Wyoblanie

Fazy wyoblania

(c) Szwedowski at pl.wikipedia, CC BY 2.5

Kula wyoblona z blachy miedzianej

(c) Szwedowski z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Plafoniera – wyrób oparty na elementach wykonanych metodą wyoblania.

Wyoblanie – rodzaj plastycznej obróbki blachy. Dawniej nazywane "drykowanie" – jest to germanizm od niemieckiego drücken. Ta metoda obróbki plastycznej wykorzystuje podatność materiałów do odkształceń (po przekroczeniu granicy plastyczności), bez przerwania ciągłości kształtowanej blachy. W efekcie uzyskujemy z materiału wyjściowego (np. krążka blachy) cienkościenną bryłę obrotową nieraz o bardzo skomplikowanym kształcie. W zależności od sposobu kształtowania materiału rozróżniamy:

• wyoblanie ręczne – (na wyoblarce ręcznej),
• wyoblanie mechaniczne – (na wyoblarkach automatycznych),
• zgniatanie obrotowe – (kształtowanie blach na wyoblarkach automatycznych, zgniatarkach obrotowych i wyoblarko-zgniatarkach obrotowych).

Na skutek działania przyrządami kształtującymi (wyoblak, rolka do wyoblania), materiał zmienia postać uzyskując kształt wirującego wzornika. Wzornik, na którym układany jest materiał w postaci krążka blachy wiruje razem z obrabianą blachą, dzięki czemu za pomocą tej metody można wykonywać głównie wyroby w kształcie brył obrotowych. Istnieją również metody wyoblania wyrobów asymetrycznych (metoda polega na synchronicznych ruchach odjeżdżających i zbliżających. Proces obróbki blachy za pomocą wyoblania odbywa się np. na obrabiarce nazywanej wyoblarką.

Wykonanie pojedynczego wyrobu za pomocą tłoczenia jest nieraz zbyt kosztowne. Wiąże się to z koniecznością wykonania w metalu całych przyrządów, nadto szereg wyrobów musi być obrabiany w kilku przyrządach po sobie, a wyoblanie umożliwia takie kształtowanie w jednej operacji. Wykonanie tego samego wyrobu za pomocą wyoblania może trwać kilka minut, a koszt oprzyrządowania jest niższy (nawet kilkaset razy w porównaniu z tłocznikami). Do niekorzystnych zjawisk występujących w czasie wyoblania można zaliczyć: anizotropię, nadmierne pocienienie grubości ścianki (nieplanowane), fałdowanie promieniowe i obwodowe (np. na kołnierzu wytłoczki).

Materiałem wyjściowym do wyoblania są najczęściej krążki z blachy.

Kształtowanie blachy odbywa się za pomocą wyspecjalizowanych narzędzi:

• wyoblakami ręcznymi – (w czasie wyoblania ręcznego),
• przyrządami dźwigniowymi do wyoblania,
• rolkami do wyoblania:
  • w czasie wyoblania mechanicznego na wyoblarkach automatycznych,
  • w czasie zgniatania obrotowego na zgniatarkach obrotowych,
  • w czasie wyoblania ręcznego (zamiennie z wyoblakami ręcznymi).

Metodą wyoblania kształtuje się wyroby najczęściej z:

• aluminium i jego stopów,
• miedzi i jej stopów (przede wszystkim mosiądze, rzadziej brązy),
• stali
  • czarna – (blacha stalowa głęboko tłoczna),
  • stal nierdzewna,
  • stal kwasoodporna,
• metali szlachetnych
  • złoto – (przede wszystkim stopy złota, czyste złoto jest zbyt miękkie),
  • srebro – (używamy stopów srebra z tego samego powodu co złota),
  • platyna,
• niklu,
• stopów tytanu,
• stopów tantalu,
• cynku i jego stopów.

Bibliografia polskojęzyczna poświęcona wyoblaniu

• Kazimierz Szopski, "Wyoblanie" – Instytut Wydawniczy SIMP, Warszawa 1948
• Kazimierz Szopski, "Wyrób naczyń metodą wyoblania" – Państwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa 1955
• Kazimierz Szopski, "Obróbka metali na wyoblarkach" – Państwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa 1957
• Paweł Szwedowski, "Wyoblanie ręczne" – Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2007

Linki zewnętrzne

• Film – przykłady wyoblania na wyoblarce automatycznej
• Film – przykład wyoblania na wyoblarce ręcznej