Zakrzewo (powiat złotowski)

Zakrzewo
wieś
Ilustracja
Szkoła im.ks.Domańskiego, rok 1969
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

złotowski

Gmina

Zakrzewo

Liczba ludności 

1620

Strefa numeracyjna

67

Kod pocztowy

77-424[1]

Tablice rejestracyjne

PZL

SIMC

0533989

Położenie na mapie gminy Zakrzewo
Mapa konturowa gminy Zakrzewo, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zakrzewo”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Zakrzewo”
Położenie na mapie powiatu złotowskiego
Mapa konturowa powiatu złotowskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Zakrzewo”
Ziemia53°24′39″N 17°09′18″E/53,410833 17,155000
Strona internetowa

Zakrzewo (niem. Zakrzewo) – wieś krajeńska w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie złotowskim, w gminie Zakrzewo[2][3], przy drodze wojewódzkiej nr 188.

Wieś leży przy strategicznie ważnej do 1945 r linii kolejowej (dawnej "Ostbahn" z Królewca) Tczew-Küstrin Kietz, a dokładniej na jej odcinku Chojnice-Piła. W miejscowości odbywa się cykliczna impreza muzyczna Blues Express.

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa pilskiego.

Nazwa miejscowości

W roku 1935 niemieckie władze nazistowskie dokonały zmiany historycznej nazwy Zakrzewo na nazwę Buschdorf, brzmiącą bardziej "niemiecko"[4]: Busch – krzak, krzew, Dorf – wieś. Przemianowanie to dokonane zostało nie bez trudności[5]: na taką zmianę trzeba było formalnej zgody miejscowej rady gminnej, która w Zakrzewie do roku 1925 składała się z samych Polaków, a i potem, do r. 1935, stosunek liczbowy Polaków do Niemców w niej był jak około 9:1. Jurysdykcji władzy gminnej nie podlegało jednak nazewnictwo obiektów kolejowych, toteż zmiany nazwy stacji kolejowej w tej wsi dokonano już w roku 1925; kiedy w pewien czas po przemianowaniu dworca landrat jako przewodniczący wydziału powiatowego zaproponował przemianowanie również przynajmniej miejscowej poczty (było bowiem dość para­doksalne, że bilet kolejowy kupowało się do Buschdorf, a list adresowało się do Zakrzewa), rada gminna nie zgodziła się na ten projekt. W lutym 1928 r. landrat raz jeszcze zażądał zmiany nazwy wsi, tym razem jednak oferując przyłączenie do gminy 200 morgów lasu. I tym razem jednak rada gmin­na nie dała się przekonać, oferta nie została przyjęta: wieś nadal nazywała się Zakrzewo, a stacja kolejowa – Buschdorf. Ustawą samorzą­dową z 30 stycznia 1935 r., która wprowadziła zasadę nomi­nacji w ustalaniu składu rady gminnej, władze niemieckie doprowadziły do sytuacji, że pomimo większości polskiej we wsi, to do jej rady gminnej wchodził już tylko jeden Polak, który nie był w stanie przeszkodzić uchwale o zmianie nazwy Zakrze­wo na Buschdorf. Związek Polaków w Niemczech zaprotestował prze­ciwko temu postępowaniu u ministra spraw wewnętrznych, lecz dowiedział się, że przemianowanie Zakrzewa nastąpiło na podstawie rzekomo jednomyślnej uchwały rady gminnej. Dalsze protesty zaprzeczające temu nieprawdziwemu uzasadnieniu nie odniosły już skutku i do końca II wojny światowej wieś nazywała się Buschdorf. Przywrócona w 1945 nazwa Zakrzewo została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946[6].

Integralne części wsi

Integralne części wsi Zakrzewo[2][3]
SIMCNazwaRodzaj
1009291Nowe Zakrzewoczęść wsi

Historia

Stare osiedle wielkopolskie, pierwsza wzmianka w 1491[7]. W 1511 w Zakrzewie została utworzona rzymskokatolicka parafia św. Marii Magdaleny[8]. Wieś szlachecka, własność wojewody płockiego Piotra Potulickiego, około 1580 roku leżała w powiecie nakielskim województwa kaliskiego[9].

W latach 1772–1945 pod panowaniem Prus. Silny ośrodek polskości, w którym działał ks. dr Bolesław Domański. Po wojnie także osiedlili się Polacy z innych regionów Polski.

Przed wojną dzięki inicjatywie księdza Bolesława Domańskiego w Zakrzewie powstał silny ruch spółdzielczy, kulturalny i sportowy. Większość zapoczątkowanych wtedy inicjatyw jest kontynuowana i rozwijana: Spółdzielczy Bank Ludowy, Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska, Dom Polski, Chór Tęcza i Klub Sportowy Jedność.

W grudniu 1937 Rada Naczelna Związku Polaków w Niemczech przygotowując organizowany w marcu 1938 w Berlinie zjazd Związku ogłosiła tzw. "Odezwę Zakrzewską" skierowaną do rodaków w Niemczech; podpisał ją m.in. ksiądz Bolesław Domański będący wtedy przewodniczącym V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech[10].

W 1966 wieś została odznaczona Orderem Sztandaru Pracy II klasy za wytrwałość w zachowaniu ducha narodowego[7]. W 2019 Sejmik Województwa Wielkopolskiego podjął decyzję o przekazaniu gminie Zakrzewo środków na utworzenie w miejscowym Domu Polskim Centrum Idei Rodła[11].

Kościół

W Zakrzewie znajduje się kościół pod wezwaniem św. Marii Magdaleny.

Oświata

  • Publiczna Szkoła Podstawowa im. ks. dr Bolesława Domańskiego
  • Przedszkole Publiczne im. Królewny Śnieżki
  • Gimnazjum im. Zjednoczonej Europy (do czasu likwidacji gimnazjów w Polsce)

Osoby związane z Zakrzewem

Zobacz też

Przypisy

  1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1581 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  2. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  3. a b GUS. Rejestr TERYT
  4. po dojściu Hitlera do władzy sztuczne zniemczanie nazw miejscowości dotknęło znaczne obszary ówczesnych Niemiec
  5. Informacje na ten temat podaje Henryk Zieliński w swojej pracy Polacy i polskość ziemi złotowskiej w latach 1918-1939, rozdz. VII, str. 155; powołuje się tam na A. Krajna-Wielatowskiego "Ziemia Złotowska"
  6. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  7. a b Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 312, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
  8. Zakrzewo – Parafia pw. św. Marii Magdaleny. diecezja.bydgoszcz.pl. [dostęp 2017-05-13].
  9. Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 251.
  10. podczas samego zjazdu wygłosił w 1938 płomienne patriotyczne przemówienie, którego nagranie zachowało się do dzisiaj
  11. RAK, Wsparcie dla idei Rodła, w: Monitor Wielkopolski, 2(225)/2020, s. 2
  12. Tytuł "Zasłużony dla Gminy Zakrzewo" dla Alfonsa Tomke, zlotow.naszemiasto.pl

Bibliografia

  • Edmund Osmańczyk: Niezłomny proboszcz z Zakrzewa. Warszawa: Czytelnik, 1989. ISBN 83-07-01992-3.

Media użyte na tej stronie

Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
REF new (questionmark).svg
Autor: Sławobóg, Licencja: LGPL
Icon for missing references
SzkolaZakrzewo1969.jpg
szkoła podstawowa im. ks. dr. Bolesława Domańskiego w Zakrzewie (pow. złotowski); rok 1969
Zakrzewo (gmina w województwie wielkopolskim) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Zakrzewo, Polska
Kościół Marii Magdaleny w Zakrzewie.jpg
Autor: Iwoldan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zakrzewo - kościół parafialny p.w. Marii Magdaleny (zabytek nr 634/Wlkp/A)
Powiat złotowski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu złotowskiego, Polska