Wyszogród (województwo mazowieckie)

Wyszogród
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Panorama Wyszogrodu
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

płocki

Gmina

Wyszogród

Data założenia

1065

Prawa miejskie

1398

Burmistrz

Iwona Gortat[1]

Powierzchnia

12,96[2] km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość


2687[3]
207,2 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 24

Kod pocztowy

09-450

Tablice rejestracyjne

WPL

Położenie na mapie gminy Wyszogród
Mapa konturowa gminy Wyszogród, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Wyszogród”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wyszogród”
Położenie na mapie powiatu płockiego
Mapa konturowa powiatu płockiego, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Wyszogród”
Ziemia52°23′20″N 20°11′27″E/52,388889 20,190833
TERC (TERYT)

1419154

SIMC

0969356

Urząd miejski
ul. Rębowska 37
09-450 Wyszogród
Strona internetowa
Wyszogród
Widok na Wyszogród od strony zachodniej (znad pomnika Bohaterów Bitwy nad Bzurą)

Wyszogródmiasto w Polsce w województwie mazowieckim w powiecie płockim, położone na prawym brzegu Wisły, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wyszogród. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa płockiego.

Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[4]. Miasto należało do starostwa wyszogrodzkiego w 1617 roku[5]. Miejsce obrad sejmików ziemskich ziemi wyszogrodzkiej od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku[6].

Według danych z 31 grudnia 2012 miasto miało 2714 mieszkańców[2].

Położenie

Miasto i gmina Wyszogród położone są w środkowo-zachodniej części województwa mazowieckiego w powiecie płockim nad Wisłą i ujściem Bzury. Miasto leży na wysokiej, 30-metrowej skarpie na prawym brzegu Wisły. Geograficznie leży na Wysoczyźnie Mazowieckiej. Wyszogród leży na skrzyżowaniu ważnych tras:

Miasto od czasu wybudowania nowego mostu na Wiśle omija się z boku nowoczesną obwodnicą. Wyszogród liczy niespełna 3 tysiące mieszkańców. Dzięki bliskiemu położeniu dużych ośrodków jest łatwo dostępny komunikacyjnie. Do ważniejszych miast kursują autobusy PKS. Odległości do niektórych miejscowości:

Nazwa

Nazwa miejscowości wywodząca się ze staropolszczyzny odnosi się do jej wysokiego położenia względem rzeki na Górze Zamkowej oraz oznacza „wysoki gród” składając się z dwóch członów wyse - „wysoki” oraz gród.

Po raz pierwszy miejscowość zanotowana została w najstarszej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116 przez Galla Anonima, gdzie wspomniana jest pod łacińską nazwą castellum Wysegrad[7] (pol. gród Wyszegrad)[8].

Historia Wyszogrodu

Góra Zamkowa
Jan Luksemburski, król czeski, przejmuje i nadaje jako lenno księciu płockiemu Wacławowi Płock, Wyszogród i Gostynin, 1329, Archiwum Główne Akt Dawnych

Wyszogród liczy sobie już prawie tysiąc lat i obok Płocka, Czerwińska nad Wisłą i Czerska należy do najstarszych miast nie tylko Mazowsza, ale i Polski.

Pomnik bohaterów Bitwy nad Bzurą

W VIII wieku ważny ośrodek kultowy Słowian[9]. Pierwsza pisana wzmianka o Wyszogrodzie datowana jest na 1065 rok. Z początkiem XIII w. Konrad I polecił wybudować tutaj zamek drewniany, który w późniejszym okresie został rozebrany, aby ustąpić zamkowi murowanemu postawionemu przez Kazimierza Wielkiego. Zamek ten zresztą w późniejszym czasie został długoletnią siedzibą starostów królewskich. Wyszogród już był sporą osadą, gdy w 1398 r. uzyskał prawa miejskie od Janusza I Starszego[10]. Liczne przywileje królewskie towarzyszące prawom miejskim spowodowały znaczny rozwój i rozbudowę miasta. Wyszogród stał się znanym ośrodkiem handlowym, gdzie handlowano głównie suknem. Dzięki portowi handlowemu w mieście rozwijał się także handel zbożem, cukrem oraz wyrobami z drewna, mieszkańcy uprawiali winorośl i produkowali wino[11]. Rozkwit przerwał potop szwedzki w latach 1655-1660, a całkowity upadek miasta nastąpił po wielkim pożarze, który strawił całe miasto. Wraz z drugim rozbiorem Polski Wyszogród trafił pod panowanie Prus, co utrudniało rozwój miasta. Stan ten uległ zmianie dopiero w XIX w. głównie dzięki rozwojowi handlu zbożem i budowie zakładów przemysłowych. Doprowadziło to do znacznego wzrostu zaludnienia, szczególnie w okresie międzywojennym. Wyszogród liczył w 1939 r. 6739 mieszkańców, najwięcej jak dotąd w historii miasta. Związane to było z planami rozwoju turystyki i planowanej rozbudowie usług turystycznych w mieście, związanej z ruchem turystycznym na trasie Warszawa – Żelazowa WolaCzerwińsk nad Wisłą. II wojna światowa przyniosła duże straty dla miasta. Ludność żydowską, która stanowiła znaczną część mieszkańców, aresztowano, zamknięto w getcie, a następnie wywieziono do obozów zagłady i wymordowano. Po zakończeniu wojny nastąpiła odbudowa i rozbudowa miasta, które stało się lokalnym ośrodkiem handlowym i usługowym dla rolniczej okolicy.

Kalendarium

Fragment starego mostu w Wyszogrodzie
  • XI–XIII w. – gród na Górze Zamkowej, kontrolujący przeprawę przez Wisłę oraz osada targowa
  • 1065 – pierwsza wzmianka historyczna (falsyfikat mogileński)
  • początek XIII w. – budowa nieistniejącego już dziś zamku przez Konrada I mazowieckiego, siedziba kasztelanii
  • 1313 – zmarł tu książę płocki Bolesław II mazowiecki
  • 1398 – otrzymanie praw miejskich
  • od 1793 – Wyszogród znajdował się pod zaborem pruskim
  • od 1807 – w Księstwie Warszawskim
  • od 1815 – w Królestwie Polskim
  • 1901 założenie ochotniczej straży pożarnej
  • 1946 – budowa najdłuższego drewnianego mostu w Europie przez inż. Stefana Łukawskiego (zamknięty dla ruchu, a następnie rozebrany po oddaniu do użytku nowego mostu w 1999 r.)
  • 1999 – oddanie do użytku nowego, stalowego mostu przez Wisłę i Bzurę

Kultura i sport

Wyszogród jest lokalnym ośrodkiem kultury. W mieście działa Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna wraz z filią w Rębowie, istnieje oddział Towarzystwa Naukowego Płockiego, które dysponuje salą konferencyjną, organizuje sympozja, wystawy. Organizowane są imprezy masowe dla mieszkańców miasta i gminy, takie jak Dni Wisły, Biegi Nadwiślańskie, Memoriał im. Janusza Grzegorzewskiego. W 2006 roku zorganizowano na stadionie miejskim w Wyszogrodzie Dożynki Województwa Mazowieckiego, Powiatu Płockiego i Diecezji Płockiej. W mieście istnieje Ludowy Klub Sportowy „Stegny”. Wyszogród posiada stadion miejski, na którym rozgrywane są mecze miejscowego klubu oraz niedawno oddaną do użytku pełnowymiarową halę sportową.

Edukacja

Sieć placówek oświatowych i wychowawczych w gminie i mieście Wyszogród tworzą:

  • Zespół Szkół im. Jana Śniadeckiego w Wyszogrodzie
  • Szkoła Podstawowa im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Wyszogrodzie
  • Szkoła Podstawowa w Rębowie
  • Szkoła Podstawowa im. F. Chopina w Kobylnikach
  • Przedszkole Samorządowe w Wyszogrodzie
  • Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Wyszogrodzie oraz Filia w Rębowie.

Rolnictwo

Gmina Wyszogród położona jest nad północnym brzegiem Wisły. Zajmuje powierzchnię 98 km², z czego 13,9 przypada na miasto, a 84,1 na 17 sołectw. Jest typową gminą rolniczą o powierzchni ogólnej 9793 ha, z czego użytki rolne zajmują 6100 ha, co stanowi 62,3% ogólnej powierzchni. Z użytków rolnych, grunty orne zajmują powierzchnię 5900 ha, tj. 96,7% użytków rolnych, sady 102 ha, tj. 1,67%, łąki 98 ha, tj. 1,6%. W ogólnej powierzchni gminy znajdują się również lasy 700 ha, tj. 7,15%. Przeważają gleby III i IV klasy, które stanowią łącznie 73% gleb. Średni wskaźnik bonitacji wynosi 0,99. Największą grupę stanowią gospodarstwa od 7 do 10 ha. Średni areał w ostatnich latach sukcesywnie rośnie i aktualnie wynosi 8,70 ha. Zachodzące zmiany struktury gospodarstw są istotnie zauważalne i postępują w kierunku prawidłowego ich funkcjonowania. W sektorze zasiewów dominują zboża, które stanowią 3732 ha gruntów, co stanowi 61,18% użytków rolnych.

Gospodarka

Nowy most w Wyszogrodzie

Wyszogród jest gminą typowo rolniczą. Brak tutaj jakiegokolwiek przemysłu, a mieszkańcy miasta trudnią się usługami, handlem czy rolnictwem. Kilka lat wstecz w Wyszogrodzie działała Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, która jednak nie przetrwała okresu transformacji i upadła. Ogółem w gminie działa ok. 250 podmiotów gospodarczych. Od niedawna działa firma „Vitesse sportswear”, która szyje ubrania dla kolarzy. Żegluga Śródlądowa, Kaltrus - owoce i warzywa, ośrodek zdrowia, stacja benzynowa, serwis „Bosch”, sklepy, punkty usługowe, dom towarowy, Dom Weselny „Zamkowa”. W mieście zlokalizowany jest Nadwiślański Bank Spółdzielczy, pogotowie ratunkowe. Niedawno w Towarzystwie Naukowym Płockim otworzono restaurację „W Towarzystwie”, którą po kilku miesiącach zamieniono na pizzerię.

Demografia

  • Piramida wieku mieszkańców Wyszogrodu w 2014 roku[3].
Nowy-most-w-wyszogrodzie
Nowy Most w Wyszogrodzie. Widok na południową stronę Wisły. Widok znad pomnika Bohaterów Bitwy nad Bzurą.


Piramida wieku Wyszogrod.png

Zabytki

Kościół Świętej Trójcy
  • Kościół Świętej Trójcy – został wybudowany w XVIII w. przez architekta pomorskiego Samuela Fischera. Kościół zbudowany jest w stylu późnobarokowym, a fasadę kościoła wieńczą dwie smukłe wieże. We wnętrzu na uwagę zasługuje neobarokowy ołtarz z drugiej połowy XIX w.
  • Kościół Matki Boskiej Anielskiej – kościół Franciszkanów został oddany do użytku na początku XV w. W XVII w. uległ rozbudowie i przebudowie. W latach 1808-1945 był kościołem luterańskim. Zbudowany w stylu barokowym, posiada zabytkowy ołtarz, nawy, późnogotyckie prezbiterium. Ołtarz główny posiada ciekawą rzeźbę pelikana, który karmi młode.
  • Mosty na Wiśle:
    • stary – drewniany most na Wiśle do niedawna był najdłuższą tego typu konstrukcją w Europie. Konstrukcja posiadała 60 przęseł i aż 1285 metrów długości. Wybudowali go Niemcy (rękami jeńców wojennych) w 1916 r. z drewna pochodzącego z Puszczy Kampinoskiej. Wysadzony w powietrze przez polskich saperów w 1939 r., a w 1945 r. przez wycofujących się Niemców. Zmodernizowany w latach 60. XX w. Niestety ciągle naprawiany i uszkadzany most pochłaniał olbrzymie koszty utrzymania i eksploatacji. W 1999 r. postanowiono ostatecznie rozebrać drewnianą konstrukcję, a dla pamięci o nim pozostawiono na prawym brzegu Wisły przyczółek mostu stanowiący taras widokowy (rozebrany w maju 2013 roku).
    • nowy most w Wyszogrodzie – wskutek ciągłego uszkadzania starego, drewnianego mostu na Wiśle przez kry czy wezbrane wody rzeki, podjęto decyzję o budowie nowej przeprawy mostowej. Pomysł wybudowania nowego mostu poparty był również tym, iż drewniany most miał ograniczoną nośność, ciężkie samochody ciężarowe nie mogły po nim przejeżdżać. W 1999 r. most został oddany do użytku, a stary został prawie całkowicie rozebrany.
  • układ przestrzenny Wyszogrodu z Rynkiem i uliczkami z niego wychodzącymi
  • ratusz – siedziba Urzędu Miasta i Gminy
  • pomnik poświęcony Bohaterom Bitwy nad Bzurą
  • barokowy budynek klasztorny z 1684 r.
  • domy z XVIII i XIX w.
  • stanowisko archeologiczne - wczesnośredniowieczne, stożkowate grodzisko zwane Górą Zamkową, w tym miejscu w średniowieczu wzniesiono zamek
  • cmentarz żydowski z XIX w.
  • grodzisko z VII–XI w. otoczone wysokim wałem zniszczonym od strony rzeki, położone na zachód od centrum miasta, przy granicy z wsią Drwały, na cyplu na krawędzi wysokiego brzegu Wisły.

Religia

Kościół katolicki

  • parafia Świętej Trójcy

Świadkowie Jehowy

  • zbór Wyszogród[12].

Burmistrzowie Wyszogrodu

  • Henryk Klusiewicz (2002-2010)
  • Mariusz Bieniek (2010-2014)
  • Jan Boszko (2014-2018)
  • Iwona Gortat (od 2018)

Zobacz też

Przypisy

  1. I Sesja Rady Gminy i Miasta Wyszogród w kadencji 2018-2023. Video (od ok. 1:10:00)
  2. a b Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2012). [dostęp 2014-09-09].
  3. a b Wyszogród w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  4. Adolf Pawiński: Mazowsze. Warszawa: 1895, s. 38.
  5. Lustracje województwa mazowieckiego XVII wieku. Cz. 1 1617–1620, wydała Alina Wawrzyńczyk, Wrocław 1968, s. 4.
  6. Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 29.
  7. „Monumenta Germaniae Historica”, „Chronicae Polonorum”, tom IX, Hannoverae 1851 s.478
  8. „Kronika polska, Gall Anonim”, seria „Kroniki polskie”, Zakł. Nard. Ossolińskich, Wrocław, ISBN 978-3-939991-64-9, str. 161.
  9. Miejsca kultu. W: Bogusław Gierlach: Sanktuaria słowiańskie. Warszawa: Iskry, 1980, s. 123-125. ISBN 83-207-0116-3.
  10. Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, CXXXI (1398. Janusz, książę Mazowiecki nadaje prawo chełmińskie miastu Wyszogrodowi), s. 126-127.
  11. Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 261-262
  12. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2015-04-05].

Bibliografia

  • A.H. Boszko: Wyszogród w zwierciadle czasu. OPTIMUS, 1999. ISBN 83-907262-2-X.
  • praca zbiorowa: Powiat Płocki. Promis, 1999. ISBN 83-88099-30-2.
  • S. Kulczyk, A. Krakowiak: Mazowsze na weekend. Pascal, 2002. ISBN 83-7304-086-2.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Kościół Świętej Trójcy w Wyszogrodzie.jpg
Kościół Świętej Trójcy w Wyszogrodzie.
Wyszogród z drona.jpg
Autor: PanOtto, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok na miasto od strony zachodniej (znad pomnika Bohaterów Bitwy nad Bzurą).
Fragment starego mostu w Wyszogrodzie.JPG
Autor: Silentgringo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stary drewniany most na Wiśle w Wyszogrodzie został zbudowany przez Niemców w 1916 roku, później był wielokrotnie przebudowywany. Wykonano go z drewna pochodzącego z Puszczy Kampinoskiej, miał długość 1300 m i liczył 60 przęseł. Most został rozebrany pod koniec 1999 roku, do tego czasu był uważany za najdłuższy most drewniany w Europie.
Zespół klasztorny franciszkanów 124.jpg
Autor: Silentgringo, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Zespół klasztorny franciszkanów w Wyszogrodzie (widok od dzwonnicy)
Panorama Wyszogrodu (widok z nowego mostu).jpg
Autor: Silentgringo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Panorama Wyszogrodu (widok z nowego mostu)
AGAD Jan, krol czeski, przejmuje i nadaje jako lenno ksieciu plockiemu Waclawowi Plock, Wyszogrod i Gostynin.png
Jan Luksemburski, król czeski (używający też tytułu króla polskiego), przejmuje i nadaje jako lenno Wacławowi, księciu płockiemu, Płock, Wyszogród i Gostynin.
Nowy most w Wyszogrodzie.JPG
Autor: Silentgringo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nowy most w Wyszogrodzie – wskutek ciągłego uszkadzania starego, drewnianego mostu na Wiśle przez kry czy wezbrane wody rzeki, podjęto decyzję o budowie nowej przeprawy mostowej. Pomysł wybudowania nowego mostu poparty był również tym iż drewniany most miał ograniczoną nośność, ciężkie samochody ciężarowe nie mogły po nim przejechać. W 1999 r. most został oddany do użytku, a stary został prawie całkowicie rozebrany.
Piramida wieku Wyszogrod.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Wyszogrodu, 2014
Nowy Most w Wyszogrodzie.jpg
Autor: PanOtto, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nowy Most w Wyszogrodzie. Widok na południową stronę Wisły. Widok znad pomnika Bohaterów Bitwy nad Bzurą.
Pomnik bohaterów Bitwy nad Bzurą.jpg
Autor: Silentgringo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Usytuowane na prawym brzegu Wisły granitowe kamienie z nazwami armii, dywizji i mniejszych jednostek, które brały udział w Bitwie nad Bzurą. Naprzeciw pomnika znajduje się mapa z rozmieszczeniem oddziałów przed bitwą i w jej trakcie.
Wyszogród (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Wyszogród, Polska
Powiat płocki location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu płockiego, Polska