Wielka piątka

Wielka piątka (ang. Big Five) – pięcioczynnikowy model osobowości (w skrócie PMO) autorstwa Paula Costy i Roberta McCrae’a.

Model obejmuje czynniki osobowości: neurotyczność, ekstrawersję, otwartość na doświadczenie, ugodowość i sumienność:

  • neurotyczność (vs stałość emocjonalna) – odzwierciedlającą przystosowanie emocjonalne versus emocjonalne niezrównoważenie; skłonność do przeżywania negatywnych emocji (strachu, zmieszania, gniewu, poczucia winy) oraz podatność na stres psychologiczny,
  • ekstrawersja (vs introwersja) – która odnosi się do jakości i ilości interakcji społecznych oraz poziomu aktywności, energii, a także zdolności do doświadczania pozytywnych emocji,
  • otwartość na doświadczenie – wskazującą na tendencję do pozytywnego wartościowania doświadczeń życiowych, tolerancję na nowość i ciekawość poznawczą,
  • ugodowość (vs antagonizm) – opisującą nastawienie do innych ludzi (pozytywne versus negatywne) przejawiające się w altruizmie versus antagonizmie,
  • sumienność (vs nieukierunkowanie) – która oddaje stopień zorganizowania, wytrwałości i motywacji jednostki w działaniach zorientowanych na cel.

Zakłada się, że wyróżnione czynniki:

  • istnieją realnie (i jako takie mają znaczenie w przystosowaniu jednostki do środowiska, np. sumienność jest jednym z wyznaczników jakości wykonywanej pracy zawodowej oraz osiągnięć akademickich, a także wiąże się z satysfakcją życiową),
  • są niezmienne,
  • są uniwersalne (tj. niezależne od rasy, płci czy kultury),
  • są biologicznie uwarunkowane (charakteryzuje je wysoki stopień odziedziczalności).

Kwestionariusze osobowości

  • NEO-PI-R składa się z trzydziestu skal, z których po sześć przypada na każdy z pięciu czynników, dzięki czemu osobowość może być opisania tak na poziomie czynników pierwszego rzędu (odpowiednik 30 skal), jak i czynników drugiego rzędu, co odpowiada z kolei „wielkiej piątce” czynników oznaczanych skrótowcami utworzonymi od pierwszych liter angielskich nazw czynników: openness (to experience), conscientiousness, extraversion, agreeableness i neuroticism, z czego najpopularniejsze to OCEAN, NEOAC czy CANOE.

Struktura czynnikowa kwestionariusza wygląda zatem następująco:

neurotycznośćekstrawersjaotwartość na doświadczenieugodowośćsumienność
lęktowarzyskośćwyobraźniazaufaniekompetencje
agresywna wrogośćserdecznośćestetykaprostolinijnośćskłonność do porządku
depresjaasertywnośćuczuciaaltruizmobowiązkowość
impulsywnośćaktywnośćdziałanieustępliwośćdążenie do osiągnięć
nadwrażliwośćposzukiwanie doznańideeskromnośćsamodyscyplina
nieśmiałośćemocjonalność pozytywnawartościskłonność do rozczulania sięrozwaga

Kwestionariusz NEO-PI-R, choć precyzyjny, jest niezwykle czasochłonny (składa się bowiem z 240 pozycji), toteż w 1989 roku autorzy opracowali jego skróconą wersję, tj.

  • NEO-FFI (NEO-Five Factor Inventory) składającą się z 60 pozycji (tj. po 12 pozycji na skalę).
  • Kwestionariusz PERSO.IN® składa się z 150 pozycji. Wyniki prezentowane są w pięciu obszarach. Są to: People – Ugodowość, Experiences – Otwartość na doświadczenia, Responsibilities – Sumienność, Stimulators – Ekstrawersja oraz Obstacles – Neurotyczność. Poza skalami głównymi składa się z 30 składowych, które pozwalają na bardziej szczegółowy opis osobowości. Wypełnienie kwestionariusza zajmuje około 20 minut, odbywa się online i jest płatne.

Zróżnicowanie geograficzne

Liczne badania wskazują na istnienie statystycznie mierzalnego geograficznego zróżnicowania wielkiej piątki czynników osobowości[1][2][3][4][5]. Poniższa tabela podsumowuje wyniki badań przeprowadzonych w oparciu o kwestionariusz do diagnozy cech osobowości NEO-PI-R w wybranych krajach[6].

Kraj (kultura)NeurotycznośćEkstrawersjaOtwartośćUgodowośćSumienność
Polska58,047,246,545,346,8
Argentyna56,252,652,342,442,0
Australia40,258,150,554,149,7
Belgia48,948,452,449,955,4
Brazylia47,556,755,153,048,2
Burkina Faso38,654,251,659,958,6
Kanada41,152,255,158,652,7
Chile56,943,242,648,938,4
Chiny43,141,643,551,151,0
Chorwacja55,147,543,947,540,8
Czechy54,644,346,245,249,2
Dania46,546,646,247,655,5
Estonia51,038,143,345,355,9
Francja54,646,951,546,950,0
Niemcy50,944,743,745,859,5
Węgry57,342,046,446,045,9
Indie43,655,559,559,355,1
Indonezja60,641,344,152,634,3
Włochy51,355,254,450,844,0
Japonia57,539,540,853,553,7
Portugalia49,652,647,155,546,2
Rosja45,256,661,656,545,9
Słowacja54,947,345,655,648,2
Słowenia54,741,444,246,955,6
Korea Południowa49,449,249,255,751,6
Hiszpania45,557,850,850,241,9
Szwecja44,743,747,254,041,9
Turcja58,245,942,350,641,6
USA51,652,951,042,548,6

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Peter J. Rentfrow, Markus Jokela, Michael E. Lamb, Regional Personality Differences in Great Britain, „PLoS ONE”, 10 (3), 2015, DOI: 10.1371/journal.pone.0122245, ISSN 1932-6203, PMID: 25803819, PMCID: PMC4372610 [dostęp 2017-04-16].c?
  2. ↑ Antonio Terracciano, Robert R. McCrae, Cross-Cultural Studies of Personality Traits and their Relevance to Psychiatry, „Epidemiologia e psichiatria sociale”, 15 (3), 2006, s. 176–184, ISSN 1121-189X, PMID: 17128620, PMCID: PMC2756039 [dostęp 2017-04-16].1 stycznia
  3. ↑ Entrepreneurship of All Kinds: Mapping the Entrepreneurial Spirit, entrepreneurship.babson.edu [dostęp 2017-04-16] (ang.).
  4. ↑ Stephanie Simon, The United States of Mind, „Wall Street Journal”, 24 września 2008, ISSN 0099-9660 [dostęp 2017-04-16].
  5. ↑ Regional Differences in Personality: Surprising Findings, Psychology Today [dostęp 2017-04-16] (ang.).
  6. ↑ A. Terracciano i inni, National Character Does Not Reflect Mean Personality Trait Levels in 49 Cultures, „Science”, 310 (5745), 2005, s. 96–100, DOI: 10.1126/science.1117199, ISSN 0036-8075, PMID: 16210536, PMCID: PMC2775052 [dostęp 2017-04-16].c?

Bibliografia

  • A. Anastasi, S. Urbina: Testy psychologiczne. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, 1999.
  • Klasyczne i współczesne koncepcje osobowości. Czynnikowe ujęcie osobowości (osobowość w świetle różnic indywidualnych). A. Beauval, A. Gałdowa (red.). Kraków: Wyd. UJ, s. 235–255.
  • J. Strelau: Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2: Psychologia ogólna. Osobowość jako zespół cech. Gdańsk: GWP, 2000, s. 525–560.
  • B.Zawadzki, J. Strelau, P. Szczepaniak, M. Śliwińska: Inwentarz osobowości NEO-FFI Costy i McCrae. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP, 1998.