Witold Rychter

Witold Marian Rychter

Roszkowski, Szulc

porucznik broni pancernych
Data i miejsce urodzenia	2 lutego 1902 Warszawa
Data i miejsce śmierci	17 marca 1984 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1925–1944
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Stanowiska	z-ca d-cy Samodzielnej Kompanii Czołgów R-35, szef motoryzacji Komendy Obszaru Warszawskiego AK
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka, III powstanie śląskie, II wojna światowa: kampania wrześniowa, powstanie warszawskie
Późniejsza praca	rzeczoznawca i biegły sądowy w sprawach wypadków motoryzacyjnych, sędzia w zawodach akrobacji lotniczej
Odznaczenia

Witold Marian Rychter ps. Roszkowski, Szulc, (ur. 2 lutego 1902 w Warszawie, zm. 17 marca 1984 tamże) – porucznik broni pancernych Wojska Polskiego, inżynier mechanik, pionier polskiego sportu motocyklowego i samochodowego, lotnictwa, dwukrotny zwycięzca Rajdu Polski (1938 i 1947), sędzia w zawodach akrobacji lotniczej, rekordzista prędkości jazdy na motocyklu^[1].

Życiorys

Witold Rychter podczas Rajdu Polski w roku 1937

Syn Tadeusza i Marii z Hennenbergów. Od 1915 roku należał do warszawskiej Straży Ogniowej, gdzie po raz pierwszy w życiu spotkał się z motoryzacją^[2]. W czasie nauki w gimnazjum im. Adama Mickiewicza był harcerzem, w ZHP w latach 1917–1918 ukończył szkołę podoficerską. Od 1918 służył w Przysposobieniu Młodzieży i Straży Obywatelskiej, brał udział w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich na trenie Warszawy. Na wiosnę 1919 roku otrzymał prawo jazdy nr 279 i był jednym z pierwszych w Warszawie właścicieli motocykla. Od 10 czerwca tego roku był drużynowym 7 WDH (Warszawskiej Drużyny Harcerzy) im. Tomasza Zana, potem – 4 WDH im. Stefana Batorego. W czerwcu 1920 roku zdał maturę^[3].

W 1920 roku, jako ochotnik, walczył z bolszewikami, a w 1921 r. wziął udział w III powstaniu śląskim. W listopadzie 1920 roku rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej, ale w kilka miesięcy później przeniósł się na Oddział Maszynowy Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej. W 1927 roku uzyskał dyplom inżyniera mechanika ze specjalnością konstrukcja samochodów. W tym czasie był członkiem Komendy Chorągwi Harcerskiej^[3].

W 1924 roku rozpoczął pracę w warszawskim Wydziale Ruchu Kołowego, gdzie pełnił funkcje m.in. rzeczoznawcy, biegłego sądowego i egzaminatorem na prawo jazdy oraz prowadził badania w zakresie bezpieczeństwa na drogach: nad przyczynami wypadków, kierowaniem w stanie nietrzeźwym, itp^[2]. Rychter był pionierem używania pasów bezpieczeństwa w samochodach osobowych przed II wojną światową^[4]. Był podróżnikiem i pionierem fotografii kolorowej^[5].

W 1925 roku rozpoczął karierę sportową jako motocyklista. W 1926 roku ustanowił rekord Polski w jeździe motocyklem z wynikiem 134 km/h (motocykl Indian)^[2]. Jego umiejętności jazdy na motocyklu zwróciły uwagę filmowców, w 1926 roku zagrał rolę kaskaderską w filmie „Martwy Węzeł”^[6]. Latem 1927 roku, prowadząc samochód własnej konstrukcji, wystartował w Międzynarodowym Rajdzie Automobilklubu Polskiego^[7]. W latach 1927–1929 zdobył w tym rajdzie kilka nagród. W 1930 roku wystartował w tym rajdzie jako członek zespołu marki Hudson, zespół zdobył pierwszą nagrodę^[2].

W 1929 wyszkolił się na pilota sportowego w Aeroklubie Warszawskim^[8] na samolocie Hanriot H.28. W 1936 ukończył kurs akrobacji lotniczej na samolocie PWS-16bis. Był jednym z pierwszych właścicieli prywatnego samolotu sportowego JD-2bis. Chętnie latał też na akrobacyjnym RWD-10. W latach 1930–1933 był kierownikiem wyszkolenia samolotowego w Aeroklubie Warszawskim^[9].

W 1933 Witold Rychter podjął próbę pobicia rekordu Polski podczas jazdy motocyklem PZInż Sokół 1000 z angielskim silnikiem JAP, 996 cm³ o mocy 60 KM na asfaltowej szosie z Warszawy do Piaseczna, gdzie udało mu się osiągnąć prędkość 180 km/h, ale próba została przerwana ze względów bezpieczeństwa, natomiast rekord nie został uznany decyzją władz wojskowych zarządzających zakładami PZInż (aktualny rekord 159 km/h z 1932 posiadał Michał Nagengast, który poprawił go o 4 km/h w 1935). Wojsko zabroniło dokonania oficjalnej próby – gdzie Rychter planował przekroczyć 200 km/h – ponieważ motocykl nie miał polskiego silnika^[10].

W 1934, w stopniu podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 i 99. lokatą w korpusie oficerów rezerwy samochodowych, posiadał przydział mobilizacyjny do kadry 4 dywizjonu samochodowego w Łodzi^[11]. W tym samym roku pełnił funkcję komisarza sportowego podczas Challenge 1934. W 1935 roku, uchwałą Walnego Zgromadzenia Aeroklubu Warszawskiego, otrzymał tytuł honorowego członka^[7].

W 1935 Witold Rychter, kierując samochodem Packard o mocy 120 KM (6,5 l), wziął udział w Rajdzie Monte Carlo i zajął 49. miejsce w klasyfikacji generalnej^[10]. Kolejny start zagraniczny miał miejsce w 1939 roku, kiedy to wystartował w rajdzie-wyścigu Liège – Rzym – Liège. Nie ukończył go z powodu wypadku, powrócił do Polski trzy dni przed wybuchem II wojny światowej^[2].

W wojnie obronnej Polski '39 był zastępcą dowódcy Samodzielnej Kompanii Czołgów R-35^[12]. W czasie okupacji niemieckiej był szefem motoryzacji w Komendzie Obszaru Warszawskiego AK. Walczył w powstaniu warszawskim^[13].

Po wojnie wrócił do pracy w motoryzacji, będąc rzeczoznawcą i biegłym sądowym w sprawach wypadków motoryzacyjnych. 15 maja 1946 roku uczestniczył w pierwszym posiedzeniu Komitetu Organizacyjnego Automobilklubu Polskiego i wszedł w skład Komitetu Organizacyjnego. 22 lipca 1946 roku wszedł w skład Zarządu Oddziału Warszawskiego Automobilklub Polskiego^[14]. W 1948 roku brał udział w tworzeniu i rozwoju Biura Porad Technicznych i Ekspertyz Samochodowych przy Oddziale Warszawskim AP. Wziął udział w pierwszym powojennym rajdzie Automobilklubu Polskiego, od 5 do 12.09.1950 roku jako kapitan zespołu wystartował na Starze 20 w Międzynarodowym Rajdzie Techniczno-Doświadczalnym Samochodów Ciężarowych, zajmując z Marianem Repetą 2. miejsce^[12]. W latach 1950–1962 pracował w redakcji „Horyzontów Techniki”^[7].

W latach 1949–1956 szykanowany, odsunięty od lotnictwa. Powrócił do lotnictwa po 1956, sędziując w krajowych zawodach sportowych akrobacji samolotowej, w 1957 roku został wybrany do zarządu Aeroklubu PRL^[15]. W tym samym roku w Radzie Głównej Zespołów Rzeczoznawców Techniki Samochodowej i Ruchu Drogowego objął stanowisko wiceprezesa^[12]. W 1960 roku został wybrany przewodniczącym sędziowskiego jury. Był przewodniczącym Komisji Samolotowej Aeroklubu PRL^[9]. Za swe dokonania został w 1959 roku wyróżniony dyplomem im. Paula Tissandiera^[16].

W 1970 roku, już jako członek Koła Seniorów Automobilklubu Warszawskiego, pełnił funkcję komandora podczas pierwszego w Polsce Rajdu Pojazdów Zabytkowych^[17].

Grób Witolda Rychtera na cmentarzu Powązkowskim

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 175-2-1)^[18].

Publikacje

Autor wielu książek o tematyce motoryzacji i lotnictwa m.in:

• ABC samochodu budowa i działanie (1949)
• Dzieje samochodu (1962)
• Doświadczony kierowca radzi (1971)
• Kierowcom pod rozwagę: lektura nie tylko do poduszki (1979)
• Skrzydlate wspomnienia (1980)
• Moje dwa i cztery kółka (1985)

Współautor polskiego kodeksu drogowego (1960)^[9].

Życie prywatne

Jego synem był prof. Tadeusz Jan Rychter (10.07.1939–1.10.2005), trzykrotny mistrz Polski w kartingu, wykładowca Politechniki Warszawskiej i honorowy prezes Stowarzyszenia Rzeczoznawców Techniki Samochodowej i Ruchu Drogowego, autor ponad 140 publikacji naukowych i podręczników^[19].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 1984)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1961)
• Złoty Krzyż Zasługi (1945)
• Srebrny Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1927 i 19 marca 1931^[20])
• Śląski Krzyż Powstańczy
• Warszawski Krzyż Powstańczy
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”
• dyplom Paula Tissandiera nr 1695.

Linki zewnętrzne

• Film z akrobatycznej jazdy na motocyklu w wykonaniu Witolda Rychtera w lipcu 1924 r.
• Archiwa Rodziny Rychterów

Przypisy

Bibliografia

• Lech Królikowski: Rychter Witold Marian. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 33. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 403–407.
• Jerzy Ryszard Konieczny, Tadeusz Malinowski, Mała encyklopedia lotników polskich, tomik II, Biblioteczka Skrzydlatej Polski, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1988, wyd. I, ISBN 83-206-0734-5, ISSN 0239-5983.
• Aby rosły nam silne skrzydła. „Skrzydlata Polska”. 2/1957, 8 stycznia 1957. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Tadeusz Malinowski. W tym tygodniu rozmawiamy z wieloletnimi działaczami lotnictwa sportowego. „Skrzydlata Polska”. 22/1959, 27 maja 1959. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Restytucja i przetrwanie. Oddział Warszawski AP Okręgowa Sekcja Samochodowa. Oddział Motorowy Automotoklub Warszawa 1946–1957. Automobilklub Polski. [dostęp 2021-05-13]. (pol.).