Wulgata klementyńska

Wulgata klementyńska, wydanie z roku 1714
Prolog do Ewangelii Jana, Wulgata klementyńska, wydanie z 1922 r.

Wulgata klementyńska – wydanie Wulgaty z 1592 roku autoryzowane przez papieża Klemensa VIII; znana jest również jako Wulgata sykstoklementyńska. Do roku 2001 pełniła rolę oficjalnej Biblii w Kościele katolickim.

Przygotowanie wydania

Gdy papieżem został Grzegorz XIV, jezuita Robert Bellarmin nakłonił go do powołania komisji w celu poprawienia Wulgaty sykstyńskiej[1]. Nowa komisja pierwszą swoją sesję odbyła 7 lutego 1591 roku. W skład komisji wchodzili, m.in.: Franciscus Toletus, Augustinus Valerius, Federico Borromeo, Robert Bellarmin, Antonius Agellius, Petrus Morinus, Angelus Roccha i inni[2][3].

Wkrótce papieżem został Klemens VIII (od 30 stycznia 1592) i niemal natychmiast zaangażował się w przygotowanie nowego wydania. Zrewidowana Wulgata została oficjalnie wydana jeszcze tego samego roku wraz z dekretem IV sesji soboru trydenckiego De Canonis Scripturis i z bullą Cum sacrorum Bibliorum (9 XI 1592) i jest znana jako Wulgata klementyńska. Wedle bulli jest to standardowy tekst dla Kościoła katolickiego, każde kolejne wydanie winno być z nim uzgodnione. Żadne słowo w tekście nie może być zmienione, nawet warianty zamieszczone na marginesie[4]. Wulgata została wydana pod imieniem Sykstusa i opatrzona została przedmową Bellarmina, z wyjaśnieniem że nowa edycja jest rezultatem błędów zawartych w poprzednim wydaniu, oraz że sam Sykstus zamierzał je poprawić[2][5]. Ponieważ jednak w dalszym ciągu zawierała nieco błędów, była jeszcze poprawiana dwukrotnie (1593, 1598). Dopiero wydanie z 1604 roku zostało nazwane imieniem Clementina[6].

Wulgata klementyńska zawierała w Appendiksie dodatkowe księgi: Modlitwa Manassesa, 3 Ezdrasza i 4 Ezdrasza[7]. Zawiera Psałterz Gallikański, tak jak większość wczesnych edycji Wulgaty.

Wulgata klementyńska, pomimo iż miała się opierać na wydaniu z Lovain z (1583), prezentuje typ tekstu bliski dla wydania Henteniusza (1547)[5]. Zawiera Dz 15,34[8], w 1 Tes 2,7 zawiera wariant lenes wspierany przez greckie rękopisy, ale niemający oparcia w łacińskiej tradycji tekstualnej, a w 1 Jana 5,7 zawiera Comma Johanneum[9].

Wulgata klementyńska była bliższa dla tekstu bizantyjskiego, zawiera też wiele wariantów nie znajdujących oparcia w rękopisach greckich[10].

Różnice względem Wulgaty sykstyńskiej

Wydanie z roku 1618

Thomas James, bibliotekarz z Bodleian Library sporządził w 1600 roku listę 2000 miejsc, w których miały zachodzić sprzeczności pomiędzy wydaniem klementyńskim a sykstyńskim. Protestanci używali tego jako argumentu przeciwko nieomylności papieskiej. W 1710 roku Henry de Bukentop sporządził podobną listę różnic zachodzących pomiędzy obu wydaniami. Strona katolicka broniła, że są to korekty błędów drukarskich. Lucas Brugensis twierdził, że tylko w 400 miejscach wydanie klementyńskie może być traktowane jako korekta wydania sykstyńskiego[11].

Carlo Vercellone obliczył, że Wulgata klementyńska różniła się od sykstyńskiej w 3000 miejscach[12][4]. Według Metzgera różniła się od sykstyńskiej w około 4900 miejscach[13], według Alanda w około 5000 miejscach[14].

Wulgata sykstyńskaWulgata klementyńska
Księga Rodzaju 18[15]
18,2tabernaculi suitabernaculi
18,2in terrain terram
18,4laventur pedes vestrilavate pedes vestros
18,5conforteturconfortate
18,5loquuntuslocutus
18,2GomorrhaeorumGomorrhae
18,28quiapropter
Księga Wyjścia 2
11,14constituit tete constituit
11,16venerantvenerunt
11,22et eripuiteripunt
11,25liberavitcognovit

Rola w Kościele i znaczenie

Wiele przekładów Biblii było przekładanych, albo uzgadnianych z Wulgatą klementyńską. Polska Biblia Jakuba Wujka przełożona została na podstawie Wulgaty lowańskiej[16], później została poprawiona w oparciu o Wulgatę klementyńską[17].

Douai-Rheims, katolicki przekład Biblii z Wulgaty na język angielski został opublikowany jeszcze w 1582 roku przed ukazaniem się autoryzowanych wydań Wulgaty. W wydaniu z roku 1609-1610 Thomas Worthington informował, że wydanie zostało uzgodnione z najlepszym wydaniem łacińskiej Wulgaty[18]. Confraternity Edition, przekład dokonany w latach 1936-1969, opierał się początkowo na Wulgacie klementyńskiej, jednak Pius XII w encyklice Divino afflante spiritu (1943) nakazał, by oprzeć się na oryginalnym tekście[19].

Błędy Wulgaty klementyńskiej były wskazywane przez takich krytyków tekstu jak: Richard Bentley, John Wordsworth, Henry Julian White, Samuel Berger, Peter Corssen[20]. W Kościele katolickim była podstawowym tekstem, aż do opracowania Neowulgaty. W 2001 roku Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów w instrukcji Liturgiam authenticam ogłosiła, że Nova Vulgata jest oficjalną Biblią Kościoła katolickiego[21].

Cytowana jest we wszystkich wydaniach krytycznych i oznaczana jest dzisiaj przez siglum vgcl[22].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Quentin 1922 ↓, s. 191.
  2. ↑ a b Townley 1821 ↓, s. 493.
  3. ↑ Quentin 1922 ↓, s. 192-193.
  4. ↑ a b Scrivener 1894 ↓, s. 65.
  5. ↑ a b Scrivener 1894 ↓, s. 64.
  6. ↑ Dąbrowski 1959 ↓, s. 127.
  7. ↑ Praefatio. W: Biblia Sacra Vulgata. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1983, s. XX. ISBN 3-438-05303-9.
  8. ↑ UBS3, 478
  9. ↑ Metzger 1977 ↓, s. 351.
  10. ↑ Waltz 2003 ↓.
  11. ↑ Townley 1821 ↓, s. 494.
  12. ↑ Vercellone 1860 ↓.
  13. ↑ Metzger i Ehrman 2005 ↓, s. 109.
  14. ↑ Aland i Aland 1989 ↓, s. 196.
  15. ↑ Quentin 1922 ↓, s. 195.
  16. ↑ Kossakowska 1968 ↓, s. 323.
  17. ↑ Koziara 2003 ↓.
  18. ↑ Orchard 1591 ↓, s. 36.
  19. ↑ Bible Versions and Commentaries
  20. ↑ Kenyon 1903 ↓, s. 188.
  21. ↑ Liturgiam authenticam vatican.va
  22. ↑ E. Nestle K. Aland (pod red.): Novum Testamentum Graece (wyd. 26). Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1991, s. 19*. [NA26]

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Prologus Ioanni Vulgata Clementina.jpg
Prologue of the gospel of St. John from the Clementine Vulgate, edited by P. Michael Hetzenauer, O.M.Cap. Biblia Sacra, vol. V, Regensburg: Verlag Friedrich Pustet, 1922, p. 197.
Titelblad till bibel från 1618 på latin - Skoklosters slott - 93188.tif
Uwaga: For documentary purposes the original description has been retained. Factual corrections and alternative descriptions are encouraged separately from the original description.
Titelblad till bibel från 1618 på latin.
Nyckelord: Kristendom, Religioner, Bibel, Bok, Böcker, Grafik, Layout, Föremålsbild, Figurer
Sixto-Clementine Vulgate (1714) 2.jpg
Sixto-Clementine Vulgate. The title reads: Biblia Sacra Vulgatae Editionis, Sixti V Pontificis max. jussu recognita, et Clementis VIII auctoritate edita; versiculum distincta et ad singula Capita Argumentis aucta; pluribusque Immaginibus, ad Historiarum notitiam politissime elaboratis, ornata; Indiceque Epistolarum, et Evangeliorum locupletata