Wołoszyn

Panorama Granatów, Buczynowych Turni i Wołoszyna z okolic Świstowej Czuby

Masyw Wołoszyna ze Świstowej Czuby: Wielki Wołoszyn, Pośredni Wołoszyn, Skrajny Wołoszyn, Wierch nad Zagonnym Żlebem

Dolna część grzbietu i odchodząca od niej odnoga z Turnią nad Szczotami

Wołoszyn widziany z Gęsiej Szyi, po prawej masyw Koszystej

Od lewej: Wyżnia Wołoszyńska Przełęcz, Wielki i Mały Wołoszyn, Krzyżne i stoki Koszystej, pomiędzy nimi: Dolina Waksmundzka – widok z Gęsiej Szyi

Turnia nad Szczotami z Doliny Roztoki

Wołoszyn (niem. Walachenkopf, słow. Woloszyn, węg. Woľoszyn^[1]) – potężny grzbiet w Tatrach Wysokich, rozdzielający Dolinę Waksmundzką od Doliny Roztoki. W regionie przełęczy Krzyżne łączy się z masywem Koszystej, stanowiącym drugą z końcowych odnóg wschodniej grani Świnicy^[2].

Przebieg grani

Grań zaczyna się od połączenia z masywem Koszystej w regionie Krzyżnego. Zwornikiem nie jest sama przełęcz, lecz trawiasta równinka nieco na wschód od siodła. Najbliższymi wierzchołkami sąsiadującymi z Wołoszynem są Kopa nad Krzyżnem i Waksmundzki Wierch.

Wołoszyn ma kilka kulminacji oddzielonych płytkimi przełęczami, w kierunku od Krzyżnego są to^[3]:

• Mały Wołoszyn – 2144 m
• Wołoszyńska Szczerbina – 2141 m, miejsce schodzenia niebezpiecznych lawin. W kierunku Doliny Roztoki odchodzi od niej Żleb pod Krzyżnem.
• Wielki Wołoszyn – 2151 m, najwyższy wierzchołek masywu. Do Doliny Roztoki opada z niego Urwany Żleb
• Wyżnia Wołoszyńska Przełęcz – 2061 m, w kierunku polany Nowa Roztoka schodzi z niej żleb Koryto
• Pośredni Wołoszyn – 2117 m, wznosi się nad Nową Roztoką, w jego zboczach znajduje się Biały Żleb
• Niżnia Wołoszyńska Przełęcz – 2036 m, w kierunku Doliny Roztoki opada z niej Skalnisty Żleb
• Skrajny Wołoszyn – 2092 m, nad górnym piętrem Hali Wołoszyn, z Ciemnistym Żlebem
• Wierch nad Zagonnym Żlebem – 2037 m. Na wysokości tej kulminacji w kierunku Doliny Roztoki odchodzi grań Zagonnego Wierchu zakończona Turnią nad Szczotami (1741 m), której zbocza zwane Szczotami opadają w kierunku Wodogrzmotów Mickiewicza. Ze zboczy Wierchu nad Zagonnym Żlebem i przełączki oddzielającej go od Skrajnego Wołoszyna schodzą Gaisty Żleb i Szeroki Żleb Wołoszyński
• przełęcz Karbik – 1989 m, w kierunku Wodogrzmotów Mickiewicza opada z niej Zagonny Żleb
• Turnia nad Dziadem – 1901 m. Z jej zboczy opada Siwarny Żleb. W żebrze skalnym pomiędzy Siwarnym a Zagonnym Żlebem wznosi się nad Wodogrzmotami formacja skalna (tzw. fajka) – Dziad^[3].

Opis

Zbocza Wołoszyna widoczne ze szlaku poprowadzonego przez Dolinę Roztoki poprzecinane są nie tylko licznymi lawinowymi żlebami. Wznoszą się z nich także liczne formacje skalne, tzw. Szczoty, liczące od 500 do 700 m wysokości^[3].

We wschodnim zboczu znajdują się dwie jaskinie: Jaskinia Wołoszyńska Niżnia i Jaskinia Wołoszyńska Wyżnia, natomiast w południowo-wschodnim – Dziura nad Nową Roztoką i Dziura nad Roztoką^[4].

Zbocza Wołoszyna porośnięte są do wysokości ok. 1600 m borem limbowym, wyżej rośnie kosodrzewina. W górnych regionach roślinność pooddzielana jest pasami utworzonymi przez lawiny. Na wysokości 2020 m znajduje się tu najwyższe stanowisko limby w polskich Tatrach. W uroczysku Sywarne rośnie ok. 30 starych modrzewi^[5].

Wołoszyn to ostoja niedźwiedzi (w zboczach znajdują się ich gawry), kozic i świstaków tatrzańskich. Pod względem przyrodniczym jest to jeden z cenniejszych masywów tatrzańskich. Starania Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego doprowadziły do objęcia go rezerwatem przyrody już w 1936^[6]. Z rzadkich w Polsce gatunków roślin występuje sosna drzewokosa, obserwowano też wielosiła błękitnego, ale najprawdopodobniej był on pochodzenia synantropijnego^[7].

Najłatwiejsza droga zimą prowadzi na Wołoszyn od Krzyżnego. Wszystkie stoki masywu są bardzo narażone na lawiny. Widok ze szczytu jest rozleglejszy niż z Krzyżnego^[3].

Historia

Nazwa Wołoszyna (Wołosczynska) pojawia się w nadaniu królewskim Władysława IV z 1637 r. Przypuszcza się, że nazwa Wołoszyn pochodzi od pasterzy wołoskich. Po raz pierwszy w literaturze grzbiet był wymieniany na początku XIX wieku. Christian Genersich w 1807 wspominał o szczycie Volossin, zaś Stanisław Staszic w 1811 r. o Wołoszyni gorze (pojęcie to rozciągał na całą grań od Świnicy poprzez Kozi Wierch, Granaty i Buczynowe Turnie). W 1883 Aleksander Świętochowski pisał: Niepodobna przejść obojętnie obok uroczego Wołoszyna. Szczyt był ulubionym wierzchołkiem Andrzeja Struga, który był na nim dziewięć razy^[6].

Ks. Walenty Gadowski (pomysłodawca Orlej Perci) w kształcie Wołoszyna dopatrzył się podobieństwa do dwugarbnego wielbląda i wprowadził inne nazwy w masywie Wołoszyna: Szyja Wielbłąda, Siodło Wielbłąda, Przedni Garb i Zadni Garb. Nazwy te jednak nie przyjęły się^[8].

Na zboczach Wołoszyna wypasano dawniej owce, okoliczne tereny należały do Hali Wołoszyńskiej. Urwiste stoki od strony Doliny Roztoki były miejscem uczęszczanym przez kłusowników, polujących na kozice i świstaki, a nawet niedźwiedzie^[8].

Pierwsze odnotowane wejście turystyczne: ks. Eugeniusz Janota, Maksymilian Nowicki i przewodnik Maciej Sieczka 16 sierpnia 1867. Prawdopodobnie na Wołoszyn od strony Rusinowej Polany zimą, 28 lutego 1867 r. podeszli dwaj zakopiańczycy (możliwe, że kłusownicy), ale nie ma dokładniejszych danych o tym wejściu. Odnotowane pierwsze turystyczne wejście zimowe: Mieczysław Karłowicz, Roman Kordys 25 stycznia 1908^[3]. W dniach 15-17 lipca 1903 ks. Walenty Gadowski oznakował pierwszy odcinek Orlej Perci, rozpoczynając pracę od Wodogrzmotów Mickiewicza i idąc przez Polanę pod Wołoszynem i grzbiet Wołoszyna na Krzyżne. Odcinek ten został zamknięty w 1956, a teren objęto ścisłym rezerwatem przyrody^[9].

Z Wołoszynem związane jest podanie o smoku Wołoszynie, będące być może echem dawnego kultu Welesa. Góra miała wyrosnąć w miejscu, w którym olbrzymi gad zakończył swoje życie^[10]. Góralskie legendy wspominają także o skarbach znajdujących się w rejonie Szczot. Stanisław Zieliński w szkicach W stronę Pysznej opisuje opowieści funkcjonujące wśród turystów o obozowisku młodych ludzi ukrywających się ze względów politycznych na początku lat 20. XX wieku w urwiskach Wołoszyna.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Archiwalne widoki góry w bibliotece Polona