Witulin
| Artykuł | 52°6′31″N 23°4′5″E |
|---|---|
| - błąd | 38 m |
| WD | 52°5'N, 23°7'E, 52°6'28.08"N, 23°4'10.13"E |
| - błąd | 20177 m |
| Odległość | 955 m |
| wieś | |
 Kościół św. Michała Archanioła (dawna cerkiew) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna | 83 |
| Kod pocztowy | 21-542[3] |
| Tablice rejestracyjne | LBI |
| SIMC | 0014769[4] |
Położenie na mapie gminy Leśna Podlaska _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Leśna Podlaska") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bialskiego  | |
 52°06′31″N 23°04′05″E/52,108611 23,068056 | |
Witulin – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, na Równinie Łukowskiej w powiecie bialskim, w gminie Leśna Podlaska[4][5]. Leży nad rzeką Klukówką, dopływem Krzny.
W latach 1809–1932 miejscowość była siedzibą gminy Witulin. W latach 1954-1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Witulin, po jej zniesieniu w gromadzie Leśna Podlaska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego.
Znajduje się w pd.-wsch. części gminy Leśna Podlaska, przy drodze wojewódzkiej Biała Podlaska – Leśna Podlaska. Zajmuje drugie miejsce w gminie pod względem powierzchni (944 ha) i pierwsze w kategorii liczby gospodarstw (84). W sołectwie żyje 422 mieszkańców. Zabudowa zagrodowa zwarta, murowana i drewniana. Produkcję rolną obsługuje gorzelnia oraz zlewnia mleka. Ponadto są 3 sklepy, remizo-świetlica, klub dyskotekowy (czynny w soboty), punkt biblioteczny, prywatna winnica i filia szkoły podstawowej. Ochronie podlegają dwa obiekty przyrodnicze: drzewo pomnikowe (lipa drobnolistna) i las wodochronny Zadworne.
Funkcje retencyjno-rekreacyjne spełnia Zalew Terebela (Zalew Witulin) o powierzchni 40 ha.
Użytkowanie ziemi: grunty orne 53,8%, sady 0,6% użytki zielone 19,2%, lasy 18,8%, inne 7,6%.
Historia
Dobra Witulin, które pierwotnie składały się z wsi Ossówka, Nosów, Bukowice, Nosowska Wólka, Komarno i Konstantynów (dawniej Kozierady), zostały kupione w 1642 roku od Koniecpolskich przez wojewodę sandomierskiego Jana Firleja z Dąbrowy. Dobra te przejściowo posiadał jego zięć podczaszy litewski Krzysztof Sapieha. W 1649 r. dobra te nabył wojewoda brzeski Krzysztof Piotr Piekarski. Po jego śmierci w 1672 r. znalazły się one w rękach jego córki Anny, wdowy po Melchiorze Stanisławie Sawickim, którego syn (Dominik Kazimierz Sawicki, kasztelan brzeski) sprzedał je w 1688 r. wojewodzie sieradzkiemu Janowi Chryzostomowi Pieniążkowi. Jedyna jego córka Maria Kazimiera wniosła w 1700 roku posag w postaci tych dóbr do małżeństwa z hrabią Karolem Juliuszem Sedlnickim. Sedlnicki około 1720 roku wybudował dwór, na miejscu wcześniej spalonej rezydencji. W dworze tym przebywał rzadko i tylko w porze letniej, bowiem mieszkał w (nieistniejącym dziś) pałacu w Ostromęczynie, a później przeniósł do założonej przez siebie rezydencji w Konstantynowie. W Witulinie natomiast wychowywał się jego syn Karol Józef Sedlnicki. Po śmierci Sedlnickiego Witulin przejął Kazimierz Wężyk z Wielkiej Rudy. Jednym z jego synów był poeta Franciszek Wężyk urodzony w Witulinie 7 października 1785 roku.
Witulin w końcu XIX wieku jak podaje Słownik geograficzny Królestwa Polskiego posiadał cerkiew parafialną (dekanatu łosickiego) z 1666 r., szkołę podstawową (dawniej początkową), miał 61 domostw i 492 mieszkańców.
Opis Witulina podany przez W. Łoskiego w Tygodniku Ilustrowanym z 1877 roku:
- Gmina Witulin (obecnie Witulin nie ma praw gminy) graniczyła z gminami: Rokitno, Zakanale, Kornica, Huszlew i Swory. Miała 16672 mórg obszaru i 3080 mieszkańców z czego 2415 prawosławnych (przy czym po zlikwidowaniu przez władze carskie w 1875 roku kościoła unickiego, zaliczono do nich także administracyjnie wszystkich unitów), 718 katolików i 16 żydów. W skład gminy wchodziły wsie: Bordziłówka, Bukowce, Nosów, Droblin, Hrud, Klukowszczyzna, Leśna, Mariampol, Nowinki, Ossówka, Roskosz oraz nieistniejące już: Kajków, Koszelówka, Owczarnia i Pasieka. Folwark Witulin rozległy był na 1746 mórg, z czego grunty orne to (mórg) 980, łąki 228, pastwiska 154, las 330, w odpadkach 11, nieużytki 43, budowle murowane 13, budowle drewniane 12.
We wsi zachowały się następujące budowle:
- drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła z 1741 r. – początkowo był cerkwią unicką, od 1874 r. – cerkiew prawosławna, w 1919 zrewindykowany na rzecz Kościoła katolickiego. Od roku 1928 pełni funkcję kościoła parafialnego parafii św. Michała Archanioła.
- drewniana dzwonnica z przełomu XIX i XX wieku (obok kościoła)
- oranżeria murowana z drugiej połowy XIX wieku (zachowana tylko częściowo)
- kuchnia dworska (spełniająca funkcje szkoły podstawowej), czworak, gorzelnia oraz magazyn spirytusowy i spichlerz
- pomnik Tadeusza Kościuszki z 1931 roku, postawiony dla upamiętnienia mieszkańców wsi biorących czynny udział w insurekcji kościuszkowskiej (w 1794 r.) z napisem „Wodzowi Witulin”
- wiatrak koźlak z końca XIX wieku
Istniał również ponad 300-letni dwór modrzewiowy, lecz został spalony w okresie II wojny światowej.
W Witulinie urodził się w 1879 prawosławny metropolita miński i słucki Melchizedek (Pajewski)[6], którego ojciec, Lew Pajewski, był prawosławnym duchownym i badaczem historii regionalnej[7].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Wieś Witulin w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-06-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-06-21].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1461 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Сёньня ў Менску ўшаноўвалі Мітрапаліта Мэлхісэдэка з нагоды 80-годзьдзя сьмерці
- ↑ A. Gil, Unickie cerkwie Brześcia w opisie wizytacyjnym z 1726 roku, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, nr 10/2006, s. 29.
Linki zewnętrzne
- Witulin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 682.
- O Witulinie na MojePodlasie
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 52.35 N
- S: 50.20 N
- W: 21.52 E
- E: 24.25 E
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zalew w Witulinie (pow. bialski, woj. lubelskie, Polska).
Autor: Wigunia, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Witulin - kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła (drewn., 1741)
Cmentarz przykościelny
zabytek nr rejestr. A/69 z 24.11.1966
Autor: Oktanpl, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pomnik Tadeusza Kościuszki w Witulinie (z 1931r.)
Zgodnie z art. 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2509 z późn. zm.) „nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego akty normatywne, ich projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole”. Powyższa grafika należy do tej grupy. Jednak w niektórych przypadkach wykorzystanie tej grafiki może być w Polsce ograniczone na podstawie innych obowiązujących przepisów.