraz KSS KOR i w 1978 członkiem założycielem Towarzystwa Kursów Naukowych^[9].

Wybrane publikacje

Nauka o Polsce współczesnej (1948),
O pseudo-nauce bibliologii i o najpilniejszych zadaniach bibliografii (1953),
Rewolucji ciąg dalszy (1957),
Motory i hamulce socjalizmu (1968)^[10],
Socjologia klęski. Dramat gomułkowskiego czternastolecia (1971)^[11],
Drogi wyjścia (1971)^[12],
Socjalizm po 60 latach (1978)^[13],
Zrozumieć społeczeństwo (1988)^[14].

Odznaczenia

Order Sztandaru Pracy I klasy,
Order Krzyża Grunwaldu II klasy (19 lipca 1946)^[15],
Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946)^[16].

Przypisy

↑ Ryszard Terlecki, Uniwersytet Latający i Towarzystwo Kursów Naukowych 1977–1981, wyd. Kraków-Rzeszów 2000, s. 251.
↑ Bartosz Kaliski: Jan Lityński. W: Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–1989. T. 2. Warszawa: Ośrodek Karta, 2002, s. 41–43.
↑ BartłomiejB. Kapica BartłomiejB., (Nie)reformowalny „realny socjalizm”? Władysława Bieńkowskiego analiza systemu komunistycznego w Polsce oraz pomysły na jego naprawę [dostęp 2021-04-18] .
↑ Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL, katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2021-04-18] .
↑ HalinaH. Chamerska HalinaH., Dyrektor Biblioteki Narodowej w trudnych latach 1948–1956 – Władysław Bieńkowski, [w:] DanutaD. Ostaszewska, WiesławaW. Żukowska (red.), Organizatorzy i inspiratorzy, Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych, 5, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 1997, s. 30–40, ISBN 83-85778-78-0 .
↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 4 (4350) 7 stycznia 1958, s. 2.
↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).
↑ Cmentarz Stare Powązki: FLORA BIEŃKOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-08-17] .
↑ Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2020-12-09].
↑ Motory i hamulce socjalizmu
↑ Socjologia klęski. Dramat gomułkowskiego czternastolecia
↑ Drogi wyjścia
↑ Socjalizm po 60 latach
↑ WładysławW. Bieńkowski WładysławW., publikacje w BN, katalogi.bn.org.pl [dostęp 2021-04-18] .
↑ M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 206 („za zasługi w walce zbrojnej z okupantem w akcji konspiracyjnej i przy odbudowie kraju”).
↑ M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („zasłużony w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy”).

Bibliografia

Barteczko E.: 30 rocznica śmierci Władysława Bieńkowskiego, sbp.pl, 15 kwietnia 2021.
Bieńkowski Władysław, [w:] Encyklopedia Warszawy / [red. prowadzący Bartłomiej Kaczorowski], Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1994, s. 66–67.
Bieńkowski Władysław, [w:] Leksykon historii Polski / Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Warszawa: „Wiedza Powszechna” 1995, s. 51.
Bieńkowski Władysław, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-04-19] .
Chamerska H.: Dyrektor Biblioteki Narodowej w trudnych latach 1948–1956 – Władysław Bieńkowski. [w:] Organizatorzy i inspiratorzy. Warszawa: SBP 1997, s. 30–40 (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych, 5).
Chamerska H.: Władysław Bieńkowski. W: Słownik pracowników książki polskiej. Suplement II. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2000, s. 22.
Kapica B.: (Nie)reformowalny „realny socjalizm”? Władysława Bieńkowskiego analiza systemu komunistycznego w Polsce oraz pomysły na jego naprawę., [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty. Warszawa: IPN 2013, s. 72–80.
Kapica B.: Władysław Bieńkowski – współpracownik Komitetu Obrony Robotników i członek Towarzystwa Kursów Naukowych., [w:] Opozycja demokratyczna w PRL w latach 1976–1981. Red. W. Polak, J. Kufel, P. Ruchlewski. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności 2012, s. 513–530.
Kisielewski S.: O Władysławie Bieńkowskim. „Kultura” 1991, nr 7/8.
Mołdawa T.: Ludzie władzy 1944–1991: władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991. Warszawa: PWN, 1991, s. 337. ISBN 83-01-10386-8. OCLC 69290887..
Stomma S.: Drwiący Piłat. O Władysławie Bieńkowskim refleksja. „Tygodnik Powszechny” 1991, nr 21.

[1] Ryszard Terlecki, Uniwersytet Latający i Towarzystwo Kursów Naukowych 1977–1981, wyd. Kraków-Rzeszów 2000, s. 251.

[opo-2] Bartosz Kaliski: Jan Lityński. W: Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–1989. T. 2. Warszawa: Ośrodek Karta, 2002, s. 41–43.

[3] BartłomiejB. Kapica BartłomiejB., (Nie)reformowalny „realny socjalizm”? Władysława Bieńkowskiego analiza systemu komunistycznego w Polsce oraz pomysły na jego naprawę [dostęp 2021-04-18] .

[4] Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL, katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2021-04-18] .

[5] HalinaH. Chamerska HalinaH., Dyrektor Biblioteki Narodowej w trudnych latach 1948–1956 – Władysław Bieńkowski, [w:] DanutaD. Ostaszewska, WiesławaW. Żukowska (red.), Organizatorzy i inspiratorzy, Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych, 5, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 1997, s. 30–40, ISBN 83-85778-78-0 .

[6] „Trybuna Robotnicza”, nr 4 (4350) 7 stycznia 1958, s. 2.

[7] Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).

[8] Cmentarz Stare Powązki: FLORA BIEŃKOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-08-17] .

[9] Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2020-12-09].

[10] Motory i hamulce socjalizmu

[11] Socjologia klęski. Dramat gomułkowskiego czternastolecia

[12] Drogi wyjścia

[13] Socjalizm po 60 latach

[14] WładysławW. Bieńkowski WładysławW., publikacje w BN, katalogi.bn.org.pl [dostęp 2021-04-18] .

[15] M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 206 („za zasługi w walce zbrojnej z okupantem w akcji konspiracyjnej i przy odbudowie kraju”).

[16] M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („zasłużony w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy”).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne