Wolfram

Wolfram
	tantal ← wolfram → ren
	Wygląd
	stalowoszary
	; Widmo emisyjne wolframu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	wolfram, W, 74; (łac. wolframium)
Grupa, okres, blok	6, 6, d
Stopień utlenienia	II, III, IV, V, VI
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości tlenków	średnio kwasowe
Masa atomowa	183,84 ± 0,01
Stan skupienia	stały
Gęstość	19250 kg/m³
Temperatura topnienia	3410–3422 °C
Temperatura wrzenia	5555–5900 °C
Numer CAS	7440-33-7
PubChem	23964
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny	; 135 (obl. 193) pm; 146 pm
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f145d46s2
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 32, 12, 2; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 2,36; 1,40
Potencjały jonizacyjne	I 770 kJ/mol; II 1700 kJ/mol; III 2300 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Ciepło parowania	824 kJ/mol
Ciepło topnienia	35,4 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	4,27 Pa (3680 K)
Konduktywność	18,9×106 S/m
Ciepło właściwe	130 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	174 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	regularny przestrzennie centrowany
Twardość; • w skali Mohsa	; 7,5
Prędkość dźwięku	5174 m/s (293,15 K)
Objętość molowa	9,47×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-05]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Uwaga
Zwroty H	H315, H319
Zwroty P	P305+P351+P338
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 2 3
Numer RTECS	YO7175000
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Wolfram (W, łac. wolframium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od wolframitu, minerału, z którego wolfram został wyodrębniony po raz pierwszy. Dawna nazwa polska tungsten^[6] pochodzi od szwedzkich słów tung („ciężki”) i sten („kamień”)^[7]; nazwa o takiej etymologii używana jest współcześnie w języku angielskim, francuskim i kilku innych^[8].

Odkrycie

Istnienie tego pierwiastka zasugerował jako pierwszy w 1779 r. Peter Woulfe, który badał minerał wolframit. Analogiczne sugestie zostały w 1781 r. wysunięte przez Carla Scheelego. W stanie czystym pierwiastek ten jako pierwsi wyodrębnili w roku 1783 José i Fausto Elhuyarowie^[2]^[7].

Występowanie

Występuje w skorupie ziemskiej w ilości 1,25 ppm. Jego najważniejszymi minerałami są szelit (CaWO₄) i wolframit [(Fe,Mn)WO₄]^[9], który ma skład pośredni pomiędzy hübnerytem, MnWO₄, a ferberytem, FeWO₄ (według części środowiska mineralogów nazwa „wolframit” w ogóle nie powinna być stosowana, a odpowiednie minerały, w zależności od składu, należy klasyfikować jako hübneryt lub ferberyt)^[7]. Wolfram zawierają także stolzyt i raspit (oba PbWO₄)^[10] oraz wiele innych minerałów^[11].

Wydobycie wolframu na świecie w roku 2005

Właściwości fizyczne i chemiczne

Wolfram jest ciemnoszarym metalem. Bardzo czysty jest ciągliwy i łatwo poddaje się obróbce, z niewielkimi domieszkami węgla jest twardy i kruchy. W temperaturze poniżej 0,0012 K (a w postaci cienkiej warstwy poniżej 4 K) staje się nadprzewodnikiem. Dzięki pasywacji jest odporny na działanie tlenu, wody, zasad, kwasów, a nawet wody królewskiej. Roztwarza się natomiast w stopionym azotanie potasu^[12]. W podwyższonej temperaturze utlenia się, reaguje z węglem i fluorowcami.

Wolfram stosowany jest jako dodatek stopowy do wysokogatunkowej stali, z jego stopów sporządza się elektrody lamp elektronowych i rentgenowskich, włókna żarowe itp. Węglik wolframu dzięki niezwykłej twardości służy do wyrobu materiałów ściernych i narzędzi – jest głównym składnikiem widii. Ze względu na wysoką twardość i gęstość jest używany do produkcji rdzeni podkalibrowych pocisków przeciwpancernych oraz kompozytowych pocisków pełnokalibrowych, rzutek (lotek) do darta przy spiekaniu barreli (beczek); w najlepszych lotkach jego zawartość osiąga 95–97%.

Przypisy

↑ ^a ^b Tungsten, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 23964 [dostęp 2022-05-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Tungsten, [w:] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-38, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
↑ Tungsten (nr 357421) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
↑ ^a ^b CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 1-14, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
↑ wolfram [w:] Słownik języka polskiego PWN [online] [dostęp 2022-05-23].
↑ ^a ^b ^c R.J.R.J. King R.J.R.J., Minerals explained 41. The wolframite series, „Geology Today”, 21 (1), 2005, s. 33–37, DOI: 10.1111/j.1365-2451.2005.00493.x (ang.).
↑ wolfram. Słownik internetowy Ling.pl. [dostęp 2022-05-23].
↑ AdamA. Bielański AdamA., Podstawy chemii nieorganicznej, wyd. 5, Warszawa: PWN, 2002, s. 882, ISBN 83-01-13654-5 .
↑ Physical and optical properties of minerals, [w:] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 83, Boca Raton: CRC Press, 2002, s. 4-149–4-155, ISBN 978-0-8493-1556-5 (ang.).
↑ Mineral Species containing Tungsten. webmineral.com. [dostęp 2013-09-16].
↑ Philip JohnP.J. Durrant Philip JohnP.J., BrylB. Durrant BrylB., Zarys współczesnej chemii nieorganicznej, Warszawa: PWN, 1965, s. 1119 .

[PubChem-1] Tungsten, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 23964 [dostęp 2022-05-23] (ang.).

[CRC88-2] Tungsten, [w:] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-38, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).

[Aldrich-US-3] Tungsten (nr 357421) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[CIAAW-4] ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).

[CRC88a-5] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 1-14, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).

[SJP-6] wolfram [w:] Słownik języka polskiego PWN [online] [dostęp 2022-05-23].

[King-7] R.J.R.J. King R.J.R.J., Minerals explained 41. The wolframite series, „Geology Today”, 21 (1), 2005, s. 33–37, DOI: 10.1111/j.1365-2451.2005.00493.x (ang.).

[Ling-8] wolfram. Słownik internetowy Ling.pl. [dostęp 2022-05-23].

[Bielanski_2002-9] AdamA. Bielański AdamA., Podstawy chemii nieorganicznej, wyd. 5, Warszawa: PWN, 2002, s. 882, ISBN 83-01-13654-5 .

[CRC-10] Physical and optical properties of minerals, [w:] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 83, Boca Raton: CRC Press, 2002, s. 4-149–4-155, ISBN 978-0-8493-1556-5 (ang.).

[webmin-11] Mineral Species containing Tungsten. webmineral.com. [dostęp 2013-09-16].

[Durrant-12] Philip JohnP.J. Durrant Philip JohnP.J., BrylB. Durrant BrylB., Zarys współczesnej chemii nieorganicznej, Warszawa: PWN, 1965, s. 1119 .

[13] Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.

[14] Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

[4]

[1]

[2]

[5]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[i]

[ii]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Wolfram

Spis treści

Odkrycie

Występowanie

Właściwości fizyczne i chemiczne

Przypisy

Media użyte na tej stronie