Warszawa Śródmieście

Warszawa Śródmieście
Ilustracja
Warszawa Śródmieście, peron 2
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Lokalizacja

Aleje Jerozolimskie 50

Data otwarcia

23 czerwca 1949 (prowizoryczny dworzec)
29 września 1963 (otwarcie)

Liczba pasażerów (2017)

19,4 mln[1]

Dane techniczne
Liczba peronów

3[2]

Liczba krawędzi
peronowych

4[2]

Kasy

T

Linie kolejowe
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Warszawa Śródmieście”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Warszawa Śródmieście”
Ziemia52°13′45,61″N 21°00′26,96″E/52,229336 21,007489
Portal Transport szynowy
Hala dworca w 1968
Kasy biletowe
Naziemne pawilony dworca Warszawa Śródmieście widziane z 30. piętra PKiN
Wschodni pawilon dworca
Mozaika Wojciecha Fangora z 1963 w podziemnej części dworca

Warszawa Śródmieście – przystanek i podziemny dworzec kolejowy w Warszawie znajdujący się na warszawskiej linii średnicowej przy Alejach Jerozolimskich 50, pomiędzy ulicami Marszałkowską i Emilii Plater. Obsługuje jedynie ruch aglomeracyjny i regionalny[3].

Według klasyfikacji PKP ma kategorię dworca aglomeracyjnego[4].

W roku 2021 przystanek obsługiwał ok. 18 400 pasażerów na dobę, co dało mu 11. miejsce w Polsce[5].

Obsługiwane połączenia

PrzewoźnikLiniaTrasa
SKMS1OtwockWarszawa Falenica - Warszawa Wawer - Warszawa Wschodnia - Warszawa ŚródmieścieWarszawa Zachodnia - Pruszków[6]
S2Sulejówek MiłosnaWarszawa RembertówWarszawa WschodniaWarszawa ŚródmieścieWarszawa Zachodnia - Warszawa Służewiec - Warszawa Lotnisko Chopina[6]
KMR1Warszawa WschodniaWarszawa ŚródmieścieWarszawa ZachodniaPruszkówGrodzisk MazowieckiŻyrardówSkierniewice[7]
R2Warszawa ZachodniaWarszawa ŚródmieścieWarszawa WschodniaWarszawa RembertówSulejówek MiłosnaMińsk MazowieckiMrozySiedlceŁuków[7]
R3Warszawa WschodniaWarszawa ŚródmieścieWarszawa ZachodniaOżarów MazowieckiBłonieSochaczewŁowicz Główny[7]
R6Warszawa ZachodniaWarszawa ŚródmieścieWarszawa WschodniaZielonkaWołominTłuszczMałkinia - Szulborze Wielkie[7]
R61Warszawa ZachodniaWarszawa ŚródmieścieWarszawa WschodniaZielonkaWołominTłuszczWyszków - Ostrołęka[7]
R7Warszawa Zachodnia - Warszawa ŚródmieścieWarszawa WschodniaWarszawa WawerWarszawa FalenicaOtwockCelestynówPilawaSobolewDęblin[7]
R8Warszawa WschodniaWarszawa ŚródmieścieWarszawa ZachodniaWarszawa SłużewiecPiaseczno – (- Góra Kalwaria) – Czachówek PołudniowyWarkaDobieszyn - RadomSzydłowiecSkarżysko-Kamienna[7]

Historia

Dworzec powstał w miejscu przedwojennego, istniejącego do 1944 Dworca Głównego, na terenie dawnego Dworca Wiedeńskiego[8].

Pierwszy prowizoryczny dworzec Warszawa Śródmieście został zbudowany w 1949[8] (otwarcie nastąpiło 23 czerwca 1949[9]). Powstał w ramach odbudowy warszawskiej linii średnicowej ze zniszczeń wojennych. Mieścił się on w drewnianym pawilonie u zbiegu ulic Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich[8]. Początkowo perony dworcowe mieściły się w wykopie[10].

W 1952, w ramach porządkowania rejonu Pałacu Kultury i Nauki, obiekt przeniesiono na zachód, w miejsce obecnego Dworca Centralnego, gdzie wybudowano kolejny prowizoryczny dworzec[8]. Składał się on z dwóch drewnianych pawilonów[11]. Teren pierwszego dworca przykryto płytą betonową, na której urządzono zieleńce[8]. Przeniesienie dworca na zachód umożliwiło przystąpienie do budowy trzeciego – już stałego – dworca pod płytą przykrywającą wykop linii średnicowej[11].

W 1955 ukończono budowę dwóch pawilonów wejściowych do nowego stałego dworca według projektu architektów Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Wybudowano także część podziemną w stanie surowym, opartą na murach podziemnej części dworca Warszawa Główna. Pawilony umieszczono symetrycznie względem osi Pałacu Kultury i Nauki[12].

Prace w podziemnej części dworca wznowiono po 1960 i zakończono w 1963 roku[8]. Nowoczesny projekt wnętrz wykonali artyści z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie: Wojciech Fangor, Jerzy Sołtan, Zbigniew Ihnatowicz, Wiktor Gessler, Adolf Szczepiński, Bogusław Smyrski i Lech Tomaszewski[12]. Drewniane pawilony poprzedniego dworca przeznaczono na tymczasowy Dworzec Centralny dla pociągów dalekobieżnych wykorzystujących linię średnicową[11].

W trakcie budowy dworca w 1963 roku powstał fragment tunelu pieszego w kierunku wschodnim, który miał w przyszłości prowadzić z peronu 2. do stacji metra – pomimo tego, że budowy metra nie było wówczas nawet w odległych planach. Część podziemna dworca została otwarta 29 września 1963 roku[13].

Dworzec składa się z części podziemnej (perony i osobne zespoły kas) oraz dwóch naziemnych pawilonów wejściowych z granitu. Pierwotnie trzyperonowy układ dworca zakładał ich specjalizację: skrajne obsługiwały podróżnych odjeżdżających w kierunku wschodnim lub zachodnim, środkowy – przyjeżdżających z obu kierunków (obsługa pociągu najpierw otwierała drzwi na peron środkowy dla wysiadających, potem na skrajny dla wsiadających, co pozwalało na uniknięcie kolizji podróżnych na peronach i w drzwiach wagonów)[14].

Każdy z trzech peronów ma po 2 niezależne wyjścia na powierzchnię (peron 1. i 3. na wysokości pawilonów, peron 2. na swoich końcach), istnieją też dwa przejścia podziemne w tym jedno nieczynne[15]. Czynne łączy wszystkie perony Śródmieścia i Dworca Centralnego[10]. Oprócz oddzielnych zespołów kas dla każdego kierunku, na dworcu zaprojektowano także cztery kioski gastronomiczne i przemysłowe, poczekalnie, zespoły sanitarne, pomieszczenia służbowe oraz bardzo rozbudowany zespół pomieszczeń technicznych[14]. Zaprojektowano schody ruchome prowadzące na dworzec, jednak ich nie zrealizowano[16]. Dworzec uzyskał odpowiednio izolowany i odwodniony strop przykryty warstwą ziemi, co umożliwia wegetację roślin[14]. We wnętrzu dworca umieszczono 52 mozaiki sufitowe i 27 mozaik ściennych. Ich głównym autorem był Wojciech Fangor, a wykonano je we włocławskich zakładach fajansowych. Kierunek zachodni oznaczono płytkami zielonymi i niebieskimi, a wschodni żółtymi, pomarańczowymi i czerwonymi[17].

Bezpośrednio po oddaniu do użytku dworzec zachwycał użytkowników swoją estetyką i funkcjonalnością, wynikającą z dużej przelotowości i zastosowania segregacji ruchu pieszego.

W 2006 roku rozpoczął się remont bardzo już zaniedbanego kompleksu dworcowego, zakończony w styczniu roku 2007[18]. Dworcowi przywrócono w większości stan sprzed 40 lat, świadomie rezygnując jednak z daleko idącej modernizacji – w planach na kolejne lata przewidziano wyburzenie pawilonów naziemnych i budowę centrum handlowego z częścią dworcową[10]. Ich likwidację przewiduje obowiązujący od 2010 plan zagospodarowania przestrzennego, który przewiduje budowę ulicy w miejscu placu z pawilonami[19][20]. W 2014 pawilony zewnętrzne przeszły kolejną doraźną renowację i remont elewacji, która była w bardzo złym stanie[19]. Plany likwidacji pawilonów były możliwe, bo nie były one objęte ochroną konserwatorską. Samo podziemie dworca od 2016 jest wpisane do gminnej ewidencji zabytków pod numerem SRO34200[21]. Pod koniec 2020 do rejestru zabytków wpisano najpierw zespół mozaik[17], a potem cały dworzec[22].

Na dworcu znajdują się automaty biletowe Kolei Mazowieckich i Zarządu Transportu Miejskiego[23]. Windę na dworcu zainstalowano w 2010[24].

Tablice pamiątkowe

  • Tablica upamiętniająca pioniera elektryfikacji kolei w Polsce Romana Podoskiego (pawilon wschodni), wmurowana w latach 60. XX wieku[25].
  • Tablica upamiętniająca Dworzec Wiedeński i odjazd pierwszego pociągu do Grodziska 14 czerwca 1845 (pawilon wschodni)[25].
  • Tablica ku pamięci Czesława Jaworskiego, zasłużonego dla elektryfikacji kolei w Polsce (pawilon zachodni), odsłonięta 23 marca 1988[25].
  • Tablica upamiętniająca akcje odwetowe Gwardii Ludowej w dniach 24 października 1942 i 17 stycznia 1943 na lokal „Mitropa” (pawilon zachodni), wmurowana w latach 60. XX wieku[25].

Planowany łącznik ze stacją metra Centrum

Od początku istnienia dworca przewiduje się wybudowanie przejścia podziemnego[13] do otwartej w 1998 stacji metra Centrum[10], jednak jego budowa opóźnia się[15]. Kwestia budowy łącznika powróciła w latach 2018-2019[26]. Jednym z możliwych wariantów jest budowa łącznika jedynie do placu przed wejściami do metra[27], rozważane jest także stworzenie bezpośredniego połączenia stacji metra z Dworcem Centralnym z odnogą do dworca Warszawa Śródmieście[28]. W styczniu 2021 ogłoszono przetarg na wykonawcę analizy trzech wariantów wykonania połączenia między dworcami i stacją metra[29].

Dworzec w kulturze masowej

  • 31 grudnia 1963, kilka miesięcy po oddaniu dworca do użytku, na peronach odbył się bal sylwestrowy, który uwieczniła m.in. Polska Kronika Filmowa[30].
  • Dworzec wystąpił w kilku filmach m.in. w Beacie zakochany w tytułowej bohaterce Olek Smoleński po kilku dniach poszukiwań spotyka ją na tym dworcu i namawia do powrotu do domu. Z kolei w Spotkaniu ze szpiegiem Maria Polińska spotyka się tam z imperialistycznym szpiegiem Bernardem[31].
  • Od kwietnia do sierpnia 2006 roku, w ramach imprezy „Dekarock Antyradia” zorganizowanej przez rozgłośnię, na dachu dworca koncerty zagrały zespoły: T.Love, Oddział Zamknięty, Hey, Strachy na Lachy i Homo Twist[32][33].
  • W wydanej w 2014 roku postapokaliptycznej powieści Kompleks 7215 i jej kontynuacji Dworzec Śródmieście Bartka Biedrzyckiego został opisany jako jedno z miejsc, gdzie po wojnie atomowej znaleźli schronienie ocaleni warszawiacy[34].

Przypisy

  1. Największe stacje kolejowe w Polsce. Urząd Transportu Kolejowego, sierpień 2018. s. 5. [dostęp 2019-01-09].
  2. a b Warszawa Śródmieście (pol.). Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2015-03-11].
  3. Największe stacje kolejowe w Polsce. Urząd Transportu Kolejowego, sierpień 2018. s. 7. [dostęp 2019-01-09].
  4. Wykaz stacji pasażerskich wraz z ich kategoryzacją oraz określeniem dostępności do obiektu, poz. 496. W: Załącznik nr 1 do Regulaminu dostępu przez licencjonowanych przewoźników kolejowych do obiektu infrastruktury usługowej – stacji pasażerskiej [on-line]. [dostęp 2018-08-24].
  5. https://dane.utk.gov.pl/sts/przewozy-pasazerskie/wymiana-pasazerska-na-s/18886,Przewozy-pasazerskie.html#PLIK
  6. a b Rozkłady jazdy. Kolej. W: Warszawski Transport Publiczny [on-line]. wtp.waw.pl. [dostęp 2020-11-02].
  7. a b c d e f g Warszawa Śródmieście w internetowym rozkładzie jazdy PKP – rozklad-pkp.pl (odjazdy)
  8. a b c d e f Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 160. ISBN 83-01-08836-2.
  9. Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
  10. a b c d Dworce kolejowe w Warszawie i okolicach (pol.). SISKOM. [dostęp 2015-03-11].
  11. a b c Krystyna Krzyżakowa: Warszawskie osiągnięcia [w:] Kalendarz Warszawski'88. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 147. ISBN 83-03-01684-9.
  12. a b Grzegorz Piątek (red.): AR/PS. Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Warszawa: Centrum Architektury, 2012, s. 36. ISBN 978-83-934574-1-0.
  13. a b Grzegorz Piątek (red.): AR/PS. Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Warszawa: Centrum Architektury, 2012, s. 77. ISBN 978-83-934574-1-0.
  14. a b c Arseniusz Romanowicz: Dworce i przystanki kolejowe. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1970, s. 44.
  15. a b Witold Urbanowicz: Warszawa: Otworzą zamknięte przejście na dworcu Śródmieście? (pol.). transport-publiczny.pl, 2014-06-25. [dostęp 2015-11-16].
  16. Arseniusz Romanowicz, Zostaliśmy w cieniu, „Architektura“, nr 6, 2006
  17. a b Jakub Lewicki, Unikatowa dekoracja mozaikowa Dworca Warszawa-Śródmieście w rejestrze zabytków, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie, 9 grudnia 2020.
  18. Stacja Kolejowa Warszawa Śródmieście (pol.). Warszawa Moim Oczkiem, 2010-11-28. [dostęp 2015-03-11].
  19. a b Wyborcza.pl, warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2020-08-21].
  20. Plany obowiązujące - Śródmieście | Architektura i planowanie przestrzenne, www.architektura.um.warszawa.pl [dostęp 2020-08-21].
  21. Zarządzenie nr 221/2016 z 23-02-2016 w sprawie zmian w ewidencji zabytków Miasta Stołecznego Warszawy.
  22. Jakub Lewicki, Dworzec Warszawa-Śródmieście wpisany do rejestru zabytków, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie, 31 grudnia 2020.
  23. Gdzie kupić bilet? [dostęp 2020-08-21] (pol.).
  24. "Budowa windy na dworcu Warszawa Śródmieście opóźniona", Rynek Kolejowy, 5 października 2010
  25. a b c d Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 21. ISBN 83-912463-4-5.
  26. Jarosław Osowski: Dworzec Śródmieście rozrośnie się do czterech torów. Podziemny łącznik do stacji metra Centrum. warszawa.wyborcza.pl, 2019-01-22. [dostęp 2019-01-23].
  27. Witold Urbanowicz: Cztery tory na Dworcu Śródmieście. Korytarz do metra tylko do „patelni"?. transport-publiczny.pl, 2019-01-22. [dostęp 2019-01-23].
  28. Witold Urbanowicz: Linia średnicowa. Dwa warianty połączenia dworców ze stacją metra Centrum. Bezpośrednio i już z Centralnego?. transport-publiczny.pl, 2019-01-25. [dostęp 2019-01-23].
  29. Witold Urbanowicz: Jak połączyć metro Centrum i dworzec Śródmieście. Trzy koncepcje do analizy. tvn24.pl/tvnwarszawa, 2021-01-10. [dostęp 2021-01-10].
  30. Grzegorz Piątek (red.): AR/PS. Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Warszawa: Centrum Architektury, 2012, s. 87. ISBN 978-83-934574-1-0.
  31. Grzegorz Sołtysiak: Filmowy przewodnik po Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2007, s. 43–44. ISBN 978-83-60142-70-7.
  32. Kolejny Dekarock Antyradia. portalmedialny.pl, 2006-06-23. [dostęp 2015-03-13].
  33. Łukasz Szewczyk: Antyradio ponownie na dachu. media2.pl, 2006-07-15. [dostęp 2015-03-13].
  34. Kamil Dróżdż: Bartek Biedrzycki – Kompleks 7215 (pol.). 2014-09-11. [dostęp 2014-10-16].

Linki zewnętrzne

Warszawa Śródmieście
Linia 448 Warszawa Zachodnia – Warszawa Rembertów
BSicon KBHFl.svgBSicon STRq.svgBSicon STRq.svg
Warszawa Ochota
odległość: 0,907 km
BSicon BHFq.svg
odległość: 1,289 km

Media użyte na tej stronie

Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Tickmark icon.svg
Autor: MGalloway (WMF), Licencja: CC BY-SA 3.0
A tickmark icon included in the OOjs UI MediaWiki lib.
OOjs UI icon check.svg
Autor: MGalloway (WMF), Licencja: CC BY-SA 3.0
A tickmark icon included in the OOjs UI MediaWiki lib.
BSicon KBHFl.svg
head station, track to the left
BSicon KBHFaq.svg
head station, track to the left
BSicon STRq.svg
Straight line aqross (according to naming convention, name + modifier)
BSicon BHFq.svg
station at track aqross
BSicon KBHFr.svg
head station, track to the right
BSicon KBHFeq.svg
head station, track to the right
Dworzec Warszawa Śródmieście 2015 01.JPG
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Dworzec Warszawa Śródmieście
Warszawski Węzeł Kolejowy - schemat.svg
Autor: Malarz pl, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Schemat warszawskiego węzła kolejowego
Mosaics in Warszawa Śródmieście railway station 02.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mosaics in Warszawa Śródmieście railway station
Dworzec Warszawa Śródmieście widziany z Pałacu Kultury i Nauki.JPG
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Dworzec Warszawa Śródmieście widziany z Pałacu Kultury i Nauki
Warszawa Śródmieście 2017c.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Dworzec Warszawa Śródmieście w Warszawie
Wchodni pawilon dworca Warszawa Śródmieście 2015.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Wchodni pawilon dworca Warszawa Śródmieście
Warszawa Śródmieście - peron 2, 1968.jpg
Peron 2 przystanku kolejowego Warszawa Śródmieście, 1968.