Willa „Modrzejówka” w Krakowie

Willa „Modrzejówka”
Symbol zabytku nr rej. A-1113 z dnia 18 stycznia 2000[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Kraków

Adres

ul. A. Grottgera 11

Typ budynku

willa

Kondygnacje

1

Ukończenie budowy

1884

Kolejni właściciele

Helena Modrzejewska

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Willa Modrzejówka”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Willa Modrzejówka”
Ziemia50°04′23,1″N 19°55′41,0″E/50,073083 19,928056

Willa „Modrzejówka” – willa znajdująca się w Krakowie przy ul. A. Grottgera 11/ ul. Mazowieckiej 14c[1], na Krowodrzy. Była własnością Heleny Modrzejewskiej.

W 1884 parcelowane tereny folwarczne (zlokalizowane w obecnej dzielnicy Krowodrza, w obszarze wyznaczanym przez dzisiejsze ulice Grottgera, Gzymsików, Mazowiecką i częściowo Sienkiewicza), które należały do krakowskiego szpitala św. Łazarza zakupiła Helena Modrzejewska z zamiarem wybudowania w tym miejscu nowego domu[2]. Willa „Modrzejówka” została zaprojektowana i budowana pod nadzorem przyrodniego brata Heleny Modrzejewskiej Adolfa Opida[3]. Budynek z oranżerią został wzniesiony pod ówczesnym adresem całej posesji – przy ul. Mazowieckiej 14c. Posiadłość została otoczona modrzewiowym parkiem i ogrodem[4]. Modrzejewska wraz z mężem wyposażali ją w meble, ale ostatecznie nigdy w tym domu nie zamieszkali[5].

[...] brat jej ś.p. Opid, budowniczy – donosiła krakowska prasa – zbudował tam pałacyk z wielką salą koncertową, lub też na popisy deklamatorskie przeznaczoną..

„Nowa Reforma” 11.07.1897

W 1895 Modrzejewska opisywała swoje plany w stosunku do tej willi[4]:

Na miesiące letnie 1885 r. pojechaliśmy do Zakopanego, a później do naszego nowego domu w Krakowie, zbudowanego z myślą, że w nim, po moim wycofaniu się ze sceny, zamieszkamy za dwa albo trzy lata[4].

Helena Modrzejewska, List z 1895

W 1895 Modrzejewska uczestniczyła w światowym Kongresie Kobiet w Chicago, na którym wygłosiła patriotyczną propolską mowę. Osiadła w Stanach Zjednoczonych chcąc zrobić karierę w kraju anglosaskim, szlifując i testując daleko od Europy umiejętności językowe w celu spełnienia największego marzenia, jakim było zagranie Szekspira w Londynie. Poza tym w Europie nie chciała grać po niemiecku, a władze rosyjskie nałożyły na nią zakaz wjazdu na teren imperium (ukaz nie został nigdy uchylony)[3]. W 1897 „Modrzejówkę, tj. realność położoną przed rogatką Krowoderską, obejmującą prawie 3 morgi przestrzeni i dom mieszkalny”, czyli całą nieruchomość wraz willą, kupiło na własność Towarzystwo Tanich Mieszkań dla robotników katolików w Krakowie powołane do życia w maju 1897 przez Henryka Jordana, jako pierwsze w Krakowie stowarzyszenie budowlane[6][2]. Celem działalności towarzystwa była budowa tanich domów dla robotników i ich rodzin, co miało przeciwdziałać pogłębianiu się katastrofalnej sytuacji mieszkaniowej ubogiej części społeczeństwa Krakowa. Prace projektowe dla tych domów prowadzili znani krakowscy architekci. Dwa pierwsze domy otwarto uroczyście 1 czerwca 1900, a w willi zorganizowane zostało miejsce noclegowe przeznaczone dla kawalerów znajdujących się pod opieką osób z Przytuliska dla Weteranów z 1863[6].

Z przyczyn formalno-prawnych Towarzystwo straciło możliwość funkcjonowania w 1937, zaś cały jego majątek przekazano krakowskiemu Arcybractwu Miłosierdzia[6][3].

W 2000 willa, wraz z dawnymi budynkami robotniczymi osiedla Modrzejówka, została wpisana do rejestru zabytków[1][4][3].

Arcybractwo Miłosierdzia zamierza udostępnić część nieruchomości Fundacji dla Modrzejewskiej z przeznaczeniem na rodzaj salonu aktorki[5], który dotychczas funkcjonuje w siedzibie arcybractwa[3].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022.
  2. ↑ a b Renata Hołda. Modrzejówka – osiedle robotnicze w centrum Krakowa. „Journal of Urban Ethnology”. 13, s. 67-82, 2015. Instytut Archeologii i Etnologii PAN. ISSN 1429-0618. (pol.). 
  3. ↑ a b c d e Alicja Kędziora, Emil Orzechowski. Zarządzanie pamięcią o artyście na przykładzie działalności Fundacji wspierania badań nad życiem i twórczością Heleny Modrzejewskiej w Krakowie. „Zarządzanie w kulturze”. 16, s. 187-203, 2015. Uniwersytet Jagielloński. DOI: 10.4467/20843976ZK.15.012.3047. ISSN 2084-3976. (pol.). 
  4. ↑ a b c d Agnieszka Niemojewska: Helena Modrzejewska: Piękna, utalentowana, sławna. Rzeczpospolita, 2017-12-24. [dostęp 2022-10-31]. (pol.).
  5. ↑ a b Helena Modrzejewska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [online] [dostęp 2022-10-30].
  6. ↑ a b c Archiwum Narodowe w Krakowie: Towarzystwo Tanich Mieszkań dla robotników katolików w Krakowie. Archiwa Państwowe. [dostęp 2022-11-01]. (pol.).

Media użyte na tej stronie

Kraków location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.15 N
  • S: 49.95 N
  • W: 19.76 E
  • E: 20.26 E
Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Modrzejówka villa, 11 Grottgera street, Kraków, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
Willa Modrzejówka, ul. Grottgera 11, Krowodrza, Kraków