Zabytki w Warszawie

Nieistniejący już kościół Brygidek na rogu ulicy Nalewki, dalej Arsenał, ok. 1775. Po lewej stronie wylot ulicy Bielańskiej

Historia rozwoju Warszawy, sięgająca XIII w., została zapisana w jej strukturze przestrzennej i zabytkach. W wyniku wydarzeń II wojny światowej dziedzictwo kulturowe miasta – materialne i duchowe pamiątki jego dziejów zostały w olbrzymim stopniu zniszczone.

Dziedzictwo kulturowe w Warszawie podlega ochronie w oparciu o przepisy prawa:

Dane liczbowe

Willa Bohdana Lacherta na Saskiej Kępie z 1929, zabytek reprezentujący styl dwudziestolecia międzywojennego
Węgierska ekspozytura Handlowa, zabytek reprezentujący styl lat 70. XX w.

W warszawskiej gminnej ewidencji zabytków pod koniec 2018 znajdowało się 11 600 obiektów, także obszarowych. W większości to zabytki jedynie wpisane do ewidencji, a więc o mniejszym stopniu ochrony konserwatorskiej niż wpisane do rejestru zabytków. Ewidencja obejmuje jednak także zabytki z rejestru, przy czym może być tak, że jednemu wpisowi do rejestru odpowiada kilka pozycji w ewidencji, jeżeli zabytek składa się z kilku elementów (np. dom, ogrodzenie i ogród)[1].

Według danych Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie na początku 2019 roku znajdował się jeden obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO i 3 pomniki historii. Zabytki wpisane do rejestrów zabytków nieruchomych i archeologicznych pogrupowane są w następujący sposób[2]:

Jeden obiekt może należeć do danej kategorii (np. budowla) i jednocześnie do zespołu lub układu przestrzennego. Dany obiekt może mieć kilka wpisów, przykładowo, Pałac Tyszkiewiczów jest wpisany do rejestru zabytków pod numerem 245 z 1 lipca 1965, po czym ponownie wraz z innymi budynkami kampusu centralnego Uniwersytetu Warszawskiego pod numerem 1244-A z 24 lipca 1984. Ponadto wchodzi w skład zespołu pn. zespół Uniwersytetu Warszawskiego, który nie ma jednego numeru wpisu. W zestawieniu tym odrębnie są traktowane poszczególne elementy umieszczone w jednym wpisie, nawet gdy nie jest on określany jako wpis zespołu. Przykładowo, pod tym samym wpisem numer 253 z 1 lipca 1965 wprowadzone są obiekty z trzech kategorii: Kościół św. Anny, klasztor i dzwonnica (tymczasem kolumna maryjna stojąca między kościołem a dzwonnicą ma wpis nr 253/2 z 1 lipca 1965). Zdarza się również, że zabytkowe układy przestrzenne nakładają się na siebie, np. część wspólną mają układ urbanistyczny placu Gabriela Narutowicza i układ Kolonii Lubeckiego.

Jednym z najmłodszych obiektów wpisanych do rejestru jest budynek dawnej Węgierskiej Ekspozytury Handlowej z 1972[3].

Lista światowego dziedzictwa UNESCO

Na mocy prawa międzynarodowego w dniu 2 września 1980 Komitet UNESCO wpisał na Listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego ludzkości historyczne centrum Warszawy. Jednym z podstawowych kryteriów wpisu był unikatowy, niezwykle udany fakt odbudowy zespołu historycznego.

Obszar wpisany na listę obejmuje Stare Miasto w granicach murów obronnych wraz z fosami, teren podskarpia do Wisłostrady, ul. Mostową, kwartał zabudowy z kamienicą Johna i zespół kościoła św. Anny przy Krakowskim Przedmieściu oraz Zamek Królewski[4].

Rozważane jest wystąpienie o rozszerzenie wpisu na Listę światowego dziedzictwa o Cytadelę i Stację Filtrów[4].

Pomniki historii

Trakt Królewski (Krakowskie Przedmieście) – część pomnika historii

W Warszawie od 2014 są trzy pomniki historii. Pierwszym, ustanowionym w 1994 roku był historyczny zespół miasta Warszawy z traktem królewskim i Wilanowem obejmujący obszar od Cytadeli, przez Nowe i Stare Miasto, Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat i Al. Ujazdowskie do Belwederu oraz zespół pałacowo-parkowy w Wilanowie z parkiem Morysin[5]. Następnie za pomniki historii uznano Zespół Stacji Filtrów Williama Lindleya[6] i zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach (Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Cmentarz żydowski w Warszawie (Wola), Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie, Cmentarz ewangelicko-reformowany w Warszawie, Muzułmański Cmentarz Kaukaski i Muzułmański Cmentarz Tatarski)[7].

Parki kulturowe

W 2012 roku utworzono Wilanowski Park Kulturowy, który obejmuje prawie całą dzielnicę Wilanów i przygraniczny pas Ursynowa[8]. Od 2017 roku trwają procedury powołania parku kulturowego Historyczne Centrum Warszawy[9].

Rozważano także utworzenie takiego parku dla grodziska Bródno Stare oraz dla systemu fortyfikacji XIX-wiecznej Twierdzy Warszawa obejmującego rosyjskie fortyfikacje z okresu zaborów – Cytadelę z pierścieniem fortów wokół miasta, szańce, wały międzyfortowe, obiekty pomocnicze i częściowo zachowany układ dróg fortecznych[4].

Zabytki wpisane do rejestru zabytków

Do rejestru zabytków wpisano m.in. układy urbanistyczne i zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa, dzieła budownictwa obronnego, obiekty techniki, cmentarze, parki, ogrody oraz zabytki archeologiczne. W rejestrze zabytków nieruchomych w 2006 wpisanych było ok. 1300 obiektów[4].

Bemowo

Białołęka

kościół św. Jakuba na Tarchominie (Białołęka)

Bielany

Fort II: koszary szyjowe
Pałac Brühla obecnie, wyremontowana fasada w 2006
  • kościół pw. św. Marii Magdaleny, ul. Wólczyńska 4
  • kościół par. pw. Matki Boskiej Królowej Polski, ul. Gdańska 6 a
  • zespół klasztorny kamedułów na Bielanach, ul. Dewajtis 3
    • kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
    • 13 eremów kamedulskich
    • budynki poklasztorne
    • grób Staszica
    • obudowa źródła
  • kaplica przydrożna, ul. Wólczyńska 23
  • Fort II „Wawrzyszew”, ul. Księżycowa
  • zespół pałacowo-parkowy, ul. Muzealna 8
    • pałac
    • 2 oficyny
    • domek dozorcy
    • brama wjazdowa
    • park
  • zespół Akademii Wychowania Fizycznego, ul. Marymoncka 34
    • gmach główny (z pływalnią i wieżą ciśnień)
    • hala sportowa
    • internat męski
    • internat żeński
    • 2 internaty nauczycielskie
    • 2 wille profesorskie
    • stołówka
  • dom, przy ul. Daniłowskiego 45

Mokotów

pałac w folwarku Sielce przy ul. Cybulskiego 3
  • Miasto Ogród Czerniaków” – zespół urbanistyczny i budowlany
  • osiedle „Szare Domy”- zespół budowlany z zielenią
  • układ urbanistyczny i zespół budowlany (Różana – al. Niepodległości – Odolańska – Dąbrowskiego)
  • zespół klasztorny bernardynów, ul. Czerniakowska 2/4
  • 3 mogiły na cmentarzu, ul. Wałbrzyska
  • Park Dreszera, ul. Puławska – Odyńca – Kazimierzowska – Ursynowska
  • fort „Mokotów II”, ul. Idzikowskiego
  • fort VII-A „Służewiec”, al. Lotników 1
  • fort „Czerniaków”, ul. Powsińska 13
  • fort „Mokotów I”, ul. Racławicka
  • kamienica, ul. Asfaltowa 8 → al. Niepodległości 157
  • modernistyczny salon samochodowy „Auto-Koncern” w Warszawie z 1929 roku, ul. Belwederska 16
  • dworek z XVII-XIX wieku, ul. Bernardyńska 1
  • willa, ul. Bieżanowska 5
  • zespół domów mieszkalnych Towarzystwa Kredytowego Miejskiego, ul. Boya-Żeleńskiego 4/6
  • willa, ul. Bukowińska 24
  • Folwark Sielce, ul. Cybulskiego 3
    • pałac
    • dwie oficyny
    • pozostałości parku angielskiego
  • willa, ul. Chocimska 18
  • zespół budynków d. Państwowego Zakładu Epidemiologicznego, ul. Chocimska 24
    • 4 budynki
    • ogrodzenie z bramami
  • Stacja Pomp Rzecznych Wodociągów Warszawskich, ul. Czerniakowska 124
    • dom mieszkalny kierownictwa Stacji
    • zbiornik osadowy
    • kamień z tablicą pamiątkową
    • ogrodzenie
  • dom mieszkalny pracowników Stacji Pomp Rzecznych, ul. Czerniakowska 126a
  • budynek gimnazjum im. J. Piłsudskiego, ul. Czerniakowska 128
    • dom mieszkalny
  • budynek zakładu ss. nazaretanek, ul. Czerniakowska 137
  • dom Władysława Broniewskiego, ul. Dąbrowskiego 51
    • ogród
  • willa, ul. Domaniewska 14
    • ogród
  • willa, ul. Goraszewska 7
    • ogród
  • dom, ul. Huculska 6
    • zabudowania warsztatowe
  • dom, ul. Jodłowa 18
    • ogród
  • willa (elewacje), ul. Kielecka 33
  • willa, ul. Łowicka 39a
  • dom, ul. Malczewskiego 20
  • zespół kamienic, al. Niepodległości 157/ul. Asfaltowa 8
    • kamienica, al. Niepodległości 157
    • kamienica, ul. Asfaltowa 8
    • dziedziniec-ogród
  • willa, ul. Narbutta 30
  • dom, ul. Narbutta 50
  • kino „Stolica”, ob. „Iluzjon”, ul. Narbutta 50a
  • willa Jana Koszczyc-Witkiewicza, ul. Naruszewicza 20
  • dom, ul. Podchorążych 79
  • Willa Podgórskich, ul. Powsińska 104
  • kamienica, ul. Puławska 28
  • zespół pałacu Szustra, ul. Puławska 55/59
    • pałac
    • Domek Mauretański
    • gołębnik z bramą
    • Domek Murgrabiego
    • Mauzoleum Szustrów
    • ogród, ob. park „Promenada”
  • zakład wychowawczy, ul. Puławska 95/97
  • pałacyk „Henryków”, ul. Puławska 107a
    • ogród
  • zespół pałacowy „Królikarnia”, ul. Puławska 113
    • pałac
    • park
    • most
    • kuchnia
    • budynki gospodarcze
  • Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4
  • kamienica, ul. Sandomierska 23
  • „Żółta Karczma” w Służewie, al. Wilanowska 204
  • dom, ul. Wiśniowa 38
    • ogród
    • ogrodzenie
  • dom, ul. Wyścigowa 10/12

Ochota

Fragment kolonii Lubeckiego, róg ulicy Raszyńskiej i Rapackiego

Praga-Południe

Najstarszy dom na Saskiej Kępie
  • Saska Kępastrefa ochrony konserwatorskiej
  • kościół parafialny pw. św. Andrzeja Boboli, ul. Nobla 16
  • Konkatedra Matki Bożej Zwycięskiej, ul. Grochowska 365
  • Park Skaryszewski, al. ZielenieckaWaszyngtona
    • park
    • skwer Stanisława Augusta
  • Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej
  • domy przy ul. Berezyńskiej, numery 10,16
  • budynek mieszkalny Zakładów Amunicyjnych „Pocisk”, ul. Chodakowska 22
  • domy przy ul. Dąbrowieckiej, numery 18, 20, 22, 24, 26, 28
  • domy przy ul. Elsterskiej, numery 1, 12
  • dom, ul. Estońska 1
  • domy przy ul. Francuskiej, numery 28, 38
  • Dworek Grochowski, ul. Grochowska 64/68
  • Gmach zakładu wychowawczego braci Albertynów, ul. Grochowska 194/196
  • Piekarnia Teodora Reicherta, ul. Grochowska 224
  • Instytut Weterynarii, ul. Grochowska 272
    • budynek główny
    • pawilon zach. (klinika chirurgiczna)
    • pawilon wsch. (katedra chorób wewnętrznych)
    • oficyna zach. (zakład anatomii)
    • oficyna wsch. (katedra epizootiologii)
  • kamienica, ul. Grochowska 342
  • domy przy ul. Katowickiej, numery 7, 7a, 8, 8a, 8b, 9/11, 10, 16, 17, 19, 21, 23, 26
  • Zabudowania fabryki wyrobów metalowych „Metalik”, ul. Lubelska 16
  • budynek magazynu warsztatowego Kolei Warszawsko-Terespolskiej, ul. Lubelska 33
  • zespół d. manufaktury „Juta”, później zakładów amunicyjnych „Pocisk”, ul. Mińska 25
    • budynek administracyjny z bramą wjazdową
    • budynek produkcyjno-warsztatowy nr 24
    • budynek produkcyjno-warsztatowy nr 25
    • budynek pierwotnej manufaktury, nr 44
    • magazyn pierwotnej manufaktury, nr 55
  • zabudowania podstacji elektrycznej, ul. Mińska 46
    • budynek rozdzielni
    • budynek warsztatowo-magazynowy
    • bunkier niemiecki z czasów II wojny światowej
  • domy przy ul. Obrońców, numery 5, 7, 9, 11, 13, 14, 15, 17, 19, 21, 23, 26, 33
  • willa, ul. Peszteńska 12
    • ogród
  • willa, ul. Rzymska 13/19
    • ogród
  • dom, ul. Saska 104
  • kamienica czteropodwórzowa, ul. Targowa 14
    • stajnia-wozownia
  • domy przy ul. Walecznych, numery 11, 17, 19, 37
  • Płaskorzeźba Plon na kamienicy przy ul. Zwycięzców 11[10]

Praga-Północ

Katedra warszawsko-praska
  • Osiedle Praga I” – zespół budynków
  • kościół pw. św. Floriana, pl. Weteranów 1863 r./Floriańska 3
  • kościół pw. MB Loretańskiej, ul. Ratuszowa 5
  • Kościół Najświętszego Serca Jezusowego, ul. Kawęczyńska 53
  • cerkiew metropolitalna prawosławna pw. św. Marii Magdaleny, al. „Solidarności” 52
  • Park Praski oraz Ogród Zoologiczny, al. „Solidarności” – Wybrzeże Helskie – Starzyńskiego – Jagiellońska
  • Fort Śliwickiego Cytadeli Warszawskiej, ul. Jagiellońska 5
  • kamienica Cymermanów wraz z oficynami, ul. Białostocka 4
  • kamienica Menachema Rotlewiego, ul. Brzeska 18
  • skład Towarzystwa Akcyjnego A. Wróblewski (4 budynki), ul. Inżynierska 3
  • kamienica z oficynami, ul. Inżynierska 7
  • d. Dom Weteranów Powstania Styczniowego, ul. Jagiellońska 17
  • gmach dawnego Gimnazjum Praskiego im. Władysława IV, ul. Jagiellońska 38
  • zajezdnia tramwajowa, ul. Kawęczyńska 16
    • hala postojowa
    • budynek administracyjno-mieszkalny
  • gmach dawnej Komory Wodnej, ul. Kłopotowskiego 1-3
  • Mykwa w Warszawie, ob. LO, ul. Kłopotowskiego 31
  • układ urbanistyczny i zespół budowlany ulicy Małej
  • kamienica Nazimków wraz z oficyną, ul. Mała 13a
  • koszary V Oddziału Straży Ogniowej, ul. Marcinkowskiego 2
  • kamienica księcia Bronisława Massalskiego „Pod Sowami” wraz z oficyną, ul. Okrzei 26
  • Dom Akademicki Studentów Żydów, ob. komenda policji, ul. Sierakowskiego 7
  • kamienica, al. „Solidarności” 61
  • zespół szpitala Przemienia Pańskiego, al. „Solidarności” 67
    • budynek główny „A”
    • budynek „B”
    • laboratorium – patomorfologia
    • dom dozorcy
    • pralnia
    • kotłownia
    • kuchnia
    • ogrodzenie
  • dom, ul. Stalowa 57
  • dom „Pałac Konopackiego”, ul. Strzelecka 11/13
  • Stalownia Praska, ul. Szwedzka 2/4
    • budynek produkcyjny
    • hala główna (część)
    • budynek administracyjny
    • magazyn
    • piwnice (chodniki podziemne)
    • ogrodzenie
  • zespół d. fabryki Lamp i fabryki chemicznej „Praga”, ul. Szwedzka 20
    • kotłownia
    • komin kotłowni
    • 3 budynki glicerynowi
    • 2 magazyny surowców glicerynowych
    • budynek produkcyjny (2 hale)
    • pudełkarnia
    • budynek EPD „Wieża”
    • magazyn centralny
    • warzelnia
    • budynek biurowy
    • dom mieszkalny
  • kamienica, ul. Tarchomińska 13
  • zespół domów, ul. Targowa 50
    • 3 domy
  • fragment kamienicy ocalały po wojnie, ul. Targowa 22
  • kamienica, ul. Targowa 69
  • zespół budynków PKP, ul. Targowa 70
  • zespół gmachów dyrekcji PKP, ul. Targowa 74
  • Solidarności 44

willa naczelnika Warszawskiej Dyrekcji Kolejowej (dworek Szuszkiewicza)z 1920-21.Parterowy dom wzniesiono w tzw. „stylu dworkowym” na zlecenie Warszawskiej Dyrekcji Kolejowej według projektu inż. Wacława Szuszkiewicza w latach 1920–1921 na miejscu dawnego skrzydła dworca Petersburskiego, spalonego podczas I wojny światowej.

  • kamienica, ul. Targowa 84
  • kamienica, ul. Wileńska 13
  • kamienica z oficyną, ul. Wileńska 19
  • kamienica z oficynami, ul. Wileńska 21
  • dom opieki (Dom Pracy im. Mańkowskich) z kaplicą MB z Lourdes, ul. Wileńska 69
  • założenie urbanistyczne ul. Ząbkowskiej, odcinek od ul. Targowej do ul. Brzeskiej (w tym Synagoga Icchaka Hersza Jahrmana)
  • zespół d. oczyszczalni spirytusu „Rektyfikacja Warszawska”, ul. Ząbkowska 27-31
    • 3 budynki biurowe
    • 9 budynków produkcyjnych i magazynowych
    • portiernia
    • kotłownia z kominem
    • trafostacja
    • 2 domy mieszkalne
    • ogrodzenie od strony ulic Ząbkowskiej i Markowskiej
  • kamienica Inżynierska 7

Rembertów

  • willa Granzowa, ul. Chełmżyńska 165
  • dom z otoczeniem, ul. Marsa 61

Śródmieście

© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Fasada katedry św. Jana, w głębi kościół pojezuicki Matki Boskiej Łaskawej
Katedra św. Ducha
Zamek Królewski wraz z Kolumną Zygmunta
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Fontanna w Ogrodzie Saskim
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Pałac Branickich
Pałac Paca-Radziwiłłów
Gmach Sejmu
Kancelaria Prezydenta RP
Gmach PAST-y
Pałac Janaszów

Targówek

Ursus

  • cmentarz par. rzym.-kat. (tzw. piastowski) w Gołąbkach, ul. Bohdana Żołądkowskiego
  • kapliczka przy cmentarzu, ul. Dzieci Warszawy

Ursynów

Pałac Potockich w Natolinie
Pałac Ursynów
  • zespół kościoła św. Katarzyny, ul. Fosa 17
    • kościół
      • średniowieczna chrzcielnica
      • średniowieczny krucyfiks, przed którym miał się modlić Władysław Jagiełło
    • dzwonnica
    • plebania
    • wikarówka
    • cmentarz przykościelny
    • ogrodzenie
  • kwatera z mogiłami 1939–1945 na cmentarzu (par. śś. Ap. Piotra i Pawła), ul. Łagiewnicka
  • zespół torów wyścigów konnych, ul. Puławska 266
    • tory wyścigów i teren
    • trybuny
    • budynek administracyjny z siodlarnią
    • zespół budynków stajenno-mieszkalnych I
    • zespół budynków stajenno-mieszkalnych II
    • dom inspektora
  • zespół pałacowo-parkowy w Natolinie, ul. Nowoursynowska
    • pałac
    • oficyna pałacowa
    • pawilon ogrodowy (świątynia dorycka)
    • domki dozorców
    • gajówka
    • sarkofag
    • akwedukt
    • brama mauretańska
    • most mauretański, pomnik Natalii Sanguszkowej
    • brama
    • park
  • zespół pałacowy Ursynów, ul. Nowoursynowska 166
    • pałac z oficynami
    • taras ze schodami
    • park
  • dom (chałupa), ul. Kabaty 1
  • willa, ul. Krasnowolska 78
  • zespół dworski Wyczółki (I), ul. Łączyny 2
  • zespół willi Wyczółki (II), 1918-22, ul. Łączyny 54
    • willa
    • czworak
    • ogród
  • leśniczówka, ul. Rydzowa 1

Wawer

Willa Lodusieńka z 1934 roku
Kościół w Zerzniu
  • Kościół pw. Wniebowzięcia NMP, ul. Trakt Lubelski 157
  • wiaty peronowe i poczekalnie na przystankach kolejowych Międzylesie, Radość i Miedzeszyn oraz stacji Falenica
  • cmentarz par. pw. Wniebowzięcia NMP, ul. Cylichowska
  • dom z piwnicami i skrytką, ul. Barbórki 16
  • dom, ul. Derkaczy 79
  • willa, ul. Dusznicka 64
  • willa „Lodusieńka”, ul. Herbaciana 6
  • dom, ul. Junaków 24
    • ogród
  • willa, ul. Junaków 33/35
    • ogród
  • dom z wieżą, ul. Kamieńskiego 4
    • ogród
  • willa, ul. Lokalna 57/59
    • ogród
  • dawny dworzec kolejowy Falenica, ul. Patriotów 40
  • zajazd, ul. Płowiecka 83
  • willa, ul. Przewodowa 112
    • ogród
  • willa, ul. Przewodowa 123/125
  • dawna stacja kolejki dojazdowej Wawer, ul. Widoczna 6
  • dom, ul. Widoczna 79
  • willa, ul. Wilgi 43
    • ogród
  • dom, ul. Zasobna 46/48
  • fabryka Aparatów Elektrycznych K. Szpotańskiego (4 sprzężone hale produkcyjne), ul. Żegańska 1

Wesoła

Wilanów

Widok pałacu z lotu ptaka (przed remontem)
  • Wilanów – założenie urbanistyczne
  • zespół kościoła par. pw. św. Anny
    • kościół
    • plebania, ul. Biedronki 1
    • dom służby kościelnej, ul. Biedronki 1a
  • cmentarz
  • kaplica cmentarna
  • ogrodzenie i brama
  • zespół pałacowo-ogrodowy, ul. Stanisława Kostki Potockiego 1
    • pałac Królewski
    • kordegarda
    • oficyna kuchenna
    • stajnia pałacowa z wiatą
    • oranżeria
    • figarnia z pseudośredniowieczną bramą
    • ujeżdżalnia
    • wozownia
    • psiarnia
    • d. kuźnia, ul. Wiertnicza 1e
    • d. komisariat, ul. Wiertnicza 1f
    • d. ślusarnia i areszt (?), ul. Wiertnicza 1c
    • dom ogrodnika, ul. Biedronki 16
    • dom podstarościego
    • holendernia
    • spichrze
    • studnia na dziedzińcu
    • brama wjazdowa
    • park pałacowy z wystrojem architektoniczno-rzeźbiarskim
      • domek dozorcy
      • mauzoleum Potockich
      • pompownia
      • altana chińska
      • most rzymski
      • pomnik Bitwy Raszyńskiej
      • sarkofag ku czci Stanisława Kostki Potockiego
      • obelisk ku czci braci Potockich
      • kolumna z krzyżem maltańskim
      • kolumna z orłem
      • rzeźba figuralna (balustrady, posągi kamienne i ceramiczne)
  • d. szpital św. Aleksandra, ul. Biedronki 6
  • „Dom Doktora”, ul. Biedronki 6a
  • d. fabryka, ul. Wiertnicza 1
  • d. kuźnia wiejska, ul. Wiertnicza 2
  • jatki, ul. Wiertnicza 2a
  • ochronka, ul. Wiertnicza 2a
  • d. zajazd, ul. Wiertnicza 27
  • mostek, ul. Wiertnicza
  • zespół pałacowo-parkowy w Morysinie
    • ruiny pałacyku
    • domek stróża
    • gajówka, drewn.
    • oraculum
    • brama
    • park
  • kościół św. Elżbiety w Warszawie (Powsin), ul. Przyczółkowa
    • dzwonnica
  • cmentarz wojenny z II wojny światowej w Powsinie, ul. Przyczółkowa
  • d. karczma w Powsinie, ul. Przyczółkowa 394

Włochy

Fort VI: Koszary szyjowe
  • Fort VI „Okęcie”, ul. Lipowczana 6
  • pałac Koelichenów, ul. ks. J. Chrościckiego 2
  • zespół dworski, ul. 1 Sierpnia 11
    • dwór (częściowo rozebrany po 1945)
    • stodoła
    • budynek inwentarski
    • wozownia
    • czworak
    • ogród (szpalery drzew)

Wola

Cmentarz Karaimski
Pomnik na Pawiaku
Fabryka Norblina

Żoliborz

Cytadela warszawska: Brama Straceń
Cytadela warszawska: kaponiera pierwszego bastionu
Fort Sokolnickiego: ceglana działobitnia od strony Cytadeli
  • Żoliborz historyczny (układ i zabudowa)
    • Kolonia Dziennikarska
    • osiedle WSM
    • Żoliborz Oficerski
  • zespół cytadeli, ul. Wybrzeże Gdyńskie
    • mury z bramami
    • X pawilon
    • d. kaplica pw. św. Ducha
    • d. budynki klasztorne
    • budynek, ul. Gwardii
    • budynek, ul. Fawory
    • Fort Sokolnickiego, ul. Krasińskiego
    • Fort Traugutta, ul. Mickiewicza
    • poterna (tunel) z cytadeli, ul. Wojska Polskiego/pl. Inwalidów
  • zabudowa parzystej strony, ul. Brodzińskiego, numery: 2 (z ogrodem), 4 (z ogrodem), 8, 10, 12 (z ogrodem), 16, 20 (z ogrodem), 24, 28 (z ogrodem), 30, 32
  • szkoła, ul. Czarnieckiego 49
  • willa, ul. Czarnieckiego 53
    • ogród
  • domy wraz z ogrodami, przy ul. Dygasińskiego, numery: 1, 3, 15, 19, 20, 21, 22 (bez ogrodu), 23
  • domy wraz z ogrodami przy ul. Dziennikarskiej, numery: 11, 12
  • szkoła, ul. Elbląska 51
  • dom (segment), ul. Forteczna 12
    • ogród
  • domy (segmenty) przy ul. Gomółki, numery: 4, 6
  • dom wraz z ogrodami przy ul. Hauke-Bosaka, numery: 9, 12
  • dom, ul. Kaniowska 1
  • domy przy pl. Lelewela, numery: 12, 14, 18 (z ogrodem)
  • dom, ul. Mickiewicza 34/36
  • domy (wraz z ogrodami) przy ul. Niegolewskiego, numery: 8, 10, 21 (bez ogrodu), 21/II (bez ogrodu), 27
  • willa, ul. Promyka 17
    • ogród
  • dom (segment), pl. Słoneczny 6
    • ogród
  • domy przy ul. Sułkowskiego, numery: 28 (z ogrodem), 32
  • domy przy ul. Śmiałej, numery: 41, 48, 50, 54 (z ogrodem), 58 (z ogrodem), 60, 63 (z ogrodem), 66, 73
  • willa przy pl. Tucholskim 24
    • ogród
  • zabudowa, ul. Wieniawskiego, numery: 1/I, 2/I, 2/2, 3/I, 3/II, 3/III, 3/IV, 4, 5/I, 5/II, 5/III, 5/IV, 5/V, 5/VI, 5/IX, 5/X, 6/I, 6/III, 6/VI, 6/VII, 6/VIII, 6/IX, 6/X, 7/I, 7/II, 7/IV, 7/V, 7/VI, 8/I, 8/III (z ogrodem), 8/IV, 8/VI (z ogrodem)
  • dom, al. Wojska Polskiego 29

Zobacz też

  • Wykaz zabytków Warszawy przygotowany na potrzeby konkursu Wiki Lubi Zabytki

Przypisy

  1. Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków, BIP urzędu m.st. Warszawy, 19 listopada 2018 (pol.).
  2. Portal mapowy NID [dostęp 2019-03-27] (pol.).
  3. Budynek dawnej Węgierskiej Ekspozytury Handlowej zabytkiem, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, 6 marca 2019 (pol.).
  4. a b c d Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy, 2006 (pol.).
  5. Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. w sprawie uznania za pomnik historii M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 423.
  6. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 stycznia 2012 r. w sprawie uznania za pomnik historii „Warszawa – Zespół Stacji Filtrów Williama Lindleya” Dz.U. z 2012 r. poz. 64.
  7. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 r. w sprawie uznania za pomnik historii „Warszawa – zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach” Dz.U. z 2014 r. poz. 956.
  8. Wilanowski Park Kulturowy, Urząd m. st. Warszawy, 31 stycznia 2019 (pol.).
  9. Park Kulturowy Historyczne Centrum Warszawy, Urząd m. st. Warszawy, 31 stycznia 2019 (pol.).
  10. Zabytkowy „Plon” na Saskiej Kępie. mwkz.pl. [dostęp 2011-05-23].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warszawagn7.jpg
Warsaw in Poland
Warszawa - Pałac Tyszkiewiczów 01.jpg
Autor: Vindur, Vindur, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pałac Tyszkiewiczów w Warszawie. Widok od strony Krakowskiego Przedmieścia (oświetlona strona) i kościoła Wizytek (zacieniona!!!).
POl Warsaw Kościół Zmartwychwstania Pańskiego na Targówku.jpg
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego na Targówku Fabrycznym
4 Warszawa 23.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Barbakan in Warsaw with the permission of the authors Marek and Ewa Wojciechowscy from [www.poczta-polska.pl/mw]
Warsaw oldtown wide.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pawiak drzewo.JPG
Pomnik Drzewo na terenie b. więzienia Pawiak, w głębi ocalały fragment bramy więziennej. Warszawa Zdjęcie własne drozdp
Kościół św. Karola Boromeusza na Woli w Warszawie 2019.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kościół św. Karola Boromeusza w Warszawie
Kolegiata św. Anny w Wilanowie 2020.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kolegiata św. Anny w Wilanowie
Palac Janaszow w Warszawie.JPG
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pałac Janaszów w Warszawie (ul. Zielna 49)
Warsaw Karaim cemetery.jpg
Autor: Wojsyl, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Karaim cemetery in Warsaw, Poland. Established in 1890.
PL Warsaw Pałac Przeździeckich.jpg
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Pałac Przeździeckich, ul. Foksal 6, Warszawa
Brama Straceń.PNG
Autor: Mathiasrex, Licencja: CC BY 2.5

Executions Gate of Warsaw Citadel

photo by User:Mathiasrex Maciej Szczepańczyk
Warszawa Zacheta 2010 (1).JPG
Zachęta Narodowa Galeria Sztuki
Kamienice przy raszyńskiej.jpg
Autor: Sunderland, Licencja: CC BY-SA 3.0
Warszawa, kamienice przy ul. Raszyńskiej (róg Rapackiego)
Pałac Borchów w Warszawie 2017.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pałac Borchów (Dom Arcybiskupów Warszawskich) w Warszawie
SK Walecznych37.jpg
Autor: Tadeusz Rudzki, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Najstarszy dom Saskiej Kępy - ul. Walecznych 37
Willa lodusienka.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Willa "Lodusieńka". Budynek wybudowany w stylu świdermajer w 1934 roku. Zabytek Warszawy.
Gmach Główny Politechniki Warszawskiej 2018.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Gmach Główny Politechniki Warszawskiej na placu Politechniki 1
Hotel Europejski w Raffles Warszawie 2019.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Budynek Hotelu Europejskiego w Warszawie
Most ks. J. Poniatowskiego w Warszawie 05.JPG
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Most Poniatowskiego w Warszawie
Dworek Szuszkiewicza.JPG
Autor: Aga-tedi, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dworek Szuszkiewicza
Warsaw 07-13 img11 Library.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Krasiński Palace (National Library) in Warsaw (Poland)
Węgierska ekspozytura Handlowa ul. Szwoleżerów Mister Warszawy ok. 1975.jpg
Węgierska ekspozytura Handlowa przy ul. Szwoleżerów w Warszawie
POL Warsaw Kosciol sw Katarzyny Służew3.jpg
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kościół św. Katarzyny na Służewiu w Warszawie
Sejm rp front 20070103.jpg
Budynek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, widok od ulicy Wiejskiej
4 Warszawa-Zamek Ujazdowski 03.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Ujazdowski Castle in Warsaw with the permission of the authors Marek and Ewa Wojciechowscy [1]
PalaceWilanow.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC BY-SA 1.0
Pałac w Wilanowie - widok pałacu z lotu ptaka (przed remontem)
Dom dochodowy Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie ul. Filtrowa 68.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Dom dochodowy Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie przy ul. Filtrowej 68
5 Warszawa 087.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Warsaw University Astronomical Observatory. Lazienki Park in Warsaw
Kazimierz Palace.JPG
Autor: Bartosz MORĄG, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pałac Kazimierzowski w Warszawie
Warszawa-Ogród Saski fontanna.jpg
Autor: Marcin Białek, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Fontanna w Ogrodzie Saskim w Warszawie, położona na osi Saskiej.
Warszawa Teatr Wielki 2009.jpg
Autor: Marcin Białek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Teatr Wielki w Warszawie.
PL warsaw tatars muslim cemetery gate.jpg
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Muzułmański Cmentarz Tatarski na Powązkach
Hotel Polonia.JPG
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
2 Palac Branickich 01.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Branicki Palac in Warsaw
Czap6DSC 1080.jpg
Autor: Wistula, Licencja: CC BY-SA 3.0
Czapski Palast, Akademie der schönen Künste in Warschau
Grob Nieznanego Zołnierza w Warszawie 2010 (3).JPG
Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie
Warszawa fortvi 002.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Klemens~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Fotografia przedstawia ruiny koszar szyjowych Fortu VI "Okęcie" Twierdzy Warszawa. Autor: Zbigniew Strucki (zstrucki@o2.pl)
Royal-Castle-of-Warsaw AB.jpg
Autor: Andrzej Barabasz (Chepry), Licencja: CC BY-SA 3.0
Zamek Królewski w Warszawie
Pałac Przebendowskich Radziwiłłów w Warszawie elewacja zachodnia.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pałac Przebendowskich (Radziwiłłów) w Warszawie, elewacja zachodnia
Warszawa cytadela mur carnota 001.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Klemens~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Zdjęcie przedstawiające mur Carnota u podnóża prawego barku IV bastionu Cytadeli Aleksandrowskiej (Warszawskiej). Autor: Zbigniew Strucki (zstrucki@o2.pl), 30.I.2007
PL Warsaw Stare Powązki alejka cmentarza 1.jpg
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Alejka cmentarna, Stare Powązki
Palac Potockich w Natolinie 01.jpg
Autor: Vindur, Licencja: CC BY 2.5
Pałac Potockich w Natolinie (Warszawa), widok od strony zachodniej
PL Warsaw Miodowa14.jpg
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Warszawa, Pałac Chodkiewiczów z XVII wieku - ul. Miodowa 14
Warszawa - Wilanów Palace.jpg
Autor: Marcin Białek, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ta panorama została stworzona za pomocą Autostitch (Panoramy mogą różnić się od rzeczywistego widoku tego miejsca).
Warszawa fortii 001.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Warszawa fort siergieja 001.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Klemens~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Zdjęcie przedstawia szyję działobitni w Forcie Siergieja (Sokolnickiego) Cytadeli Warszawskiej. Autor: Zbigniew Strucki. Data wykonania: 30.I.2007
Kaponiera południowa Cytadeli Warszawskiej 2021.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kaponiera południowa Cytadeli Warszawskiej. Siedziba Muzeum Katyńskiego
Palace ensemble Sielce DSC 2389.JPG
Autor: Wistula, Licencja: CC BY-SA 3.0
Palace ensemble Sielce, palace
Widok na krakowskie przedmiescie po remoncie.jpg
Widok na ulice Krakowskie Przedmiescie po remoncie
Okolnik 9.jpg
Autor: unknown, Licencja: Copyrighted free use
Cerkiew św. Jana Klimaka w Warszawie 2020.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Cerkiew św. Jana Klimaka w Warszawie, widok z ulicy Wolskiej
11 kat9 archpol35 70 a.jpg
Bohdan Lachert villa in Warsaw, Poland dated 1929. Katowicka Street 9. Three-family house with garden, each flat measures 150 m² and has three levels plus roof terrace. See also: [1]
Warsaw 07-13 img20 View from StAnne Church tower.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
View from the St. Anne Church tower at Castle Square in the Old Town (Stare Miasto) in Warsaw (Poland). Saint Florian Church.
Synagoga Nożyków w Warszawie 2020.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Synagoga Nożyków w Warszawie
POL Warsaw Bernardyni Czerniaków.jpg
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kościół pod wezwaniem św. Antoniego z Padwy na Czerniakowie w Warszawie, 1690-1693
Warsaw 07-13 img38 Russian church.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Russian Orthodox church of Mary Magdalene in Warsaw (Poland)
VarsaviaMiodowaPalazzoPac.jpg
Varsavia, Palazzo Pac (Pałac Paca) sulla via Miodowa, ingresso curvilineo.
Bramauw.jpg
Brama kampusu głównego UW. Widok z Instytutu Filozofii.
Pałac Blanka.jpg
Autor: Vindur; uploaded to Commons by Janmad, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pałac Blanka w Warszawie
Kościół Najświętszej Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie 2017.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kościół Najświętszej Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
Umschlagplatz Warsaw.JPG
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pomnik Umschlagplatz w Warszawie
Warszawa PAST 2009.jpg
Autor: Marcin Białek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wieżowiec PAST w Warszawie.
5 Warszawa 083.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Pałac Belwederski w Warszawie
POL LO Wladyslawa IV 01.jpg
Autor: Tadeusz Rudzki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława IV w Warszawie. Widok od strony Parku Praskiego
Warszawa-palacyk Biernackich.jpg
(c) Zu z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Pałacyk Biernackich na warszawskiej Woli, ul. Wolska nr 27/29, (fot Zu)
Katedra Polskokatolicka.jpg
Autor: Michcik, Licencja: CC BY 2.5
Flag of the United Kingdom.svg St. Spirit Polish Catholic Church Catedral in Warsaw

Flag of Poland.svg Katedra Kościoła Polskokatolickiego pw. Świętego Ducha w Warszawie

Kościół św. Andrzeja Boboli w Warszawie Saska Kępa 2021.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kościół św. Andrzeja Boboli przy ul. Nobla w Warszawie
Kościół św. Jakuba na Tarchominie w Warszawie 2017.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kościół św. Jakuba na Tarchominie w Warszawie
Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Warszawie 2016.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Warszawie
Old building in Warsaw.JPG
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 3.0
4 Warszawa 12.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie with the permission of the authors Marek and Ewa Wojciechowscy from [www.poczta-polska.pl/mw]
Pałac Kultury i Nauki 2011.jpg
Autor: Marcin Białek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pałac Kultury i Nauki w Warszawie widziany spod Dworca Centralnego.