Wydawy (powiat rawicki)

Wydawy
	wieś
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	rawicki
Gmina	Rawicz
Liczba ludności (2014)	368
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	63-904
Tablice rejestracyjne	PRA
SIMC	0375970
	Położenie na mapie gminy Rawicz Wydawy
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wydawy
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Wydawy
	Położenie na mapie powiatu rawickiego Wydawy
	51°33′32″N 16°56′46″E/51,558889 16,946111

Artykuł	51°33′32″N 16°56′46″E
- błąd	38 m
WD	51°33'32"N, 16°56'46"E
- błąd	38 m
Odległość	0 m

Wydawy – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie rawickim, w gminie Rawicz.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa leszczyńskiego.

Położenie

Wydawy znajdują się około 8 km na południowy wschód od Rawicza. Leżą na Wysoczyźnie Kaliskiej, na prawym brzegu Orli. W pobliżu rzeka Dąbroczna wpada do Orli.

Etnografia

Wieś zamieszkuje grupa etnograficzna Hazaków (Leśniaków, Lasaków)^[1].

Historia

Stanisław Choiński rozwijał osadnictwo na terenie swego majątku Stwolno karczując Czarny Las i osadzając tam osadników polskich z Śląska, na prawach zagrodników i komorników, darząc ich dla zachęty wolnizną^[2]. Na południe od istniejącej już Zielonej Wsi założył wieś Widawy^[2]. Miejscowość ta po raz pierwszy wymieniona została w 1648 roku w dokumencie parafii golejewskiej^[3]. Miejscowa ludność nazywa ją też Widawą, nazwę tą widocznie przynieśli ze sobą osadnicy z Widawy (spod Wrocławia) nad rzeką Widawą^[3]. Koszary widawskie powstały w latach pięćdziesiątych XIX wieku, na miejscu definitywnie wykarczowanego już Czarnego Lasu. Wtedy to Marceli Czarnecki sprzedał resztkę tej szesnastowiecznej puszczy rolnikom z Widaw, którzy przeznaczyli ją na rozbudowę wsi ku południowi i na swe pola: Dębinę, Nowiny i Plany za Orlą, na lewym brzegu tej rzeki^[4]. Koszary były to pierwotnie pomieszczenia dla owiec, wypasanych na błotnistych łąkach nad Orlą^[5].

Kolejny raz Widawy wymieniono w 1665 roku, w 1676 występują pod nazwą "Przykały", a w 1680 jako "Przykały seu Widawy"^[6].

W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Wydawy należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kröben (krobskim) w rejencji poznańskiej^[7]. Wydawy należały do okręgu sarnowskiego tego powiatu i stanowiły część majątku Stwolno, którego właścicielem był wówczas (1846) Marceli Czarnecki^[7]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Wydawy liczyły 443 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 69 dymów (domostw)^[7]. W skład majątku Stwolno wchodziły także: Sikorzyn, Zielona Wieś oraz polana leśna Wołynie^[7].

Uwłaszczenie chłopów wydawskich zakończono w latach czterdziestych XIX wieku^[8].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom XIII, wydany w 1893 roku, wzmiankuje o wsi Widawy, leżącej przy granicy z Śląskiem, należącej do parafii Golejewko, mającej 80 dymów i 545 mieszkańców^[9]. Zajmowały powierzchnię 198 ha (w tym 152 ha grunty orne i 19 ha łąki)^[9]. Pod koniec XVIII wieku należała do Gajewskich ze Stwolna, później do hrabiów Czarneckich^[9].

W czasie powstania wielkopolskiego Wydawy opanowane były przez stronę polską. Szersza ofensywa niemiecka na pozycję powstańców mająca miejsce 10 lutego 1919 roku zmieniła ten stan rzeczy tylko na kilka godzin, w czasie których nastąpił rabunek inwentarza i dobytku mieszkańców wioski^[10]. W wyniku walk spłonęło kilka gospodarstw^[11]. Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym uhonorowanych zostało 7 wydawiaków^[12].

Według pierwszego polskiego spisu rolnego z 1921 roku najmniejsze gospodarstwa w powiecie rawickim posiadali chłopi w Wydawach, gdzie na 46 właścicieli gospodarstw średnio na jednego przypadało po 4,2 ha ziemi^[13].

W rozruchach głodowych w Rawiczu zginął 18-letni Władysław Dąbrowicz z Wydaw^[14].

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Wydawy”^[15].

Układ przestrzenny

Miejscowość zachowała charakterystyczny ulicówkowy układ gęstej zabudowy wzdłuż głównej drogi i rozciąga się na długości około 1 km.

Komunikacja

Przez wieś przebiega droga powiatowa 5486P Miejska Górka – Wydawy (Miejska Górka – Słupia Kapitulna – Zielona Wieś – Wydawy – gr. woj. wielkopolskiego)^[16]. Zlokalizowane są tutaj trzy mosty, będące częścią wcześniej wymienionej drogi, z których najdłuższy nad rzeką Orlą ma długość 23,5 m. b.^[17].

Demografia

Stan ludności na dzień 30.06.2014^[18].

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Wydawy	368	100	191	51,90	177	48,10

Zobacz też

Wydawy

Przypisy

↑ Bożena Rawluk-Raus, 35 lat Muzeum Ziemi Rawickiej, Rawicz: Muzeum Ziemi Rawickiej 2009, s. 21.
↑ ^a ^b Jerzy Burchardt, Czas powstawania wsi na Hazach właściwych w lesie granicznym prarafii Czestramskiej w XVII wieku, Rawicz: Społeczna Rada Kultury i Sportu w Rawiczu 1992, s. 6
↑ ^a ^b Jerzy Burchardt, Czas powstawania wsi na Hazach właściwych w lesie granicznym prarafii Czestramskiej w XVII wieku, Rawicz: Społeczna Rada Kultury i Sportu w Rawiczu 1992, s. 6, 14
↑ Jerzy Burchardt, Czas powstawania wsi na Hazach właściwych w lesie granicznym prarafii Czestramskiej w XVII wieku, Rawicz: Społeczna Rada Kultury i Sportu w Rawiczu 1992, s. 8
↑ Jerzy Burchardt, Czas powstawania wsi na Hazach właściwych w lesie granicznym prarafii Czestramskiej w XVII wieku, Rawicz: Społeczna Rada Kultury i Sportu w Rawiczu 1992, s. 12
↑ Walerian Sobisiak, Dzieje Ziemi Rawickiej, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1967, s. 97.
↑ ^a ^b ^c ^d Ludwik Plater, Jan Nepomucen Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księztwa Poznańskiego, Lipsk: nakładem Księgarni Zagranicznej 1846, s. 228.
↑ Walerian Sobisiak, Dzieje Ziemi Rawickiej, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1967, s. 248.
↑ ^a ^b ^c Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom XIII Warmbrun – Worowo, 1893 r., s. 287 (prawy, dolny róg strony)
↑ ks. Zdzisław Zakrzewski, Walki o Rawicz. Wspomnienia z Powstania Księdza Zdzisława Zakrzewskiego Proboszcza w Golejewku, Rawicz: Urząd Miejski Gminy Rawicz 2010, s. 59-62.
↑ ks. Zdzisław Zakrzewski, Walki o Rawicz. Wspomnienia z Powstania Księdza Zdzisława Zakrzewskiego Proboszcza w Golejewku, Rawicz: Urząd Miejski Gminy Rawicz 2010, s. 62.
↑ Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne "Gniazdo".
↑ Walerian Sobisiak, Dzieje Ziemi Rawickiej, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1967, s. 322.
↑ Janusz Hamielec, Rawicki Ratusz. Rawicz: Muzeum Ziemi Rawickiej 2012, s. 39-42.
↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 23. ISBN 83-87424-77-3.
↑ Wykaz dróg powiatowych. Powiatowy Zarząd Dróg w Rawiczu.
↑ Wykaz obiektów mostowych. Powiatowy Zarząd Dróg w Rawiczu.
↑ Stan ludności w Gminie Rawicz na dzień 30-06-2014. rawicz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-23)].. Wydział Spraw Obywatelskich UMG Rawicz.

Linki zewnętrzne

Sołectwo Wydawy w biuletynie informacji publicznej Gminy Rawicz

[1] Bożena Rawluk-Raus, 35 lat Muzeum Ziemi Rawickiej, Rawicz: Muzeum Ziemi Rawickiej 2009, s. 21.

[:1-2] Jerzy Burchardt, Czas powstawania wsi na Hazach właściwych w lesie granicznym prarafii Czestramskiej w XVII wieku, Rawicz: Społeczna Rada Kultury i Sportu w Rawiczu 1992, s. 6

[:2-3] Jerzy Burchardt, Czas powstawania wsi na Hazach właściwych w lesie granicznym prarafii Czestramskiej w XVII wieku, Rawicz: Społeczna Rada Kultury i Sportu w Rawiczu 1992, s. 6, 14

[4] Jerzy Burchardt, Czas powstawania wsi na Hazach właściwych w lesie granicznym prarafii Czestramskiej w XVII wieku, Rawicz: Społeczna Rada Kultury i Sportu w Rawiczu 1992, s. 8

[5] Jerzy Burchardt, Czas powstawania wsi na Hazach właściwych w lesie granicznym prarafii Czestramskiej w XVII wieku, Rawicz: Społeczna Rada Kultury i Sportu w Rawiczu 1992, s. 12

[6] Walerian Sobisiak, Dzieje Ziemi Rawickiej, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1967, s. 97.

[:0-7] Ludwik Plater, Jan Nepomucen Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księztwa Poznańskiego, Lipsk: nakładem Księgarni Zagranicznej 1846, s. 228.

[8] Walerian Sobisiak, Dzieje Ziemi Rawickiej, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1967, s. 248.

[:3-9] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom XIII Warmbrun – Worowo, 1893 r., s. 287 (prawy, dolny róg strony)

[10] s. Zdzisław Zakrzewski, Walki o Rawicz. Wspomnienia z Powstania Księdza Zdzisława Zakrzewskiego Proboszcza w Golejewku, Rawicz: Urząd Miejski Gminy Rawicz 2010, s. 59-62.

[11] s. Zdzisław Zakrzewski, Walki o Rawicz. Wspomnienia z Powstania Księdza Zdzisława Zakrzewskiego Proboszcza w Golejewku, Rawicz: Urząd Miejski Gminy Rawicz 2010, s. 62.

[12] Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne "Gniazdo".

[13] Walerian Sobisiak, Dzieje Ziemi Rawickiej, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1967, s. 322.

[14] Janusz Hamielec, Rawicki Ratusz. Rawicz: Muzeum Ziemi Rawickiej 2012, s. 39-42.

[15] Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 23. ISBN 83-87424-77-3.

[16] Wykaz dróg powiatowych. Powiatowy Zarząd Dróg w Rawiczu.

[17] Wykaz obiektów mostowych. Powiatowy Zarząd Dróg w Rawiczu.

[18] Stan ludności w Gminie Rawicz na dzień 30-06-2014. rawicz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-23)].. Wydział Spraw Obywatelskich UMG Rawicz.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Miasto	Rawicz
Wsie	Dębno Polskie Folwark Izbice Kąty Krystynki Łaszczyn Łąkta Masłowo Sarnówka Sierakowo Sikorzyn Słupia Kapitulna Stwolno Szymanowo Ugoda Wydawy Załęcze Zawady Zielona Wieś Żołędnica Żylice
Osady	Dąbrówka Konarzewo Warszewko
Osady leśne	Dębno Folusz Kowaliki Krasnolipki Krystynki Żołędnica (osada leśna)
Integralne części wsi	Dolina Świętojańska Karolew Masłowo Olendry Zapłocie Żydowskie Góry

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne