Wilkowór tasmański

Wilkowór tasmański

Thylacinus cynocephalus[1]
(Harris, 1808)[2]
Wilkowory tasmańskie w waszyngtońskim zoo (ok. 1904)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	torbacze
Rząd	niełazokształtne
Rodzina	wilkoworowate
Rodzaj	wilkowór
Gatunek	wilkowór tasmański
Synonimy
Didelphis cynocephalus Harris, 1808[2] Thylacinus harrisii Temminck, 1824[3] Thylacinus striatus Burnett, 1830[4] Dasyurus Lucocephalus Grant, 1831[5] Thylacinus communis Anonim, 1859[6] Thylacinus breviceps Krefft, 1868[7]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]
wymarły
Zasięg występowania
historyczny zasięg występowania

Wilkowór tasmański^[9], wilk workowaty^[10], wilk tasmański^[10] (Thylacinus cynocephalus) – wymarły gatunek ssaka z rodziny wilkoworowatych (Thylacinidae), największy drapieżny torbacz czasów współczesnych. Pierwotnie występował na terenach Australii i Nowej Gwinei, w czasach historycznych został wyparty wyłącznie do terenów Tasmanii, gdzie wyginął w XX wieku. Był ostatnim przedstawicielem rodzaju Thylacinus.

Występowanie

W czasach przedhistorycznych występował na Tasmanii oraz całym obszarze Australii i także Nowej Gwinei. Wraz z przybyciem osadników do Australii i sprowadzeniem przez nich psów dingo obszar jego występowania skurczył się wyłącznie do Tasmanii^[11].

Etymologia

• Thylacinus: gr. θυλαξ thulax, θυλακος thulakos „wór”; κυων kuōn, κυνος kunos „pies”^[12].
• cynocephalus: gr. κυων kuōn, κυνος kunos „pies” ^[13]; κεφαλος -kephalos „-głowy”, od κεφαλη kephalē „głowa” ^[14].

Wyginięcie

Ostatni znany osobnik, Benjamin (1933)

Mapa rzekomych spotkań populacji na Tasmanii, w latach 1936 – 1980. Czarna kropka – 1, czerwona kropka – 5

Mapa niepotwierdzonych śladów bytności wilkowora w południowo-zachodniej Australii

Po przybyciu Europejczyków na Tasmanię uznany za szkodnika i bardzo intensywnie tępiony. Ostatni osobnik na wolności widziany w 1932 roku. Natomiast ostatni znany osobnik (samiec), nazywany Benjamin, padł w 1936 w zoo w Hobart. Od tego czasu (szczególnie od lat 80.) pewne niepotwierdzone ślady bytności zwierzęcia (takie jak zeznania świadków, niewyraźne tropy czy niewyraźne zdjęcia) dały asumpt teoriom, że odosobniona populacja przeżyła w niedostępnych, górskich rejonach Tasmanii jeszcze co najmniej do lat 60. XX wieku. Utworzenie na znacznych obszarach ścisłego rezerwatu oraz liczne ekspedycje nie przyniosły jednak żadnego pewnego dowodu przetrwania wilkowora tasmańskiego. W 1986 roku gatunek został uznany przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody za wymarły. W latach późniejszych w odludnych regionach wyspy znajdowano tropy mogące należeć do tego zwierzęcia, nie widziano jednak nigdy samych zwierząt.

Klonowanie

Od 2002 roku podejmuje się próby sklonowania wilkowora tasmańskiego na podstawie materiału genetycznego pobranego z tkanek zakonserwowanych zwierząt. Jako że w większości przypadków tkanki zostały zakonserwowane w formalinie, która zdegenerowała DNA, największe nadzieje pokładano w jedynym egzemplarzu zakonserwowanego w alkoholu szczenięcia. Pozyskany materiał okazał się jednak na tyle rozczłonkowany, że niemożliwym było ustalenie liczby chromosomów, a tym bardziej – zrekonstruowanie genomu wilkowora. Również próby pozyskania DNA z włosów (zachowanych w skórach) nie dały satysfakcjonujących rezultatów.^[15]

W maju 2008 australijsko-amerykański zespół naukowców poinformował o wyizolowaniu i wszczepieniu do embrionu myszy fragmentu genomu wilkowora tasmańskiego. Wyizolowany fragment należy do genu Col2A1 i odpowiada za tworzenie tkanki chrzęstnej. Genetycy dołączyli do niego fragment kodujący niebieski barwnik, w efekcie obserwacji zauważono aktywność genu i obecność niebieskiego barwnika^[16].

Charakterystyka

Długość ciała (bez ogona) 85,1–118,1 cm (średnio 108,6 cm), długość ogona 33,1–61 cm (średnio 53,4 cm); masa ciała 15–35 kg (czasami do 45 kg)^[11]. Ubarwienie płowe, z 13–19 poprzecznymi pręgami. Uzębienie typowe dla drapieżników (duże kły, silne łamacze). Żuchwa połączona z kośćmi skroniowymi bardzo ruchomymi stawami, pozwalającymi na rozwarcie pyska pod kątem 120°, co jest największym rozwarciem pyska wśród znanych ssaków^[17].

Tryb życia i pokarm

Zwierzę nocne, polowało m.in. na kangury i wombaty. Wcześniej do jego potencjalnych ofiar zaliczano także owce, ale według obecnie przyjmowanej teorii opublikowanej na łamach Zoological Society of London’s Journal of Zoology wilkowór tasmański był za mały, by polować na te zwierzęta. Rekonstrukcja szczęki zwierzęcia pokazuje, że miała ona siłę nacisku zbyt małą do zabicia owcy^[18]. Samica rodziła 2–4 młodych, torba otwarta tylko w okresie wychowywania młodych.

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Trepka, Kazimierz Frączek, Grzegorz Wojtasik „Encyklopedia zwierząt ssaki”, Wydawnictwo SCRIBA, Racibórz 2004
• E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.).

Linki zewnętrzne

• The Thylacine Museum (ang.)
• A.A.A.A. Burbidge A.A.A.A., J.J. Woinarski J.J., Thylacinus cynocephalus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-02-13]  (ang.).
• Wyizolowanie i wszczepienie myszy fragmentu DNA wilka workowatego