Wiktor Alter

Wiktor Alter
וויקטאָר אַלטער
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 grudnia 1890
Mława, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

17 lutego 1943
Kujbyszew, RFSRR, ZSRR

Zawód, zajęcie

inżynier, polityk

Symboliczny grób Wiktora Altera i Henryka Ehrlicha na cmentarzu żydowskim w Warszawie

Wiktor Alter, jid. וויקטאָר אַלטער (ur. 20 grudnia 1890 w Mławie, zm. 17 lutego 1943 w Kujbyszewie) – polsko-żydowski działacz socjalistyczny związany z partią Bund, publicysta. Członek egzekutywy II Międzynarodówki.

Życiorys

Urodził się 20 grudnia 1890 w Mławie, w rodzinie Izraela i Symy z Hornów[1]. Po śmierci ojca rodzina przeprowadziła się do Warszawy. Brał udział w strajku szkolnym w 1905 w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. W 1905 wstąpił do Bundu. Wyjechał do Belgii. Po studiach w Gandawie, gdzie uzyskał dyplom inżyniera mechanika, oraz Leodium, powrócił w 1912 do Warszawy. W kwietniu 1913 został aresztowany, przez władze rosyjskie, za działalność w Bundzie i zesłany na Syberię. Po ucieczce udał się do Wielkiej Brytanii[2], gdzie wstąpił do Partii Pracy. W czasie I wojny światowej uczestniczył w kampanii na rzecz odmowy służby wojskowej. Po wybuchu rewolucji lutowej przeniósł się do Rosji. W grudniu 1917 został członkiem Komitetu Centralnego Bundu. W lipcu 1918 brał udział w Konferencji Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Został aresztowany przez bolszewików, lecz został zwolniony i wyjechał do Warszawy. Na forum rady Warszawskiej Rady Delegatów Robotniczych sprzeciwiał się wojnie z Rosją i domagał się poparcia strajku w fabrykach wojskowych.

Od 1918 w Polsce. Działał w kierownictwie polskiego Bundu. W okresie międzywojennym był czołowym działaczem lewego skrzydła Bundu. Początkowo opowiadał się przeciwko przystąpieniu Bundu do Kominternu. Od 1934 był zwolennikiem współpracy z Komunistyczną Partią Polski. Był członkiem kilku Rad Miejskich Warszawy, zaś w latach 1927–1936 był ławnikiem Magistratu. Był współredaktorem i publicystą Fołks-Cajtung.

We wrześniu 1939 znalazł się w radzieckiej strefie okupacyjnej. Wedle różnych źródeł został aresztowany 26 lub 29 września w Lidzie przez NKWD. Został skazany na karę śmierci[3], zamienioną na 10 lat więzienia[4]. Odbył dwa lata tej kary po czym został zwolniony na mocy amnestii po zawarciu układu Sikorski-Majski w październiku 1941. Zaczął organizować Międzynarodowy Żydowski Komitet Antyfaszystowski. W tym czasie nawiązał współpracę ze Stanisławem Kotem, ambasadorem Polski w Związku Radzieckim. Sprzeciwiał się tworzeniu odrębnych żydowskich oddziałów w ramach armii Andersa. 4 grudnia 1941 został aresztowany w Kujbyszewie[5] i następnie w niewyjaśnionych okolicznościach zamordowany przez NKWD. Według niektórych informacji został on wraz z Henrykiem Ehrlichem już 23 grudnia 1941 skazany na karę śmierci i natychmiast, jeszcze w grudniu 1941 rozstrzelany. Według innych wykonanie wyroku nastąpiło w lutym 1943.

W 1943 władze ZSRR ostatecznie poinformowały o straceniu Wiktora Altera „za szpiegostwo na rzecz Hitlera”. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie[6], odsłonięty 17 kwietnia 1988. W 1951 jego prace Człowiek w społeczeństwie oraz Socjalizm walczący zostały wycofane z polskich bibliotek oraz objęte cenzurą[7].

Publikacje

Wiktor Alter wydał kilka książek, w tym:

  • 1937: Antysemityzm gospodarczy w świetle cyfr[8]
  • 1935: "Jedność" i "Plan"
  • 1934: Gdy socjaliści dojdą do władzy...![9]
  • 1926: Socjalizm walczący

Opublikował także liczne artykuły w prasie socjalistycznej.

Przypisy

  1. Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 3. [dostęp 2021-06-27].
  2. Jagielski podaje, iż uciekł do Belgii. Być może był to etap w drodze do Wielkiej Brytanii.
  3. Wedle niektórych źródeł został skazany dopiero w 1941.
  4. Wedle innych źródeł karę zmieniono na 10 lat łagru.
  5. Tak Jagielski, lecz nie wskazuje o który z Kujbyszewów chodzi.
  6. Symboliczny grób Wiktora Altera w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej.
  7. Cenzura PRL. Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951 r. posł. Zbigniew Żmigrodzki. Nortom: Wrocław, 2002, s. 3. ISBN 83-85829-88-1.
  8. Wiktor Alter, Antysemityzm gospodarczy w świetle cyfr, wyd. 1937., polona.pl [dostęp 2018-06-27].
  9. Wiktor Alter, Gdy socjaliści dojdą do władzy...! : (pierwszy etap rewolucji społecznej), wyd. 1934., polona.pl [dostęp 2018-06-27].

Bibliografia

  • Stanisław Swianiewicz: W cieniu Katynia. Warszawa: Czytelnik, 1990. ISBN 83-07-02093-X.
  • Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 49–50. ISBN 83-90-66296-5.
  • Piotr Kendziorek: Alter Wiktor w Żydzi Polscy. Historie niezwykłe. Warszawa: Demart, 2010, s. 9–11. ISBN 978-83-7427-392-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Grob symboliczny Wiktora Altera i Henryka Ehrlicha-Symbolic grave of Wiktor Alter and Henryk Ehrlich.JPG
Autor: Mzungu, Licencja: CC BY 3.0
Symboliczny grób Wiktora Altera i Henryka Ehrlicha - zamordowanych w Związku Radzieckim