Wielkopolskie Muzeum Wojska w Poznaniu

Wielkopolskie Muzeum Wojska
w Poznaniu
Ilustracja
Budynek byłego muzeum w kwietniu 2019 roku
Państwo

 II Rzeczpospolita

Miejscowość

Poznań

Adres

ul. Powstańców Wielkopolskich róg Franciszka Ratajczaka

Data założenia

27 października 1919

Data likwidacji

wrzesień 1939

Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wielkopolskie Muzeum Wojskaw Poznaniu”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Wielkopolskie Muzeum Wojskaw Poznaniu”
Ziemia52°24′13″N 16°55′23″E/52,403611 16,923056
Podczas otwarcia w nowej lokalizacji w 1923 roku

Wielkopolskie Muzeum Wojska w Poznaniu – dawne muzeum wojskowe w Poznaniu, poprzednik istniejącego od 22 lutego 1963 roku Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego usytuowanego na Starym Rynku w Poznaniu.

Historia

Pierwsze pomysły dotyczące utworzenia w Poznaniu muzeum wojennego (niem. Kriegsmuseum) zaczęły pojawiać się w 1915 roku. W 1916 roku na posiedzeniu Rady Miasta Poznania zaakceptowano utworzenie przyszłego muzeum im. Hindenburga. Pierwszą siedzibą muzeum było pomieszczenie w jednym z budynków przy placu Wielkopolskim (ówcześnie Sapiehaplatz). W kwietniu 1917 roku zbiory przeniesiono[1]. Umieszczone zostały w niewielkim budynku znajdującym się w miejscu współczesnego nowego skrzydła Muzeum Narodowego przy Alejach Marcinkowskiego 7 (ówcześnie Wilhelmstrasse)[2]. Zbiory muzealne powiększano sukcesywnie w czasie I wojny światowej[2][1]. Dużym nabytkiem dla muzeum było otrzymanie w 1917 roku części eksponatów wystawianych na Wystawie Zdobyczy Wojennych (niem. Kriegsbeute-Ausstellung Posen). 2 października 1918 roku nastąpiło oficjalne otwarcie placówki, którego dokonał starosta krajowy Ernst von Heyking, w obecności m.in. nadprezydenta Prowincji Poznańskiej Johanna von Eisenhart-Rothego, dowódcy V Korpusu Armijnego generała Fritza von Bock und Polach, komendanta twierdzy generała Johanessa von Hahna i prezydenta policji Bodo von dem Knesebecka[1].

Po zakończeniu wojny zbiory zostały zajęte przez Sekcję Naukową Głównego Dowództwa Wojsk Wielkopolskich[1], która później otrzymała zadanie utworzenia i uruchomienia muzeum, kiedy to w marcu 1919 roku powstał pomysł, ażeby w Poznaniu funkcjonowała placówka muzeum historyczno-wojskowego[3]. 9 maja 1919 roku w rozkazie wydanym przez generała broni Józefa Dowbora-Muśnickiego pojawiła się adnotacja o powstającym muzeum[3]. Organizacją utworzenia muzeum zajął się podpułkownik Antoni Seyda, który został pierwszym kierownikiem placówki[4]. Na początku działalności zbiory muzealne składały się prawie wyłącznie z byłych eksponatów niemieckich. Dopiero w drugiej połowie 1921 roku rozpoczęto uzupełnianie ekspozycji muzealnej polskimi zbiorami[5]. Oficjalne otwarcie muzeum nastąpiło 27 października 1919 roku w czasie uroczystości przyłączenia Wielkopolski do odrodzonego państwa polskiego, w obecności Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego[3].

Pierwotnie muzeum miało swoją siedzibę w budynku dawnego muzeum im. Hindenburga przy Alejach Marcinkowskiego, następnie w Domu Żołnierza Polskiego w koszarach 58 Pułku Piechoty Wielkopolskiej przy ul. Grunwaldzkiej. Dopiero w 1923 roku przeniesiono je do jednego z budynków Centralnej Składnicy Artyleryjskiej przy ul. Powstańców Wielkopolskich (ówcześnie ul. Artyleryjskiej) róg ul. Franciszka Ratajczaka. Dla zwiedzających otwarto je 22 kwietnia 1923 roku. Podczas otwarcia obecny był dowódca Okręgu Korpusu nr VII w Poznaniu, ówcześnie generał dywizji Kazimierz Raszewski[3].

Część zbiorów muzealnych, liczących kilkudziesiąt tysięcy eksponatów, została podczas ewakuacji we wrześniu 1939 roku zniszczona i rozgrabiona nieopodal Rawy Ruskiej. Reszta zbiorów, pozostawiona na miejscu, uległa zniszczeniu i kradzieży, których dokonały oddziały wojska niemieckiego[6].

Muzeum było jednym z dwóch istniejących muzeów o tematyce wojskowej w latach 1919–1939 w Polsce (w 1920 roku otwarto Muzeum Wojska w Warszawie)[7].

Po zakończeniu II wojny światowej nie udało się ze względów politycznych odtworzyć muzeum. Dopiero 22 lutego 1963 roku otwarto je ponownie w innej lokalizacji, jako oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu. Otwarcia dokonał generał brygady pilot Jan Raczkowski[3].

Ekspozycja

Po przeniesieniu do nowej siedziby ekspozycję podzielono tematycznie i początkowo wyodrębniono następujące działy:

  • dział lotnictwa wojskowego;
  • ordery, odznaki i medale;
  • jeńcy wojenni (ich wyroby i prace);
  • dział pamiątek francuskich;
  • dział umundurowania i oporządzania (ekwipunek);
  • artystyczno-historyczny (portrety, fotografie i popiersia);
  • dział kartografii wojskowej;
  • dział uzbrojenia i amunicji;
  • plakaty (obrona Lwowa i Śląska);
  • dział sanitarny;
  • Rosja sowiecka (propaganda i kontrpropaganda);
  • dział pamiątek powstania wielkopolskiego[5].

Architektura

Budynek trzykondygnacyjny wzniesiony został na planie prostokąta z niskim dwuspadowym dachem. Elewacje wykonano z czerwonej cegły. Zwieńczone zostały machikułowymi gzymsami. Ściany budynku poprzedzielane lizenami i arkadami pomiędzy oknami. Budynek usytuowany był w kompleksie budynków wojskowych w tzw. małych koszarach artylerii[8].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Wydawnictwo Miejskie Posnania, Kronika Miasta Poznania – Wielka Wojna, 2014/3, Muzeum im. Hindenburga w Poznaniu, Jakub Skutecki, s. 305-318, ISSN 0137-3552
  2. ↑ a b 90 lat Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego, kultura.poznan.pl [dostęp 2022-02-25] (pol.).
  3. ↑ a b c d e Wydarzenie archiwalne: Wielkopolskie Muzeum Wojskowe 1919–2019 – Muzeum Narodowe w Poznaniu, mnp.art.pl [dostęp 2022-02-25].
  4. ↑ Wizyta studentów Wydziału Historycznego UAM w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym – Pracownia Historii Wojskowej [dostęp 2022-03-17] (ang.).
  5. ↑ a b Wiatr Józef (red.) i inni, Almanach oficerski na rok 1923/24; praca zbiorowa Dział V-VIII Z.4, 1923 [dostęp 2022-03-06] (pol.)., s.84
  6. ↑ https://artinfo.pl/pl/wizytowki/galerie/40145/
  7. ↑ Redakcja, Wielkopolskie Muzeum Wojskowe – pierwsza wojskowa instytucja muzealna w Polsce, Poznań Nasze Miasto, 18 kwietnia 2010 [dostęp 2022-02-25] (pol.).
  8. ↑ Janusz Pazder, Aleksandra Dolczewska, Atlas architektury Poznania, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, [cop. 2008], ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366 [dostęp 2022-02-25].

Bibliografia

  • Janusz Pazder, Hanna Grzeszczuk-Brendel (red.), Atlas architektury Poznania, Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2008, s. 248, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366..
  • Kronika Miasta Poznania – Wielka Wojna, t. 2014/3 Muzeum im. Hindenburga w Poznaniu, Jakub Skutecki, Wydawnictwo Miejskie Posnania, s. 305-318, ISSN 0137-3552.
Muzea i placówki o charakterze muzealnym w Poznaniu
Muzeum Narodowe w Poznaniu
Muzeum Archeologiczne
Wielkopolskie Muzeum Niepodległości
Biblioteka Raczyńskich
Pozostałe biograficzne
Pozostałe techniczne
Inne
Nieistniejące

Galeria Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Poznaniu

Media użyte na tej stronie

Poznań outline map.svg
Autor:

Oskarro. © użytkownicy OpenStreetMap.

Copyright użytkownicy UMP-pcPL., Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa lokalizacyjna Poznania
Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Muzeum Narodowe Galeria Malarstwa Poznań RB1.JPG
Autor: Radomil talk, Licencja: CC-BY-SA-3.0
National Museum, Gallery of painting and sculpture in Poznań, Poland
Budynek dawnego Wielkopolskiego Muzeum Wojska w Poznaniu.jpg
Autor: Four.mg, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek dawnego Wielkopolskiego Muzeum Wojska w Poznaniu
Budynek Wielkopolskiego Muzeum Wojska w Poznaniu.jpg
Budynek Wielkopolskiego Muzeum Wojska w Poznaniu, lata 20. XX wieku, ul. Artyleryjska róg Franciszka Ratajczaka