Wola Rafałowska (województwo mazowieckie)

Wola Rafałowska
	wieś
	; Droga przez wieś (zdjęcie z 10 października 2010)
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	miński
Gmina	Mrozy
Liczba ludności (2011)	340
Strefa numeracyjna	25
Kod pocztowy	05-320
Tablice rejestracyjne	WM
SIMC	0683097
	Położenie na mapie gminy Mrozy Wola Rafałowska
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wola Rafałowska
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Wola Rafałowska
	Położenie na mapie powiatu mińskiego Wola Rafałowska
	52°08′45″N 21°48′20″E/52,145833 21,805556
	Strona internetowa

Artykuł	52°8′45″N 21°48′20″E
- błąd	38 m
WD	52°8'47.00"N, 21°48'21.35"E
- błąd	1 m
Odległość	71 m

Wola Rafałowska – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, w gminie Mrozy^[4]^[5].

Krajobraz (2010)^[6]

Kapliczka z 1851, widok zewnętrzny

Wnętrze

Droga w Woli Rafałowskiej (1915)^[7]

Praca w polu (1915)^[8]

Wola Rafałowska w akwarelach Henryka Grombeckiego

"Pejzaż patetyczny"'^[9]

"Jeziórski" portret gospodarza^[10]

Wola Rafałowska w akwarelach
Stanisława Masłowskiego

"Wola Rafałowska" (1903) (Muzeum Narodowe w Warszawie)

"Ule" (1924) (Muzeum Śląskie w Katowicach)

"Łubin" (1924) (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Kuflew. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa siedleckiego. Wieś należy do parafii^[11] Mrozy. W miejscowości jest wielobranżowy sklep.

Historia

Określenie „Wola” w nazwach wsi mazowieckich występowało często już w XV wieku. Wsie te tworzono na prawach niemieckich, w celu zagospodarowania rolniczego gruntów leśnych. W początkowym dwudziestoletnim okresie mieszkańcy tych osad (z reguły ludność wolna – niekiedy napływowi koloniści, zwykle niemieccy) byli zwolnieni od wszelkich ciężarów z tytułu nadanych działów ziemi, od takich obciążeń, jak czynsze, podatki i inne opłaty^[12].

Niektórzy identyfikują istniejącą do dziś miejscowość „Wola Rafałowska” z notowaną już w XVI wieku „Ruską” – lub „Rudzką Wolą”, gdzie „w 1576 r. Adam Oborski, właściciel Kuflewa, miał 3 łany ziemi”^[13]. Natomiast na XIX-wiecznej mapie (z 1831 r.) wieś ta występuje pod nazwą „Budy”. Nazwę „Budy”, można kojarzyć z miejscem zabudowanym, z budowlą, z siedliskiem, miejscem osiedlenia budników, gdzie wykarczowano pas lasu, aby mogły powstać pierwsze budynki. Drugi człon nazwy: „Rafałowska” można wywodzić od imienia szlachcica Rafała, który osiadł w tym miejscu wraz z rodziną i służbą. Można dodać, że aż do czasów powojennych (do 1954 roku), gmina Kuflew miała swoją siedzibę nie w Kuflewie, lecz właśnie w Woli Rafałowskiej^[14]^[15].

Według danych z 1888 roku^[16] miejscowość „Wola Rafałowska” obejmowała wieś i folwark. Liczyła ona 252 mieszkańców, zaś powierzchnia znajdujących się tam użytków rolnych wynosiła 401 mórg (224,5 ha^[17]) dworskich i 614 mórg (343,8 ha^[17]) chłopskich.

Przed I wojną światową i w okresie międzywojennym – ze względu na swe walory krajobrazowe i przyrodnicze – Wola Rafałowska cieszyła się zainteresowaniem wielu twórców kultury, zwłaszcza literatów i artystów malarzy, którzy przyjeżdżali tu na wakacje, letniska, plenery itp.^[18] Do gości odwiedzających Wolę Rafałowską należeli (w różnych okresach) np.: Wojciech Gerson, Henryk Piątkowski, Anna Berentowa, Zdzisław Jasiński, Bronisław Kowalewski^[19]^[20], Henryk Grombecki^[21], Stanisław Masłowski z żoną Anielą i synem Maciejem^[22]. W Woli Rafałowskiej (gdzie w lecie gościł niemal corocznie w latach od 1903 do 1924 – początkowo u rodziny Cyranów, a następnie – u Józefa Kalinowskiego^[23]) powstały bardzo liczne studia krajobrazowe i dekoracyjne Stanisława Masłowskiego (głównie akwarelowe, takie, jak „Gryka”, „Łubin, „Maki”, „Chojar”, „Sosna” „Malwa” i wiele innych).

Spośród prac Henryka Grombeckiego na szczególną uwagę zasługuje studium portretowe jednego z miejscowych gospodarzy, u którego zamieszkiwał zatytułowane: „Jeziórski” datowane na lata 1916-1920 i reprodukowane w cytowanej pracy Macieja Masłowskiego^[24]. W Woli Rafałowskiej powstało też wiele innych dzieł malarskich tego artysty – pejzażowych i portretowych, jak np.: „Pejzaż patetyczny”, „Zmierzch”, „Anastazja”, „Orliński”, „Szare życie”, liczne studia i notaty pejzażowe maki, sosny, czworaki, zagrody^[25].

W 1945 roku w Woli Rafałowskiej odbyła się ceremonia wyjścia Armii Krajowej z konspiracji^[26]. W materiałach wspomnieniowych dotyczących okupacji niemieckiej (od 1939 do 1944 roku) i zbrodni NKWD i krajowych służb bezpieczeństwa po wejściu armii czerwonej (od 1944 roku) – Wola Rafałowska jest określana jako jedna „z najpatriotyczniejszych i najlepiej zakonspirowanych wsi powiatu Mińska Mazowieckiego”^[27]. W związku z tym należy podkreślić udział mieszkańców Woli Rafałowskiej w odbiciu więźniów obozu NKWD w Rembertowie w nocy 20/21 maja 1945 r. W akcji tej pod dowództwem ppor. „Wichury” – Edwarda Wasilewskiego uczestniczył również 12-osobowy oddział dywersyjny z pobliskich Mrozów prowadzony przez ppor. „Wichra” – Edmunda Świderskiego (przy łącznej liczbie 44 partyzantów). Wśród nich znaleźli się dwaj mieszkańcy Woli Rafałowskiej: Czesław Zatorski (ps. „Bagut”) i Władysław Kaczorowski (ps. „Kaczor”)^[28]. Zob.: http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1129552,Rozbicie-obozu-NKWD-w-Rembertowie (dostęp: 23 maja 2017).

Zabytki

W Woli Rafałowskiej znajduje się zabytkowa przydrożna kapliczka, ufundowana w 1851 roku – w dwudziestolecie powstania listopadowego, co upamiętniło czynny udział miejscowej ludności w tym powstaniu. Kapliczka jest drewnianą czworoboczną konstrukcją zrębową, oszalowaną (deskowaną), z czterospadowym (namiotowym) dachem krytym gontem, zwieńczonym kutym krzyżem żelaznym. Oprócz drzwi wejściowych umieszczonych we frontowej ścianie elewacyjnej, oszklonych w górnej ich części, w ścianach bocznych znajdują się dwa okrągłe oszklone okulusy.

Ponadto wśród zabudowań wiejskich zachowały się nieużytkowane obecnie obiekty, takie jak: chałupy z XIX w i żuraw studzienny^[29].

Przypisy

↑ [ Portal polskawliczbach.pl]
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-09-14].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1479 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ widok na pola w kierunku północnym – zza zabudowań gospodarstwa rodziny Gontarskich. W oddali lasy i Rezerwat przyrody Rudka Sanatoryjna - (zdjęcie z 10 października 2010)
↑ fotografia z archiwum rodzinnego Stanisława Masłowskiego
↑ Zdjęcie może przedstawiać gospodarzy z Woli Rafałowskiej - pp. Kalinowskich (Józefa i jego żonę), do których - między innymi - Stanisław Masłowski wielokrotnie przyjeżdżał w tych latach, na wakacyjne plenery malarskie (po raz ostatni w 1924, kiedy to namalował obraz Gryka - wypożyczony po wojnie - w 1946 - do siedziby Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, a następnie odnaleziony w październiku 2020) - niniejsza fotografia wspólnej pracy w polu pochodzi bowiem z archiwum rodzinnego Stanisława Masłowskiego.
↑ akwarela Henryka Grombeckiego zwana także: „Jak nigdy nie było i nigdy nie będzie”, namalowana w 1921 roku w Warszawie na podstawie studiów z Woli Rafałowskiej
↑ studium portretowe jednego z gospodarzy wsi Wola Rafałowska wykonane przez art.-malarza Henryka Grombeckiego (1883-1933) – akw.wys.35 cm, szer.28 cm, sygn. „H.G.”, mal. w Woli Rafałowskiej, datowane na lata 1916-1920 Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa 1936, ss.33,38 i 80 – poz.63.
↑ Zob.: https://web.archive.org/web/20130115172058/http://parafia-mrozy.org/.
↑ Zob.: https://web.archive.org/web/20131217222341/http://www.zabytkimazowsza.republika.pl/page187160935049b11fcfd88d2.html [dostęp: pią, 21 wrz 2012, 20:15:31].
↑ https://web.archive.org/web/20120609174502/http://minskmaz.com/ciekawostki_historyczne/10,mrozy [dostęp: pią, 21 wrz 2012, 20:15:31].
↑ Zob.: https://web.archive.org/web/20131217222341/http://www.zabytkimazowsza.republika.pl/page187160935049b11fcfd88d2.html, także: https://web.archive.org/web/20120609174502/http://minskmaz.com/ciekawostki_historyczne/10,mrozy [dostęp: pią, 21 wrz 2012, 20:15:31].
↑ Warto uzupełnić, że przed II wojną światową, a nawet jeszcze w latach powojennych (1945+) kilka gospodarstw Woli Rafałowskiej tworzyło wyodrębniony przysiółek zwany przez miejscowych: „Starówka” (Stara Wieś), położony na nieco podmokłym wówczas gruncie (później – silnie przesuszonym), ale jeszcze w latach 1950 można było tam zaobserwować, jak przebiega pranie przy pomocy kijanki – na południe od głównej drogi wiejskiej (w kierunku wsi Lubomin i Dąbrowa). Obecnie (w XXI stuleciu) trudno doszukać się śladów ówczesnej zabudowy. Jednak nawiązując do nazwy „Starówka” można wysunąć uzasadnione przypuszczenie, że pierwotnie wieś – być może wspomniane „Budy” – była usytuowana właśnie w tym miejscu, a następnie przesunęła się w kierunku północnym – być może w miarę karczowania obszarów leśnych. Natomiast w ostatnich dziesięcioleciach (zwłaszcza 1990+) zabudowa wsi przesuwała się – tym razem z innych przyczyn – jeszcze bardziej na północ (domostwa stawiano wprost pod lasem stanowiącym Rezerwat przyrody Rudka Sanatoryjna sąsiadujący z wsią Rudka), w stronę Mrozów, które są lokalnym centrum handlowym, a zarazem siedzibą gminy Mrozy (http://mrozy.pl/) i parafii – (https://web.archive.org/web/20130115172058/http://parafia-mrozy.org/) – mając dobre połączenie kolejowe, m.in. z Warszawą i Siedlcami. W tej sytuacji, znaczna część zabudowy wzdłuż głównej ulicy wiejskiej nie jest użytkowana.
↑ Rafałowska Wola, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 489 .
↑ ^a ^b Przeliczono przy założeniu, że w cytowanym niżej źródle (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego) posłużono się nowopolskim systemem miar.
↑ Pisał na ten temat M.Masłowski: „Ta cicha mazowiecka wioska, rozrzucona długimi rzędami chałup, wzdłuż drogi wysadzanej starymi drzewami, zasłużyła na wspomnienie w dziejach polskiego malarstwa. [...] Falistość równiny, okolonej ciemnym murem lasów, barwność pasiaka chłopskich zagonów, urok łąk, stawów i młynów zapadłych, obfitość drzew rozmaitych – złożyły się razem na tę całość malowniczą” (Zob.: Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa 1936, s.33).
↑ Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, op.cit. ss.33,41,43 i inne.
↑ Marian Trzebiński: Pamiętnik malarza – Opracowanie, wstęp i komentarz: Maciej Masłowski, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław, 1958, s. 214 (przypis).
↑ Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, tamże.
↑ Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1957, zwłaszcza ss.219-226, 260 i nast.
↑ Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały..., s. 138, 244.
↑ Wspomniane studium w latach międzywojennych było własnością pp. Mieczysławostwa Jałowidzkich w Warszawie – zob.: Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa 1936, ss.33,38 i 80 – poz.63.
↑ Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, op.cit.
↑ Zob: Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej, Film dokumentalny kronika PKF 29/45 – Wyjście Armii Krajowej z konspiracji. – http://www.repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/4188.
↑ Zob.: „Rocznik_Mińsko-Mazowiecki” 1997/98, zesz.4, s. 128-130 – www.mazowsze.hist.pl/files/Rocznik_Minsko-Mazowiecki/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998-t4-n1/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998-t4-n1-s121-134/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998-t4-n1-s121-134.pdf [dostęp: 29 list 2012, 20:27:38].
↑ Zob.: tamże, jak również: Marian Raczyński „Radek”: Odbicie więźniów z obozu w Rembertowie „Rocznik_Mińsko-Mazowiecki”- vol. 2003-2004, zesz.11, s. 98-103 – https://web.archive.org/web/20131217224024/http://mazowsze.hist.pl/article.php?id=15673 [dostęp: 6 grudnia 2012], jak również: http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1129552,Rozbicie-obozu-NKWD-w-Rembertowie (dostęp: 23 maja 2017)
↑ Por.: http://www.zabytkimazowsza.republika.pl/page187160935049b11fcfd88d2.html[dostęp: 3 grudnia 2012; 22:26].

Bibliografia

Rafałowska Wola, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 489 .
Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa 1936, s. 33.
Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1957, zwłaszcza ss.219-226, 260 i nast..
Marian Raczyński „Radek”: Odbicie więźniów z obozu w Rembertowie – „Rocznik Minsko-Mazowiecki”- vol. 2003-2004, zesz.11, s. 98-103.
„Rocznik Mińsko-Mazowiecki” 1997/98, zesz.4, s. 128-130.
Tadeusz Swat, „...Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944-1956. Mazowsze. Warszawa 2003, s. 67.
Marian Trzebiński: Pamiętnik malarza – Opracowanie, wstęp i komentarz: Maciej Masłowski – wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław, 1958, s. 214.

Linki zewnętrzne

Rafałowska Wola, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 489 .
Wyjście Armii Krajowej z konspiracji. Uroczystości w Woli Rafałowskiej w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – Polska Kronika Filmowa PKF 29/45.

[pwl-1] [ Portal polskawliczbach.pl]

[nsp-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-09-14].

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1479 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[roz-4] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-5] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[6] widok na pola w kierunku północnym – zza zabudowań gospodarstwa rodziny Gontarskich. W oddali lasy i Rezerwat przyrody Rudka Sanatoryjna - (zdjęcie z 10 października 2010)

[7] tografia z archiwum rodzinnego Stanisława Masłowskiego

[8] Zdjęcie może przedstawiać gospodarzy z Woli Rafałowskiej - pp. Kalinowskich (Józefa i jego żonę), do których - między innymi - Stanisław Masłowski wielokrotnie przyjeżdżał w tych latach, na wakacyjne plenery malarskie (po raz ostatni w 1924, kiedy to namalował obraz Gryka - wypożyczony po wojnie - w 1946 - do siedziby Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, a następnie odnaleziony w październiku 2020) - niniejsza fotografia wspólnej pracy w polu pochodzi bowiem z archiwum rodzinnego Stanisława Masłowskiego.

[9] warela Henryka Grombeckiego zwana także: „Jak nigdy nie było i nigdy nie będzie”, namalowana w 1921 roku w Warszawie na podstawie studiów z Woli Rafałowskiej

[10] studium portretowe jednego z gospodarzy wsi Wola Rafałowska wykonane przez art.-malarza Henryka Grombeckiego (1883-1933) – akw.wys.35 cm, szer.28 cm, sygn. „H.G.”, mal. w Woli Rafałowskiej, datowane na lata 1916-1920 Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa 1936, ss.33,38 i 80 – poz.63.

[11] Zob.: https://web.archive.org/web/20130115172058/http://parafia-mrozy.org/.

[12] Zob.: https://web.archive.org/web/20131217222341/http://www.zabytkimazowsza.republika.pl/page187160935049b11fcfd88d2.html [dostęp: pią, 21 wrz 2012, 20:15:31].

[13] ttps://web.archive.org/web/20120609174502/http://minskmaz.com/ciekawostki_historyczne/10,mrozy [dostęp: pią, 21 wrz 2012, 20:15:31].

[14] Zob.: https://web.archive.org/web/20131217222341/http://www.zabytkimazowsza.republika.pl/page187160935049b11fcfd88d2.html, także: https://web.archive.org/web/20120609174502/http://minskmaz.com/ciekawostki_historyczne/10,mrozy [dostęp: pią, 21 wrz 2012, 20:15:31].

[15] Warto uzupełnić, że przed II wojną światową, a nawet jeszcze w latach powojennych (1945+) kilka gospodarstw Woli Rafałowskiej tworzyło wyodrębniony przysiółek zwany przez miejscowych: „Starówka” (Stara Wieś), położony na nieco podmokłym wówczas gruncie (później – silnie przesuszonym), ale jeszcze w latach 1950 można było tam zaobserwować, jak przebiega pranie przy pomocy kijanki – na południe od głównej drogi wiejskiej (w kierunku wsi Lubomin i Dąbrowa). Obecnie (w XXI stuleciu) trudno doszukać się śladów ówczesnej zabudowy. Jednak nawiązując do nazwy „Starówka” można wysunąć uzasadnione przypuszczenie, że pierwotnie wieś – być może wspomniane „Budy” – była usytuowana właśnie w tym miejscu, a następnie przesunęła się w kierunku północnym – być może w miarę karczowania obszarów leśnych. Natomiast w ostatnich dziesięcioleciach (zwłaszcza 1990+) zabudowa wsi przesuwała się – tym razem z innych przyczyn – jeszcze bardziej na północ (domostwa stawiano wprost pod lasem stanowiącym Rezerwat przyrody Rudka Sanatoryjna sąsiadujący z wsią Rudka), w stronę Mrozów, które są lokalnym centrum handlowym, a zarazem siedzibą gminy Mrozy (http://mrozy.pl/) i parafii – (https://web.archive.org/web/20130115172058/http://parafia-mrozy.org/) – mając dobre połączenie kolejowe, m.in. z Warszawą i Siedlcami. W tej sytuacji, znaczna część zabudowy wzdłuż głównej ulicy wiejskiej nie jest użytkowana.

[16] Rafałowska Wola, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 489 .

[ha-17] Przeliczono przy założeniu, że w cytowanym niżej źródle (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego) posłużono się nowopolskim systemem miar.

[18] Pisał na ten temat M.Masłowski: „Ta cicha mazowiecka wioska, rozrzucona długimi rzędami chałup, wzdłuż drogi wysadzanej starymi drzewami, zasłużyła na wspomnienie w dziejach polskiego malarstwa. [...] Falistość równiny, okolonej ciemnym murem lasów, barwność pasiaka chłopskich zagonów, urok łąk, stawów i młynów zapadłych, obfitość drzew rozmaitych – złożyły się razem na tę całość malowniczą” (Zob.: Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa 1936, s.33).

[19] Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, op.cit. ss.33,41,43 i inne.

[20] Marian Trzebiński: Pamiętnik malarza – Opracowanie, wstęp i komentarz: Maciej Masłowski, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław, 1958, s. 214 (przypis).

[21] Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, tamże.

[22] Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1957, zwłaszcza ss.219-226, 260 i nast.

[23] Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały..., s. 138, 244.

[24] Wspomniane studium w latach międzywojennych było własnością pp. Mieczysławostwa Jałowidzkich w Warszawie – zob.: Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa 1936, ss.33,38 i 80 – poz.63.

[25] Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, op.cit.

[26] Zob: Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej, Film dokumentalny kronika PKF 29/45 – Wyjście Armii Krajowej z konspiracji. – http://www.repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/4188.

[27] Zob.: „Rocznik_Mińsko-Mazowiecki” 1997/98, zesz.4, s. 128-130 – www.mazowsze.hist.pl/files/Rocznik_Minsko-Mazowiecki/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998-t4-n1/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998-t4-n1-s121-134/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998-t4-n1-s121-134.pdf [dostęp: 29 list 2012, 20:27:38].

[28] Zob.: tamże, jak również: Marian Raczyński „Radek”: Odbicie więźniów z obozu w Rembertowie „Rocznik_Mińsko-Mazowiecki”- vol. 2003-2004, zesz.11, s. 98-103 – https://web.archive.org/web/20131217224024/http://mazowsze.hist.pl/article.php?id=15673 [dostęp: 6 grudnia 2012], jak również: http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1129552,Rozbicie-obozu-NKWD-w-Rembertowie (dostęp: 23 maja 2017)

[29] Por.: http://www.zabytkimazowsza.republika.pl/page187160935049b11fcfd88d2.html[dostęp: 3 grudnia 2012; 22:26].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

Wsie	Borki Choszcze Dąbrowa Dębowce Gójszcz Grodzisk Guzew Jeruzal Kołacz Kruki Kuflew Lipiny Lubomin Łukówiec Mała Wieś Natolin Płomieniec Porzewnica Rudka Skruda Sokolnik Topór Trojanów Wola Paprotnia Wola Rafałowska
Osada	Rudka-Sanatorium
Osady leśne	Barania Ruda Gajówka Bernatowizna Gajówka Florianów Gajówka Gójszcz Jeziorek
Integralne części wsi	Działki Jeruzal-Kolonia Kolonia Gójszcz Kuflew-Nowa Wieś Liwiec Nowy Guzew Ogrodna Pod Choiną Podskrudzie Poduchowne Rudka Skrzeki Teklin Zbrożki Zdrojki

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne