Witold Łokuciewski

Witold Łokuciewski
Tolo
8 zwycięstw
Ilustracja
pułkownik pilot Squadron Leader pułkownik pilot
UK-Air-OF3 infobox.svg Squadron Leader
Data i miejsce urodzenia

2 lutego 1917
Nowoczerkask, Obwód Wojska Dońskiego, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

17 kwietnia 1990
Warszawa, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1935–1947 i 1956–1974

Siły zbrojne

Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Poland badge.jpg Polskie Siły Zbrojne
Orzeł LWP.jpg Ludowe Wojsko Polskie

Formacja

Roundel of Poland (1921–1993).svg Lotnictwo Wojska Polskiego
Roundel of France.svg Armée de l’air
RAF roundel.svg Royal Air Force
Roundel of Poland (1921–1993).svg Siły Powietrzne RP

Jednostki

112 eskadra myśliwska,
II Klucz Kominowy „Op”,
dywizjon 303,

Stanowiska

dowódca dywizjonu 303

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Późniejsza praca

attaché wojskowy

Odznaczenia
Polowa Odznaka Pilota Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje - dwukrotnie ranny
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (od 1941, dwukrotnie) Medal Lotniczy Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje - dwukrotnie ranny Krzyż Wybitnej Służby Lotniczej (Wielka Brytania) Gwiazda za Wojnę 1939–1945 z klamrą „Battle of Britain” (Wielka Brytania) Gwiazda Lotniczych Załóg w Europie z klamrą (Wielka Brytania) Medal Obrony (Wielka Brytania) Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania) Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja) Medal jubileuszowy „Czterdzieści lat zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Piloci dywizjonu 303. Witold Łokuciewski czwarty z prawej
Kpt. Jan Kazimierz Daszewski i kpt. Witold Łokuciewski przed kasynem w Northolt
Grób Witolda Łokuciewskiego na Powązkach Wojskowych w Warszawie

Witold Łokuciewski, ps. Tolo (ur. 2 lutego 1917 w Nowoczerkasku w Rosji, zm. 17 kwietnia 1990 w Warszawie) – pułkownik pilot Wojska Polskiego, major (ang. Squadron Leader) Królewskich Sił Powietrznych, as myśliwski II wojny światowej. Kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Służba w Wojsku Polskim

Syn Antoniego Łokuciewskiego i Beniaminy z Pobiedzińskich. Jego rodzina przeniosła się do Wilna w 1918 roku. Po ukończeniu liceum im. Jana Śniadeckiego w Oszmianie i zdanej maturze w 1935 rozpoczął służbę wojskową w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Szkołę ukończył w 1938 (XI promocja, 89 lokata) i został przydzielony do 112 eskadry myśliwskiej 1 pułku lotniczego w Warszawie[1]. W ramach tej jednostki uczestniczył w obronie Warszawy w 1939 na samolotach P.11. 6 września 1939 roku zgłosił prawdopodobne zniszczenie ½ Ju 87[2]. 18 września po agresji ZSRR na Polskę wraz z całą eskadrą ewakuował się do Rumunii. Przez Jugosławię i Włochy przedostał się do Francji[3].

W czasie kampanii francuskiej od 17 maja 1940 walczył we Francji (II Klucz Kominowy „Op”) na samolotach MS 406[4]. 10 czerwca 1940 roku w walce powietrznej w okolicy Ramorantin zestrzelił He 111[5]. Za udział w kampanii francuskiej został, na wniosek płk Oliviana dowódcy bazy w Ramorantin, odznaczony Croix de Guerre[6]. Po radiowym apelu premiera Francji marszałka Philippa Pétaina o zawieszenie broni 18 czerwca klucz zakończył loty i 21 czerwca został ewakuowany do Wielkiej Brytanii (otrzymał numer służbowy P-1492)[7]. Od 2 sierpnia 1940 był pilotem w dywizjonie 303. 7 września uzyskał pierwsze zestrzelenie nad Wyspami Brytyjskimi[8]. 15 września został ranny podczas lotu bojowego ale wkrótce powrócił do służby[9]. Za zasługi został 18 września odznaczony przez Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari[10]. 14 lipca 1941 roku, jako wyróżniający się pilot, został udekorowany przez dowódcę 11 Grupy Myśliwskiej a/v/m Trafforda Leigh-Mallorego, brytyjskim odznaczeniem Distinguished Flying Cross (DFC)[11]. 20 listopada 1941 został dowódcą eskadry „A” w dywizjonie[12].

13 marca 1942 jego Spitfire RF-B został uszkodzony nad okupowaną Francją i po awaryjnym lądowaniu Łokuciewski dostał się do niewoli niemieckiej[13]. Początkowo był leczony w szpitalu w Saint-Omer a potem w lazarecie w obozie Dulag Luft[3]. Został osadzony przez Niemców w Stalag Luft III w Żaganiu. 15 sierpnia 1943 uczestniczył w ucieczce 26 więźniów z obozu. Po kilku dniach został złapany przez Niemców w Legnicy. Uczestniczył w przygotowaniach do słynnej Wielkiej Ucieczki[a].

Pod koniec wojny w maju 1945 został oswobodzony i powrócił do Anglii. 29 listopada 1945 ponownie został przydzielony do dywizjonu 303. 1 lutego 1946 został dowódcą dywizjonu 303 i pełnił tę funkcję aż do jego rozwiązania 9 grudnia 1946[14].

Do Polski powrócił w 1947 i przez rok pracował jako instruktor w Aeroklubie Lubelskim w Świdniku[3]. Po zwolnieniu z powodów politycznych z lotnictwa znalazł zatrudnienie w kancelarii adwokackiej, później był zastępcą kierownika Spółdzielni Pracy „Wapno-Beton” w Lublinie[15]. Dopiero w listopadzie 1956, na fali odwilży politycznej, został przyjęty do lotnictwa wojskowego[16]. W latach 1959-1964 był szefem pilotów w Instytucie Technicznym Wojsk Lotniczych[3]. W latach 1969–1971 pełnił funkcję attaché wojskowego w Londynie[17]. W roku 1974 przeszedł na emeryturę. Wieloletni członek Rady Naczelnej ZBoWiD. W 1985 powołany w skład Prezydium Rady Naczelnej ZBoWiD. W latach 1988-1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[18].

11 listopada 1988 r. wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 70 rocznicy Odzyskania Niepodległości przez Polskę, którego przewodnictwo objął I sekretarz KC PZPR gen. armii Wojciech Jaruzelski. W 1989 kandydował w wyborach do Sejmu. 5 października 1989 roku minister obrony narodowej gen. Florian Siwicki wyróżnił go wpisem do „Honorowej Księgi Czynów Żołnierskich”.

Żonaty z Wandą z domu Szablicką (1923-2006). Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C30-X-17)[19].

Wizerunek pilota został umieszczony na samolocie myśliwskim MiG-29 nr 83 z 23 Bazy Lotnictwa Taktycznego[20].

Zestrzelenia

Witold Łokuciewski został sklasyfikowany na liście Bajana, na 20. pozycji. Zostało mu zaliczonych 8 pewnych zestrzeleń oraz 3 ½ prawdopodobnych:

zestrzelenia pewne
  • He 111 – 10 czerwca 1940 (pilotował MS-406)
  • Do 215 – 7 września 1940 (pilotował Hurricane Mk I, RF-U nr P3975)
  • Bf 109 – 11 września 1940 (pilotował Hurricane I, RF-O nr L2099)
  • Do 215 – 11 września 1940 (pilotował Hurricane I, RF-O nr L2099)
  • Bf 109 – 15 września 1940 (pilotował Hurricane I, RF-Z nr P2903)
  • Bf 109 – 20 kwietnia 1941 (pilotował Spitfire Mk IIA, RF-T nr P7546)
  • Bf 109 – 18 czerwca 1941 (pilotował Spitfire Mk IIA, RF-T nr P7546)
  • Bf 109 – 22 czerwca 1941 (pilotował Spitfire Mk IIB, RF-S nr P8333)
zestrzelenia prawdopodobne
  • ½ Ju 87 – 6 września 1939 (ciężko uszkodzony, pilotował P 11c)
  • Do 215 – 7 września 1940 (pilotował Hurricane I, RF-U nr P3975)
  • Bf 109 – 22 czerwca 1941 (pilotował Spitfire IIB, RF-S nr P8333)
  • Bf 109 – 11 lipca 1941 (pilotował Spitfire IIB, RF-S nr P8333)

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

  • Tablica pamiątkowa na budynku II LO im. hetm. J. Zamoyskiego w Lublinie[24]. Liceum mieści się obecnie w kamienicy, w której w latach 1947–1957 pilot mieszkał z rodziną.
  • W 2007 roku powstała książka ze wspomnieniami o Tolu („Tolo muszkieter z Dywizjonu 303 Wspomnienia o Witoldzie Łokuciewskim”) autorstwa Bożeny Gostkowskiej (siostrzenica).

Uwagi

  1. W różnych źródłach podawane są sprzeczne wersje wydarzeń:
    • Łokuciewski nie uczestniczył w Wielkiej Ucieczce, ponieważ o kolejności uciekania miało zdecydować losowanie, w którym wylosował daleki numer; nie zdążył więc uciec (R. King, str 392).
    • Łokuciewski na dwa tygodnie przed ucieczką (9 marca) został przeniesiony do obozu Stalag Luft IV

Przypisy

  1. Pawlak 2009 ↓, s. 182.
  2. Pawlak 1977 ↓, s. 252.
  3. a b c d Zieliński, Matusiak, Gretzyngier 2015 ↓, s. 140.
  4. Śliżewski 2010 ↓, s. 71.
  5. Śliżewski 2010 ↓, s. 191.
  6. Śliżewski 2010 ↓, s. 285.
  7. Krzystek 2012 ↓, s. 355.
  8. Węgrzecki 1968 ↓, s. 36.
  9. Zieliński 2003 ↓, s. 6,10.
  10. Król 1990 ↓, s. 132.
  11. Król 1990 ↓, s. 143.
  12. Zieliński 2003 ↓, s. 31.
  13. Wyszkowski 2009 ↓, s. 116.
  14. Król 1981 ↓, s. 45.
  15. Witold Łokuciewski. Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej. [dostęp 2020-11-01]. (pol.).
  16. Kmiecik 2001 ↓, s. 203.
  17. Zieliński 1994 ↓, s. 31.
  18. Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011. radaopwim.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-17)]. radaopwim.gov.pl [dostęp 2011-11-06]
  19. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  20. Myśliwce z portretami wybitnych pilotów. polska-zbrojna.pl, 1 marca 2015. [dostęp 2016-01-31]. (pol.).
  21. R. King, str. 392
  22. Krzyże Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie dla kombatantów. „Nowiny”. Nr 252, s. 1, 31 października - 1 listopada 1989. 
  23. Za Wolność i Lud, 1985, nr 21 (1118), str. 5
  24. Pamięci „Tola”. sp.mil.pl, 2013-06-17. [dostęp 2013-06-18].

Bibliografia

  • Richard King: Dywizjon 303 walka i codzienność. Warszawa: Wydawnictwo RM, 2012. ISBN 978-83-7243-979-6. OCLC 1150553217.
  • Tadeusz Kmiecik: Polskie lotnictwo wojskowe w latach 1945-1962 : organizacja, szkolenie i problemy kadrowe. Warszawa: Agencja Wydawnicza ULMAK, 2001. ISBN 83-87226-29-7. OCLC 225205501.
  • Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07695-2. OCLC 834110269.
  • Wacław Król: Zarys działań polskiego lotnictwa w Wielkiej Brytanii 1940-1945. T. 11. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1981, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. ISBN 83-206-0152-5. OCLC 25298285.
  • Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
  • Jerzy Pawlak: Absolwenci Szkoły Orląt: 1925-1939. Warszawa: Retro-Art, 2009. ISBN 83-87992-22-4. OCLC 69472829.
  • Jerzy Pawlak: Brygada Pościgowa - alarm!. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977. OCLC 750610760.
  • Grzegorz Śliżewski: Gorzka słodycz Francji : polscy piloci myśliwscy wiosny 1940. Warszawa ; Piekary Śląskie: ZP Wydawnictwo - ZP Grupa, 2010. ISBN 978-83-61529-42-2. OCLC 750525221.
  • Mieczysław Wyszkowski: Pod obcym niebem. Warszawa: ZP Grupa SP z o.o., 2009. ISBN 978-83-61529-51-4. OCLC 775804610.
  • Kazimierz Węgrzecki: Kosynierzy warszawscy : historia 303 Dywizjonu Myśliwskiego Warszawskiego im. Tadeusza Kościuszki. Londyn: VERITAS FOUNDATION PUBLICATION CENTRE, 1968. OCLC 837839017.
  • Józef Zieliński: Asy polskiego lotnictwa. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair, 1994. ISBN 83-86217-2. OCLC 34751125.
  • Józef Zieliński: 303 Dywizjon Myśliwski Warszawski im. Tadeusza Kościuszki. Warszawa: Bellona, 2003. ISBN 83-11-09630-9. OCLC )830493548.
  • Józef Zieliński, Wojtek Matusiak, Robert Gretzyngier: Lotnicy polscy w Bitwie o Anglię. Poznań: Bellona SA, 2015. ISBN 978-83-11-13984-8. OCLC 924759692.

Media użyte na tej stronie

Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Poland badge.jpg
Poland badge. Second World War period Polish Army (post-1939 Free Polish Army) shoulder title.
Roundel of Poland (1921-1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of Poland (1921–1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
RAF roundel.svg
Royal Air Force Roundel
Air Crew Europe w clasp BAR.svg
Baretka brytyjskiej Air Crew Europe Star z klamrą.
POL Krzyż Walecznych (1941) 2r BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1941) nadany dwukrotnie.
Naramiennik Pulkownik lotnicze.png
Naramiennik pułkownika lotnictwa
Croix de Guerre 1939-1945 ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Croix de Guerre 1939-1945 (France)
Witold Łokuciewski.jpg
Witold Łokuciewski (1917-1990) – Polish fighter ace of Polish Air Force in World War II
40 years of victory rib.png

Ribbon bar for the Soviet medal "40 Years of Victory"

Source: Drawn by User:Zscout370
POL Odznaka za rany i kontuzje 2 gwiazdki BAR.png
Odznaka za rany i kontuzje - 2 gwiazdki
UK-Air-OF3 infobox.svg
Insygnia stopnia Squadron Leader (Royal Air Force).
PilotPolowy.jpg
Autor: Pablo000, Licencja: CC BY-SA 4.0
Polowa Odznaka Pilota 1928.
POL Krzyż Czynu Bojowego PSZnZ BAR.svg
Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape .
United Kingdom Distinguished Flying Cross ribbon.svg
Autor: F l a n k e r, Licencja: CC BY 3.0
United Kingdom Distinguished Flying Cross ribbon
Roundel of France.svg
Roundel of the French Air Force.
POL Medal Lotniczy BAR.svg
Baretka Medalu Lotniczego (za Wojnę 1939-45).
Grob Witolda Lokuciewskiego.JPG
Autor: Mzungu, Licencja: CC BY 3.0
Grób Witolda Łokuciewskiego
39-45 Star w BoB clasp BAR.svg
Baretka brytyjskiej 1939-1945 Star z klamrą 'Battle of Britain'.
Piloci 303.jpg
1940: Piloci Dywizjonu 303. Od lewej P/O Ferić, F/Lt Kent, F/O Grzeszczak, P/O Radomski, P/O Zumbach, P/O Łukuciewski, F/O Henneberg, Sgt. Rogowski, Sgt. Szaposznikow