Wanda Malecka

Wanda Malecka
Pustelniczka z ulicy Wiejskiej
Imię i nazwiskoPetronela Wanda Malecka
Data i miejsce urodzenia1800
Góra Kalwaria, Królestwo Prus[1]
Data i miejsce śmierci22 października 1860
Warszawa, Imperium Rosyjskie
Narodowośćpolska
Językpolski
Dziedzina sztukiredaktorka, tłumaczka

Petronela[2] Wanda Malecka z domu Fryze[3][4] (wariant pisowni: de Frise[4]), pseud. Pustelniczka z ulicy Wiejskiej[5][6] (ur. 1800 w Górze Kalwarii[2], zm. 22 października 1860 w Warszawie[7][6]) – polska pisarka, poetka i tłumaczka[6] literatury angielskiej[7] i francuskiej[8]; pierwsza polska kobieta–redaktor[9] i wydawca[8] własnego czasopisma (pismo kobiece[10] „Bronisława, czyli Pamiętnik Polek”[8])[11].

Życiorys

Pochodziła z rodziny szlacheckiej[6], jej rodzicami byli Piotr de Frize i Marianna Klobloch[4]. Była kształcona w domu, poznała języki francuski i angielski[12][6].

7 października 1820 roku wyszła za mąż w Warszawie za Klemensa Maleckiego herbu Jelita, oficera Armii Księstwa Warszawskiego, literata[6][13] (zmarł na osiem dni przed śmiercią żony, 14 października 1860 roku w Radomiu[14])[15]. Miała syna Bronisława[10].

Pracowała głównie jako tłumaczka. Poza zamieszczaniem swoich tekstów i tłumaczeń we własnych czasopismach, publikowała m.in. w „Rozmaitościach Warszawskich”, „Niezapominajkach”, „Wianku”, „Magazynie Powszechnym”, „Muzeum Domowym”, czy „Nowym Kolumbie”[6]. Jej własna twórczość literacka to zdaniem badaczy „słabe artystycznie, sentymentalne powiastki i opowiadania z życia wyższych sfer, o tendencjach dydaktyczno-moralizatorskich”[6][16].

W latach 50. XIX wieku mieszkała bez męża w Warszawie, przy ulicy Elektoralnej 791[14], gdzie prowadziła jednoosobową elementarną szkołę żeńską dla około 30 uczennic[17].

Zmarła 22 października 1860 roku w Warszawie, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[6].

Publikacje

Strona tytułowa pierwszego numeru pisma kobiecego „Bronisława, czyli Pamiętnik Polek”, Warszawa 1822, red. Wanda Malecka

Redagowane czasopisma

  • „Domownik”, 3 maja 1818 – 1 maja 1820[12][18], ręcznie przepisywane kopie, przedruk fragmentów w „Tygodniku Polskim” w latach 1818–1819[8]
  • „Bronisława, czyli Pamiętnik Polek”, 1822[3]–1823[19], druk Natana Glücksberga[20][3][21]; ukazały się 4 numery[3][18][8] (nakład jednego numeru wynosił 100 egzemplarzy[22]) (czasopismo kobiece[23])
  • „Wanda, tygodnik nadwiślański”[7], 1828[3][18]–1829[24], drukiem J. Wróblewskiego[25][3] (czasopismo kobiece[23])

Literatura piękna

  • Rozrywki dla dobrych dzieci[18], 1829, nakład A. Brzeziny i Kompanii[3] (dydaktyczno-moralizatorskie powiastki dla dzieci[16])[26]
  • Wanda. Królowa sarmacka, 1826, 1828, fragmenty na łamach „Rozmaitości Warszawskich”[23] i „Wandy” (poemat)[27]

Przekłady

  • Barbara von Krüdener: Walerya, czyli Listy Gustawa Linar, do Ernesta G***, 1822[28] (tyt. oryg. Valérie oder Briefe Gustavs von Linar an Ernst von G...)
  • Walter Scott: Matylda Rokeby[29], 1826[28]
  • w ramach serii Wybór Romansów (red. W. Malecka[6]), 1826–1827, nakład A. Brzeziny[3]:
    • Tomy I–II. Thomas Moore: Lalla-Rookh, xiężniczka mogolska, 1826[3] (przekład prozą)[30]
    • Tom III. Walter Scott: Pan dwóchset wysep[3], 1826 (pierwszy przekład na język polski[31])
    • Tomy od IV do VIII. Sophie Cottin: Amelia Mansfild, 1827 (tyt. oryg. Amélie Mansfield)[3]
    • Tom XIII. George Byron: Mazepa – hetman Kozaków, 1827 (tyt. oryg. Mazeppa)
  • Henriette Campan: Rady dla dziewcząt, 1827[3] (tyt. oryg. Conseils aux jeunes filles)
  • François-René de Chateaubriand: Wspomnienia Włoch, Anglii i Ameryki: z dzieł Chateaubrianda, 1827[3]
  • George Byron: Powieści: Giaur, Paryzyna, 1828[3][32]
  • Paul de Kock: Co za powabny młodzieniec!, 1841 (tyt. oryg. Un jeune homme charmant)
  • hrabina Dash (Gabrielle Anne Cisterne de Courtiras, wicehrabina Saint-Mars): Ekran, 1846[3]
  • Émile Souvestre: Człowiek i pieniądze, 1851[28]
  • Victorin Dénoix: Nowe rozmowy francuzkie, 1858

Przypisy

  1. ↑ Historia Góry Kalwarii. Gmina Góra Kalwaria, cop. 2012. [dostęp 2017-07-22].
  2. ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 7.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Estreicher 1876 ↓, s. 50.
  4. ↑ a b c Minakowski ↓.
  5. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 9.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Gajkowska 1974 ↓.
  7. ↑ a b c Przegląd Poznański 1861 ↓.
  8. ↑ a b c d e Dormus 2010 ↓, s. 13.
  9. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 16.
  10. ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 11.
  11. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 5.
  12. ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 8.
  13. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 10.
  14. ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 24.
  15. ↑ Marek Jerzy Minakowski: Klemens Malecki (ID: psb.16662.2). W: Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl) [on-line]. [dostęp 2017-07-21].
  16. ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 23.
  17. ↑ Karol Poznański. Raport ministra Oświecenia Narodowego Awraama Norowa z wizytacji szkół Okręgu Naukowego Warszawskiego w 1856 roku. „Przegląd Historyczno-Oświatowy”. LIX 3–4 (233–234), s. 154, 2016. Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP. DOI: 10.17460. ISSN 00332178. 
  18. ↑ a b c d Sobieszczański 1861 ↓.
  19. ↑ Franciszek Gawełek: Bibljografja ludoznawstwa litewskiego. Wilno: Drukarnia Józefa Zawadzkiego, 1914, s. 9.
  20. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 12.
  21. ↑ red: Naród książki. Rzeczpospolita, 2008-07-13. [dostęp 2017-07-20].
  22. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 15.
  23. ↑ a b c Sroczyńska 1986 ↓, s. 21.
  24. ↑ Dormus 2010 ↓, s. 14.
  25. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 18.
  26. ↑ Wanda Malecka, Rozrywki dla dobrych dzieci, Warszawa: A. Brzezina i komp, 1829.
  27. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 20.
  28. ↑ a b c Estreicher 1876 ↓, s. 51.
  29. ↑ Poprawki i dodatki do ustaleń k. Estreichera za bazą NUKAT.
  30. ↑ Eóin MacWhite. Thomas Moore and Poland. „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature”. 72, s. 52, 1972. Royal Irish Academy. ISSN 00358991 (ang.). 
  31. ↑ Scott Walter, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-07-21].
  32. ↑ Maria Dłuska: Studia i rozprawy. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1970, s. 229, seria: Biblioteka Studiów Literackich.

Bibliografia

  • Katarzyna Dormus: U źródeł polskiej prasy kobiecej – pierwsze redaktorki, wydawczynie, dziennikarki (ok. 1820–1914). Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2010. ISBN 978-83-7432-697-1.
  • Karol Estreicher: Bibliografia polska XIX. stólecia (!). T. III: Ł–Q. Kraków: Akademia Umiejętności, drukarnia c. k. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1876.
  • Celina Gajkowska: Wanda Malecka z Fryzów. W: Internetowy Polski Słownik Biograficzny (z XIX tomu Polskiego Słownika Biograficznego) [on-line]. Narodowy Instytut Audiowizualny, 1974. [dostęp 2017-07-20].
  • Marek Jerzy Minakowski: Wanda Fryze (ID: psb.16662.1). W: Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl) [on-line]. [dostęp 2017-07-21].
  • Wiadomości bieżące. Nekrologi. Wanda Malecka. „Przegląd Poznański”. XXXI, s. 369, 1861. Nakładem redakcyi. 
  • Franciszek Maksymilian Sobieszczański: Czasopisma polskie. W: Encyklopedyja powszechna. T. 6: Cul. – Den.. Warszawa: Druk S. Orgelbranda, 1861, s. 321.
  • Bogumiła Sroczyńska. Działalność publicystyczna i literacka pierwszej polskiej kobiety redaktorki, Wandy Maleckiej (1800–1860). „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”. XXIV (4), 1986. Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. ISSN 01372998. 

Media użyte na tej stronie

Bronislawa czyli Pamietnik Polek Wanda Malecka 1822.jpg
Strona tytułowa pierwszego numeru pisma kobiecego „Bronisława czyli Pamiętnik Polek”, Warszawa 1822, red. Wanda Malecka.