Wielki Szlem (rugby union)

Wielki Szlem (ang. Grand Slam, wal. Y Gamp Lawn, fr. Le Grand Chelem) – w rugby union dla zespołów z półkuli północnej oznacza pokonanie wszystkich przeciwników w jednym sezonie podczas Pucharu Sześciu Narodów, dla drużyn z półkuli południowej natomiast zwycięstwo nad każdą z czterech reprezentacji z Wysp Brytyjskich (Anglią, Irlandią, Szkocją i Walią) podczas jednego tournée po Europie. Za to osiągnięcie nie jest przyznawane żadne fizyczne trofeum.

Puchar Pięciu/Sześciu Narodów

W Pucharze Sześciu Narodów oraz jego poprzedniku – Pucharze Pięciu Narodów – Wielkiego Szlema zdobywa drużyna, która w danym sezonie tych rozgrywek zwycięży w meczach z wszystkimi pozostałymi zespołami. Tytuł ten nie przysługiwał podczas rozgrywanych w latach 1883–1909 i 1932–1939 Home Nations Championship z udziałem jedynie drużyn z Wysp Brytyjskich, to bowiem osiągnięcie nagradzane jest Triple Crown. Wyjątkiem były lata 1908 i 1909, gdzie retrospektywnie przyznano Walii Wielkiego Szlema, ponieważ rozegrała również zwycięskie mecze z Francją, która oficjalnie dołączyła do turnieju w 1910 roku.

W przeciwieństwie do takich wyrażeń jak Wooden Spoon i Triple Crown, używanych od lat dziewięćdziesiątych XIX wieku^[1], pierwszy raz określenie Grand Slam w odniesieniu do rugby union pojawiło się w marcu 1957 roku w brytyjskiej prasie – The Times oraz The Daily Telegraph – na określenie wyczynu reprezentacji Anglii, która pokonała wszystkich czterech rywali podczas Pucharu Pięciu Narodów^[2][3].

Do roku 2019 włącznie Wielkiego Szlema zdobyto 40 razy. Pięciokrotnie w historii zdarzyło się, że drużyna pokonała wszystkich przeciwników dwa lata z rzędu – Walia w 1908–1909, Francja w 1997–1998, Anglia natomiast w 1913–1914, 1923–1924 i 1991–1992^[4]. Przed rokiem 2000 każdy zespół rozgrywał po dwa mecze u siebie i na wyjeździe. W związku z dołączeniem do turnieju Włochów, drużyny rozgrywają po pięć spotkań – w jednym roku dwa u siebie i trzy na wyjeździe, a w kolejnym te proporcje odwracają się. W 2002 roku Francuzi zdobyli pierwszego Wielkiego Szlema złożonego z pięciu zwycięstw, natomiast Walia w 2005 roku jako pierwsza osiągnęła to grając więcej meczów na wyjeździe niż na własnym stadionie^[5].

Zespół	Łącznie tytułów	Home Nations	Puchar Pięciu Narodów	Puchar Sześciu Narodów
Anglia	13	–	1913[6], 1914, 1921, 1923, 1924, 1928, 1957[7], 1980, 1991, 1992, 1995	2003[8], 2016[9]
Walia	12	1908[10], 1909[11]	1911[12], 1950[13], 1952[14], 1971[15], 1976[16], 1978[17]	2005[18], 2008[19], 2012[20], 2019
Francja	9	–	1968[21], 1977[22], 1981, 1987[23], 1997, 1998	2002[24], 2004[25], 2010[26]
Szkocja	3	–	1925[27], 1984[28], 1990[29]	–
Irlandia	3	–	1948[30]	2009[31], 2018[32]
Włochy	0	–	–	–

Wielkoszlemowe tournée

Wielkoszlemowe tournée (ang. Grand Slam tour) podejmowane jest przez zespół z południowej półkuli – Australię, Nową Zelandię i RPA – który rozgrywa testmecze z każdą z czterech narodowych reprezentacji z Wysp Brytyjskich podczas jednej wyprawy do Europy. Odniesienie zwycięstw nad Anglią, Irlandią, Szkocją i Walią oznacza zdobycie Wielkiego Szlema.

Do 2012 roku w dwudziestu sześciu próbach^[33] ta sztuka udała się gościom dziewięciokrotnie – czterokrotnie triumfowali Springboks i All Blacks, a raz Wallabies^[34][35]. Zawodnicy z Afryki Południowej zdobyli Wielkiego Szlema w pierwszych czterech próbach, dodatkowo w 1913 i 1952 roku pokonując jeszcze Francuzów^[36], z kolei ostatnie cztery próby Nowozelandczyków zakończyły się sukcesem^[37]. Australijczycy swojego jedynego Wielkiego Szlema zdobyli zaś w 1984^[38].

Tylko raz zdarzyła się jednoczesna próba jego osiągnięcia, w 2010 roku zarówno Nowozelandczycy, jak i rugbyści z RPA, w swoich meczowych planach uwzględnili wszystkie cztery Home Nations^[39]. Australijczycy byli natomiast autorami „Wielkiego Szlema porażek” przegrywając wszystkie testmecze podczas tournée na przełomie lat 1957 i 1958^[40].

Wielkoszlemowe tournée Reprezentacja Wielki Szlem Rok  Nowa Zelandia 1905–1906 Afryka Południowa 1906 Związek Południowej Afryki T 1912–1913  Australia 1927–1928 Związek Południowej Afryki T 1931–1932  Nowa Zelandia 1935–1936  Australia 1947–1948 Związek Południowej Afryki T 1951–1952  Nowa Zelandia 1953–1954  Australia 1958 Związek Południowej Afryki T 1960–1961  Nowa Zelandia 1963–1964  Australia 1966–1967  Południowa Afryka 1969–1970  Nowa Zelandia 1972–1973  Australia 1975–1976  Nowa Zelandia T 1978  Australia 1981–1982  Australia T 1984  Południowa Afryka 1998  Południowa Afryka 2004  Nowa Zelandia T 2005  Nowa Zelandia T 2008  Australia 2009  Nowa Zelandia T 2010  Południowa Afryka 2010  Australia 2013  Australia 2016

Zdobyte Wielkie Szlemy RPA 4 1912–1913, 1931–1932, 1951–1952, 1960–1961  Nowa Zelandia 4 1978, 2005, 2008, 2010  Australia 1 1984

Przypisy

Bibliografia

• Six Nations roll of honour (ang.). bbc.co.uk. [dostęp 2012-04-24].
• Six Nations Championship (ang.). espnscrum.com. [dostęp 2012-04-24].
• Going grand-slamming (ang.). rugby365.com. [dostęp 2012-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-07)].
• The grandest of slams (ang.). telegraph.co.uk. [dostęp 2012-04-24].
• Petites histoires de grands chelems (fr.). rugbyrama.fr. [dostęp 2012-04-24].
• Les huit précédents Grands Chelems du rugby français (fr.). nordeclair.fr. [dostęp 2012-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-03)].
• La saga des Grands Chelems (fr.). rmcsport.fr. [dostęp 2012-04-24].
• Grand Chelem : les huit précédents (fr.). ladepeche.fr. [dostęp 2012-04-24].
• Grading the All Blacks' Grand Slams (ang.). tvnz.co.nz. [dostęp 2012-04-24].
• A look at the All Blacks touring Grand Slams (ang.). allblacks.com. [dostęp 2012-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-06)].