Wisła Wielka

Wisła Wielka
	wieś
	; Kościół pw. Świętej Trójcy
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	pszczyński
Gmina	Pszczyna
Liczba ludności (2018)	2348
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	43-243
Tablice rejestracyjne	SPS
SIMC	0220760
	Położenie na mapie gminy Pszczyna Wisła Wielka
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wisła Wielka
	Położenie na mapie województwa śląskiego Wisła Wielka
	Położenie na mapie powiatu pszczyńskiego Wisła Wielka
	49°57′12″N 18°51′13″E/49,953333 18,853611

Artykuł	49°57′12″N 18°51′13″E
- błąd	39 m
WD	49°57'0.0"N, 18°52'0.1"E, 49°57'14.62"N, 18°51'10.73"E
- błąd	14 m
Odległość	1062 m

Nieoficjalny herb wsi Wisła Wielka

Wisła Wielka (niem. Groß Weichsel, wcześniej Polnisch Weichsel) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie pszczyńskim, w gminie Pszczyna. Powierzchnia 9,2 km², 2348 mieszkańców.

W latach 1973–75 w gminie Wisła Wielka^[2]^[3]. W latach 1975-77 dzielnica Pszczyny^[3]^[4]. Od 1 lutego 1977 w gminie Pszczyna^[4].

Na południe od wsi znajduje się Jezioro Goczałkowickie. Od północy Wisła Wielka graniczy ze zbiornikiem Łąka, który jest zbiornikiem przeznaczonym m.in. do sportów wodnych i rekreacji. W Wiśle Wielkiej znajdują się również dwa kampusy harcerskie.

Nazwa

Nazwa miejscowości pochodzi od rzeki Wisły i po raz pierwszy zanotowana została po łacinie jako Vizla. W alfabetycznym spisie miejscowości z terenu Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod dwiema nazwami: niemiecką Polnisch Weichsel oraz nazwą w gwarze śląskiej – Polskowisła^[5].

Części wsi

Integralne części wsi Wisła Wielka^[6]^[7]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0942245	Brzozów	część wsi
0220776	Kolonia Przesiedleńców	część wsi

Historia

Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie protekcyjnym biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z dnia 25 maja 1223 roku wydanym na prośbę księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza dla klasztoru premonstrantek w Rybniku, w którym to wymieniono około 30 miejscowości mających im płacić dziesięcinę. Pośród 14 miejscowości kasztelanii cieszyńskiej wymieniona jest również Vizla^[8]^[9]^[10]. Około 1290 roku najpewniej na rzece Wiśle została ustanowiona granica pomiędzy nowym Księstwem Cieszyńskim a księstwem raciborskim, pozostawiając Wisłę po stronie raciborskiej. W 1327 książę raciborski Leszek złożył hołd lenny królowi czeskiemu, odtąd również okręg pszczyński i Wisła Wielka pozostawały w granicach Królestwa Czech.

W następnym stuleciach ujawniają się już dwie miejscowości o nazwie Wisła. Jako pierwsza ujawniła się Wisła Niemiecka, w spisie świętopietrza z 1326 roku^[11]. Prawdopodobnie w drugiej połowie XIV wieku we wschodniej części wsi nastąpiła ponowna jej lokacja, na prawie polskim^[8]. Stąd w następnych wieku, w 1424 lub 1427 ujawniła się Wisła Polska, a więc obecna Wisła Wielka^[8]. Dokładnie 13 września 1427 Helena Korybutówna, księżna raciborska i pani na Pszczynie, sprzedała dwór w Wiśle Polskiej wraz z 14 prętami roli, łąkami, pastwiskami i innymi przynależnościami Andrzejowi Jałowcowi ze Strumienia^[12]. Rozróżnienie Wisły Niemieckiej od Polskiej wiązało się zapewne z tym, że ta pierwsza funkcjonowała na prawie niemieckim a druga urządzona była według polskiego prawa osadniczego. Ponadto odróżniało je to, że Wisła Niemiecka była wsią szlachecką, kiedy Polska Wisła stanowiła własność panów na Pszczynie. W dokumencie sprzedaży okręgu pszczyńskiego przez księcia cieszyńskiego Kazimierza II Aleksemu Thurzo z 1517 wes Wisla Polska wymieniona została wśród 50 wsi komory pszczyńskiej^[13]^[14].

W 1742 po zwycięskiej I wojnie śląskiej Prusy zaanektowały większość Śląska, w tym Wisłę Polską, a nowa granica prusko-austriacka przebiegała na południu wsi wzdłuż rzeki Wisły. W 1 poł. XIX wieku swój majątek posiadał w Brzozowie polski szlachcic, uczestnik powstania listopadowego i podróżnik Władysław Wężyk. Zmarł podczas epidemii tyfusu w założonym przez siebie szpitalu w oficynie swojego dworku 15 lutego 1848^[15]^[16].

Własną szkołę tutejsza miejscowość posiadała od 1880 roku. W 1864 zbudowano kaplicę, którą rozbudowano do rozmiarów kościoła w roku 1884. W 1924 wioska oderwała się od starej parafii Matki Bożej Szkaplerznej w Brzeźcach i utworzyła własną parafię pw. Trójcy Przenajświętszej.

Zmiana nazwy wsi na Wisłę Wielką nastąpiła u schyłku XIX wieku, w dobie administracji pruskiej. Z nastaniem II Rzeczypospolitej nie wrócono do dawnej nazwy, ale dla równowagi sąsiednią Wisłę Niemiecką nazwano Wisłą Małą.

3 września 1939 niemiecki Freikorps rozstrzelał tutaj Karola Mrzyka (lat 29), Józefa Silbersteina (lat 53), Kurta Silbersteina (lat 20), Rutę Silberstein (lat 20)^[17].

Południowe skrawki Wisły Wielkiej zostały w 1955 r. zalane wodami Jeziora Goczałkowickiego.

W latach 1945-1954 i 1973-1975 miejscowość była siedzibą gminy Wisła Wielka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Zabytki

We wsi znajduje się zabytkowy kościół pw św. Trójcy z XIX wieku.

Kościół pw. Świętej Trójcy
Szkoła Podstawowa

Sport

W miejscowości działa klub sportowy LKS Wisła Wielka założony w 1950 roku przez czwórkę zapalonych działaczy sportowych: Aleksandra Skorupkę, Antoniego Wuzika, Aleksego Kuźnika i Ludwika Żemłę. W sezonie 2018/2019 klub wygrał rozgrywki na szczeblu "A" klasy i awansował do klasy "okręgowej"

Zobacz też

Wisła, Wisła Mała, Wisławie

Przypisy

↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1459 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103)
↑ ^a ^b Dz.U. 1975 nr 15 poz. 88
↑ ^a ^b Dz.U. 1977 nr 3 poz. 15
↑ Knie 1830 ↓, s. 333.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ ^a ^b ^c E. Szuster, 1998, s. 14
↑ Idzi Panic. Z badań nad osadami zanikłymi na Górnym Śląsku w średniowieczu. Uwagi w sprawie istnienia zaginionych wsi podcieszyńskich, Nageuuzi, Suenschizi, suburbium, Radouiza, Zasere, Clechemuje oraz Novosa. „Pamiętnik Cieszyński”, s. 29-37. Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie. ISSN 0137-558x. [dostęp 2012-12-31].
↑ Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 294. ISBN 978-83-926929-3-5.
↑ Wojciech Kiełkowski: Chybie - dzieje gminy od czasów najdawniejszych do współczesności. Chybie: 2009, s. 39-40. ISBN 978-83-910611-5-2.
↑ E. Szuster, 1998, s. 15
↑ E. Szuster, 1998, s. 17
↑ Ludwik Musioł. Dokument sprzedaży księstwa pszczyńskiego z dn. 21. lutego 1517 R.. „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku”. R. 2, s. 235–237, 1930. Katowice: nakł. Towarzystwa ; Drukiem K. Miarki.
↑ Wężyk Władysław, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-11-20] .
↑ Halina Nocoń: Arystokrata z pochodzenia, demokrata z przekonań, czyli Władysława Wężyka związki z ziemią pszczyńską. Pszczyna: Oficyna Drukarska Zdzisława Spyry, 2008, s. 16. ISBN 978-83-927429-4-4.
↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 97.

Bibliografia

Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
Ewelina Szuster: Wisła Wielka 1223-1998. Monografia miejscowości od jej zarania do czasów współczesnych. Pszczyna: 1998. ISBN 83-909538-1-1.

[poczta-1] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1459 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[2] Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103)

[Dz.U._1975_nr_15_poz._88-3] Dz.U. 1975 nr 15 poz. 88

[Dz.U._1977_nr_3_poz._15-4] Dz.U. 1977 nr 3 poz. 15

[CITEREFKnie1830333-5] Knie 1830 ↓, s. 333.

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-7] GUS. Rejestr TERYT

[E._Szuster,_1998,_s._14-8] E. Szuster, 1998, s. 14

[panic2-9] Idzi Panic. Z badań nad osadami zanikłymi na Górnym Śląsku w średniowieczu. Uwagi w sprawie istnienia zaginionych wsi podcieszyńskich, Nageuuzi, Suenschizi, suburbium, Radouiza, Zasere, Clechemuje oraz Novosa. „Pamiętnik Cieszyński”, s. 29-37. Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie. ISSN 0137-558x. [dostęp 2012-12-31].

[10] Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 294. ISBN 978-83-926929-3-5.

[kiełkowski2-11] Wojciech Kiełkowski: Chybie - dzieje gminy od czasów najdawniejszych do współczesności. Chybie: 2009, s. 39-40. ISBN 978-83-910611-5-2.

[12] E. Szuster, 1998, s. 15

[13] E. Szuster, 1998, s. 17

[musiol-14] Ludwik Musioł. Dokument sprzedaży księstwa pszczyńskiego z dn. 21. lutego 1517 R.. „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku”. R. 2, s. 235–237, 1930. Katowice: nakł. Towarzystwa ; Drukiem K. Miarki.

[15] Wężyk Władysław, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-11-20] .

[16] Halina Nocoń: Arystokrata z pochodzenia, demokrata z przekonań, czyli Władysława Wężyka związki z ziemią pszczyńską. Pszczyna: Oficyna Drukarska Zdzisława Spyry, 2008, s. 16. ISBN 978-83-927429-4-4.

[17] Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 97.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Wsie	Brzeźce Czarków Ćwiklice Jankowice Łąka Poręba Piasek Rudołtowice Studzienice Studzionka Wisła Mała Wisła Wielka
Osady	Grzybiarnia Nowa Siągarnia Osowiec
Osada leśna	Jankowice
Integralne części wsi	Brzozów Chiny Czarne Doły Dębina Gajówka Studzienice Grobla Jasiniec Józefowiec Kolonia Kolonia Konrada Kolonia Przesiedleńców Kolonia Wolności Pazurowice Podlesie (Jankowice) Podlesie (Studzienice) Podstarzyniec Polne Domy Rudawki Drugie Rudawki Pierwsze Siodłoki Stara Siągarnia Stary Dwór Stenclówka Szachty Sznelowiec Wideki (Brzeźce) Wideki (Czarków) Zawodzie

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne