Wojna domowa w Tadżykistanie

Wojna domowa w Tadżykistanie
ilustracja
(c) RIA Novosti archive, image #699865 / Vladimir Fedorenko / CC-BY-SA 3.0
Czas

5 maja 1992 – 27 lipca 1997

Terytorium

Tadżykistan

Przyczyna

rozpad ZSRR, konflikt między reprezentującą wschodnie obszary kraju opozycją a interesami klanów kulabskiego i leninabadzkiego, wzrost wpływów dżihadystów walczących ze świeckim rządem

Wynik

zwycięstwo rządu

Strony konfliktu
 Tadżykistan
 Rosja
 Uzbekistan
UNMOT:

Wsparcie:
 Białoruś
 Chiny
 Indie

Zjednoczona Opozycja Tadżycka
Islamski Ruch Uzbekistanu
Islamska Partia Odrodzenia Tadżykistanu
Wsparcie:
 Afganistan
 Talibowie
Al-Ka’ida
Dowódcy
Rahmon Nabijew,
Emomali Rahmon
Abdullah Nuri
brak współrzędnych

Wojna domowa w Tadżykistanie (tadż. Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон, Dżangi szahrwandii Todżikiston) − konflikt zbrojny w latach 1992–1997 na terytorium Tadżykistanu pomiędzy ugrupowaniami opozycyjnymi (w tym islamistycznymi) a władzami Tadżykistanu.

Tło

Powodów wojny domowej w Tadżykistanie było wiele, takich jak trudności ekonomiczne, komunalny tryb życia Tadżyków i ich wysoka religijność. Pod rządami polityki „pieriestrojki” sowieckiego prezydenta Michaiła Gorbaczowa , w Tadżyckiej SRR zaczął się wyłaniać ruch muzułmańsko-demokratyczny. Trzon opozycji stanowiły Islamska Partia Odrodzenia Tadżykistanu, Partia Demokratyczna i kilka innych ruchów. Walka między dawną komunistyczną elitą a opozycją przeniosła się ze sfery politycznej na etniczną i klanową.

Napięcia zaczęły się wiosną 1992 roku po tym, jak członkowie opozycji wyszli na ulice w demonstracjach przeciwko wynikom wyborów prezydenckich w 1991 roku. Prezydent Rahmon Nabiyev i przewodniczący Rady Najwyższej Safarali Kenjayev zorganizowali rozproszenie broni do prorządowych milicji, podczas gdy opozycja zwróciła się do mudżahedinów w Afganistanie o pomoc wojskową.

Do pierwszych demonstracji antyrządowych doszło jeszcze przed rozpadem ZSRR, m.in. w dniach 11 i 12 lutego 1990 w stołecznym Duszanbe. Nasilenie się procesów związanych z rozpadem Związku Radzieckiego i uzyskanie niepodległości sprzyjało wzrostowi niechęci społeczeństwa do władzy. Zasadniczą osią sporu w Tadżykistanie stał się konflikt między reprezentującą wschodnie obszary kraju opozycją a interesami klanów kulabskiego i leninabadzkiego reprezentowanymi przez postsowiecką biurokrację[1].

Przebieg

Od marca do kwietnia 1992 miał miejsce szereg demonstracji antyrządowych oraz wieców poparcia dla prezydenta Rahmona Nabijewa. Utworzony przez niego batalion prezydencki został wysłany do walki z ruchami opozycyjnymi wspieranymi przez zagranicznych dżihadystów, w tym; Al-Kaidę[2], Islamską Republikę Afganistanu, talibów[3] a także uzbeckich islamistów. Opozycja na czele z Islamską Partią Tadżykistanu domagała się utworzenia w Tadżykistanie państwa islamskiego a następnie jego przemianę w kalifat rozciągnięty na całą Azję Środkową[4]. Przebieg walk okazał się niekorzystny dla rządu. Władze zostały zmuszone do ewakuacji z Duszanbe, jednak przy pomocy Rosji i Uzbekistanu udało im się pokonać opozycję i powrócić do stolicy.

17 września 1994 podpisano obowiązujące od 20 września zawieszenie broni. Porozumienie przewidywało również organizację wyborów parlamentarnych i prezydenckich. W tych ostatnich, które przeprowadzono 6 listopada 1994, zwycięstwo odniósł Emomali Rahmon. Wynik został podważony przez siły opozycyjne, co spowodowało powrót do rozwiązania siłowego. Walki ostatecznie przerwano 27 czerwca 1997 roku, gdy w wyniku nacisków Rosji i Iranu podpisano w Moskwie porozumienie pokojowe. Na mocy układu Zjednoczona Opozycja Tadżykistanu uzyskała m.in. 30% stanowisk w administracji rządowej.

Udział Polski

16 grudnia 1994 roku na mocy rezolucji S/RES/968 Rady Bezpieczeństwa ONZ powołano misję UNMOT w której udział brało czternaście państw. Wśród nich udział wzięło Wojsko Polskie, które do misji stabilizacyjnej wystawiło trzydziestu trzech żołnierzy złożonych z dwudziestu czterech obserwatorów i instruktorów przygotowujących jednostkę specjalną do zabezpieczenia oenzetowskiej misji. Podczas pełnienia służby jeden polski żołnierz zginął, a misja ta została ostatecznie zakończona już po zakończeniu wojny domowej w maju 2000 roku[5][6].

Zobacz też

  • rozpad Związku Radzieckiego

Przypisy

  1. Krzysztof Strachota, Maciej Falkowski: Dżihad i Nowa Wielka Gra. Paradoksy zagrożenia wojującym islamem w Azji Centralnej. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2010, s. 19-20. ISBN 978-83-930151-3-9.
  2. Inside Al Qaeda: global network of terror, by Rohan Gunaratna, s. 169
  3. Lena Jonson Tajikistan in the New Central Asia: Geopolitics, Great Power Rivalry and s. 96. 2006. 978-1845112936
  4. https://web.archive.org/web/20180715094412/http://www.understandingwar.org/tajikistan-and-afghanistan "hile the IMU still seeks to topple the Uzbek government, it now also wants to establish an Islamic Caliphate that spans Central Asia."
  5. https://www.wojsko-polskie.pl/unmot/
  6. https://www.wojsko-polskie.pl/weterani/TAD/

Bibliografia

  • Maciej Raś, Agata Włodkowska: Bezpieczeństwo obszaru WNP. W: Ryszard Zięba: Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 346. ISBN 978-83-60501-92-4.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Indonesia.svg
bendera Indonesia
Flag of India.svg
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
Flag of Afghanistan (1992–2001).svg
Flag of Afghanistan, used from 1992 to 2001.
Flag of Jihad.svg
The Shahada written in white on a black background. This is the reverse of File:Flag of Taliban.svg, the Shahada written in black on a white background, the flag used by the Taliban in the period of 1997-2001.
RIAN archive 699865 Dushanbe riots, February 1990.jpg
(c) RIA Novosti archive, image #699865 / Vladimir Fedorenko / CC-BY-SA 3.0
“Dushanbe riots, February 1990”. Dushanbe riots, February 10-17, 1990. Martial law is imposed in the city. Tanks on Lenin Prospekt.
Flag of the Islamic Renaissance Party of Tajikistan.svg
The flag of the Islamic Renaissance Party of Tajikistan, an Islamist political party in Tajikistan
Flag red white green 5x3.svg
generic flag red (#da121a), white (#ffffff), and green (#078930) 5 × 3,
colors according to Taller de Heráldica y Vexilología