Wał obronny

Umocnienie w postaci wału ziemnego i fosy grodu na górze Ipf

Profil wału obronnego twierdzy nowożytnej: od lewej wał czołowy, fosa, przedwale, wał główny z przedpiersiem na koronie

Plan cytadeli Alessandria z wałami obronnymi tworzącymi różnorodne i złożone dzieła forteczne

Wał obronny – budowla ziemna w kształcie podłużnego nasypu o różnym profilu, wzniesiona sztucznie z ziemi, kamieni, piasku itp. stanowiąca podstawowy element fortyfikacji do końca XIX w. Stosowany był we wszystkich systemach obronnych, pełnił rolę zarówno przeszkody, jak i stanowiska. Jego zasadnicze części to stopa, stoki (wewnętrzny i zewnętrzny) i korona. Na koronie nasypywano (nadbudowywano) przedpiersie, które umożliwiało stworzenie stanowisk obronnych np. strzeleckich^[1].

Przekrój wałów jest najczęściej trapezowy. Bardzo często występuje w połączeniu z fosą, od której oddziela go odsadzka. Konstrukcyjnie wał może mieć budowę:

• ziemną - zbudowany z ubitej ziemi;
• drewniano-ziemną - wnętrze wału wzmocnione jest belkami drewnianymi, połączonymi ze sobą na różny sposób (wał przekładkowy, izbicowy itp.);
• dzianą - którego stok wzmocniony jest konstrukcją drewnianą (np. płotem), murem kamiennym lub ceglanym^[1].

Wały często wzmacniano dodatkowymi budowlami jak palisady czy baszty, a przed nimi umieszczano przeszkody fortyfikacyjne^[2] (fosy, wilcze doły, czostki itp.).

Wały mogły być samodzielnymi dziełami obronnymi w formie liniowej lub zamkniętej. Przykładem takich wałów mogą być umocnienia graniczne starożytne i średniowieczne umocnienia graniczne^[2] jak Wał Antonina, Wał Offy, Wały Śląskie, Wielki Mur Chiński itp. Zamknięte wały tworzyły linie obronne grodzisk, oppidi etc.

Wały mogły też być częścią składową dzieł obronnych, np. tworzyć kurtyny i bastiony twierdzy bastionowej. Z odpowiednio ukształtowanych wałów tworzono takie dzieła jak szańce, reduty, raweliny. W twierdzach nowożytnych spotyka się często wiele wałów - np. przed wałem głównym znajduje się przeciwstraż, a na nim usypany jest nadszaniec. W artyleryjskim forcie dwuwałowym wał dolny (piechoty) służył do obrony bliskiej, a wał górny (artyleryjski) - do dalekiej^[2][1].

Przypisy