Wojna domowa

Amerykańska wojna domowa (wojna secesyjna) – starcie unionistów z konfederatami w bitwie pod Kennesaw Mountain

Wojna domowa – konflikt zbrojny, w którym stronami są obywatele jednego państwa, członkowie plemienia lub grupy etnicznej. Wojna domowa jest częstą przyczyną osłabienia państwa czy plemienia.

Charakterystyczne dla wojny domowej są:

  • zasięg prowadzonych działań (zamknięty w granicach określonego państwa),
  • zaangażowane w niej podmioty (należące do tego samego państwa czy narodu).

O wybuchu wojny domowej decydują różne przyczyny, podłożem zawsze jest silny konflikt społeczny lub polityczny. Może to być:

  • gwałtowny konflikt ekonomiczny między różnymi grupami społecznymi,
  • konflikt pomiędzy społecznościami religijnymi czy etnicznymi,
  • rewolucja,
  • zamach stanu,
  • walka o władzę.

Od wojny o zdobycie władzy w państwie odróżniana jest wojna secesyjna, mające na celu oderwanie części terytorium państwa.

Państwa nękane licznymi wojnami domowymi często były osłabione i narażone na zewnętrzne ataki, na przykład Rzeczpospolita Obojga Narodów[1].

Konwencja zawarta w Londynie z 1933 mówi, iż usprawiedliwieniem agresji na inne państwo nie mogą być  żadne względy natury politycznej, wojskowej, gospodarczej lub innej a w tym m.in. rzekome braki jego administracji; zamieszki wywołane przez strajki, rewolucje, kontrrewolucje lub wojny domowe[2].

II Protokół Genewski z 1977 o ochronie ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych uzupełniający wspólny dla czterech Konwencji Genewskich z 1949 art. 3 ma zastosowanie do wszystkich konfliktów zbrojnych, które nie są objęte artykułem 1 Protokołu dodatkowego, dotyczącego ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (I Protokół 1977) i które toczą się na terytorium wysokiej umawiającej się strony między jej siłami zbrojnymi a rozłamowymi siłami zbrojnymi lub innymi zorganizowanymi uzbrojonymi grupami, pozostającymi pod odpowiedzialnym dowództwem i sprawującymi taką kontrolę nad częścią jej terytorium, że mogą przeprowadzać ciągłe i spójne operacje wojskowe oraz stosować niniejszy protokół[3].

Konwencja ONZ o zwalczaniu rekrutacji, wykorzystania, finansowania i szkolenia najemników z 1989 r. w art. 1 zalicza do najemników osoby, które w jakiejkolwiek sytuacji zostały specjalnie zwerbowane w kraju lub za granicą w celu wzięcia udziału w zbiorowym akcie przemocy (concerted act of violence) mającym na celu obalenie rządu lub naruszenie w inny sposób porządku konstytucyjnego w państwie albo naruszenie integralności terytorialnej państwa (a przy tym spełnia inne wymienione tam wymogi, w tym udział w omawianym przedsięwzięciu z chęci zysku).

Konwencja UNESCO o ochronie dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego (1954)[4] głosi, że w razie konfliktu zbrojnego nie posiadającego charakteru międzynarodowego, a powstałego na terytorium jednej ze stron konwencji, każda ze stron konfliktu będzie zobowiązana stosować co najmniej postanowienia konwencji, dotyczące poszanowania dóbr kulturalnych (art. 19).

W ramach OPA obowiązują w sprawie wojen domowych dwie umowy regionalne:

  • Konwencja panamerykańska o prawach i obowiązkach państw w razie wojny domowej podpisana w Hawanie 20 lutego 1928[5]. Strony zobowiązane są zapobiec przekraczaniu granic, w celu udziału w walce, przez ich obywateli lub zamieszkałych na ich terytorium cudzoziemców. Rebelianci przekraczający granicę powinni być rozbrajani i internowani. Handel bronią i materiałami wojennymi jest dopuszczalny wyłącznie z rządem tłumiącym rebelię, natomiast wobec rebeliantów obowiązują zasady neutralności. Uznanie przez walczący z rebelią rząd statków rebelianckich za pirackie nie jest wiążące dla innych państw. Statek taki w razie zawinięcia do obcego portu powinien być zwrócony rządowi, jednak rebelianci są traktowani jak uchodźcy.
  • Protokół uzupełniający Konwencję z 1928 podpisany w Waszyngtonie 5 stycznia 1957[6]. Precyzuje zakazy dostarczania broni dla rebeliantów.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ W XVII wieku (nazywanym "wiekiem żelaza") Rzeczpospolita nękana była licznymi wojnami ze Szwecją, z Tatarami, z Turcją, Rosją, Brandenburgią, ale także wojnami domowymi, takimi jak na przykład Powstanie Chmielnickiego.
  2. ↑ Konwencja o określeniu napaści (Dziennik Ustaw 1933 r. nr 93, poz. 712)
  3. ↑ Dz.U. z 1992 nr 41 poz. 175. prawo.legeo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-26)].. Artykuł 3 czterech Konwencji Gdyby na terytorium jednej z Wysokich Umawiających się Stron wybuchł konflikt zbrojny nie posiadający charakteru międzynarodowego, każda ze stron w konflikcie będzie obowiązana stosować się przynajmniej do następujących postanowień (następuje wyliczenie).
  4. ↑ Dz.U. 1957 nr 46 poz. 212
  5. ↑ Convention on Duties and Rights of States in the Event of Civil Strife tekst ang., tekst hiszp., lista stron.
  6. ↑ Protocol to the Convention on Duties and Rights of States in the Event of Civil Strife tekst ang., tekst hiszp., lista stron.

Bibliografia

  • Słownik polityki, pod redakcją Marka Bańkowicza, Wiedza Powszechna, Warszawa 1996.

Media użyte na tej stronie