Wielki Mędromierz

Wielki Mędromierz

wieś
Kościół pw św. Stanisława biskupa
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	tucholski
Gmina	Gostycyn
Sołectwo	Wielki Mędromierz
Liczba ludności (III 2011)	353[1]
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	89-520
Tablice rejestracyjne	CTU
SIMC	0085829
Położenie na mapie gminy Gostycyn Wielki Mędromierz
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wielki Mędromierz
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Wielki Mędromierz
Położenie na mapie powiatu tucholskiego Wielki Mędromierz
53°32′11″N 17°47′54″E/53,536389 17,798333

Wielki Mędromierz – wieś w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie tucholskim, w gminie Gostycyn.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 353 mieszkańców^[1]. Jest czwartą co do wielkości miejscowością gminy Gostycyn.

Co roku pod koniec sierpnia w Wielkim Mędromierzu odbywa się Festyn Miodowy. Wieś określa się jako Miodowa Wioska^[2].

Znajduje się tu również Izba Pamięci Zabytków Techniki. Nad jeziorem Wielki Mędromierz niestrzeżone kąpielisko.

Historia

• 7 czerwca 1313 – wystawiono pierwszy znany nam dokument, w którym wymienia się Wielki Mędromierz (ród Święców kupuje wieś od zakonu krzyżackiego)
• 1356 – wielki mistrz Winrich von Kniprode nadaje wieś Mikołajowi Grzeli (wieś liczy wtedy około 1054 ha)
• 1382 – komtur tucholski Henryk von Bollendorf odkrywa, że Wielki Mędromierz powiększył się o około 136 ha (prawdopodobnie wycięto okoliczne lasy)
• 1383 – w dokumencie wystawionym przez wielkiego mistrza Konrada Zollnera von Rotenstein nadającym sporo ziemi niejakiemu Peczowi wspomina się o daninie na bakałarza, co może oznaczać istnienie już w tamtym czasie szkoły we wsi
• 1565 – inwentarz starostwa tucholskiego (wieś należała do króla) wymienia m.in. 15 gburów (gospodarzy), którzy gospodarzyli wtedy w Wielkim Mędromierzu, a w roku 1570 podobny dokument wspomina o istnieniu we wsi karczmy
• 1604 – Jędrzej Tyzik kupuje sobie we wsi około 68 ha ziemi wolnej od pańszczyzny (lemaństwo), jednak potwierdzenie transakcji (zawartej ze starostą) uzyskuje dopiero w 1635 r. u króla Władysława IV
• 1653 – protokół z wizytacji biskupa Trebnica, informuje o kościele św. Stanisława biskupa i pożarze plebanii, po którym proboszcz przeniósł się do Jeleńcza
• 1664 – lustracja z tego roku podaje, iż wieś stanowiła obszar 60 włók (około 960 ha), z tego: 8 włók należy do sołtysa (około 128 ha), 4 do plebanii (około 64 ha) i do lemana 4 włóki. Dodatkowo podaje, że kościół jest pod patronatem królewskim
• 1665 – król Jan Kazimierz potwierdza przywilej dla Jędrzeja Tyzika (z 1635 r.), Janowi Chylewskiemu
• 1681 – znany ówczesny poeta Jan Andrzej Morsztyn (będący m.in. starostą tucholskim) nadaje w dożywotnie użytkowanie jeszcze około 51 ha Janowi Chylewskiemu
• 1700 – podobne nadanie otrzymuje od starosty Kazimierza Bielińskiego Maciej Szczepański (potwierdzenie przywileju 21 lutego 1701 w Warszawie)
• 1706 – na 40 lat Wielki Mędromierz przechodzi w prywatne ręce (Kazimierza i Konstancji Garczyńskich) jako zastaw za pożyczkę
• 1752 – przeprowadzono remont dachu drewnianego wtedy kościoła
• 1763 – kolejny przywilej dla naszego mieszkańca; tym razem król August III potwierdza lemaństwo Wawrzyńca Szamockiego
• 1767 – z wizytacji biskupa Mathego dowiadujemy się, że zabudowania plebanii już są odbudowane, ale proboszcz nadal dojeżdża z Jeleńcza. Kościelnymi są wtedy Antoni Wysocki i Piotr Żmichowski. Wielki Mędromierz zamieszkiwało wtedy 242 ludzi
• 25 listopada 1822 – pierwsza (nie budząca żadnych wątpliwości) wzmianka o szkole mówi o dostarczeniu szkole drewna opałowego
• 1866 – w szkole uczy się 86 dzieci (także ze Świtu)
• 1868 – wieś liczy około 1300 ha, 170 domów (z tego 90 mieszkalnych), w których mieszka 562 ludzi (w tym: 449 katolików i 34 ewangelików)
• 1929 – w tym roku odnotowano 500 mieszkańców wśród, których największymi właścicielami ziemskimi byli: Kłosowska Maria (124 ha), Papenfuss J. (77 ha), Kloska J. (68 ha), Behrendt P. (62 ha) i Okonek F. (62 ha). Prócz rolników we wsi mieszkali i pracowali rzemieślnicy: kołodziej (Starzyński J.), kowal (Rink P.), krawiec (Rink St.), rybak (Szymański W.), szewcy (Ciborowski A. i Żmich J.) oraz właściciele zajazdu (Maćkowski K. i Starzyński A.)
• 1931 – wieś liczy 591 mieszkańców
• 1935 – szkoła, w której uczy jeden nauczyciel (Cyryl Chylewski), liczy 71 uczniów. Uczą się oni w 2 salach lekcyjnych
• 1939 – kierownik szkoły w Wielkim Mędromierzu Cyryl Chylewski zostaje rozstrzelany przez hitlerowców w Rudzkim Moście

Zobacz też

• Mały Mędromierz

Przypisy

Linki zewnętrzne

• https://web.archive.org/web/20130411195714/http://www.spwielkimedromierz.republika.pl/
• Mędromierz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 275 .