Zamek Wołek

Zamek Wołek

nr rej. AK-11/Bi/1/Kr/34 z 20.09.1934 oraz A-159/76 z 6.09.1976[1]
Zamek Wołek - fragment ruin
Państwo	Polska
Miejscowość	Kobiernice
Typ budynku	zamek
Styl architektoniczny	gotyk
Rozpoczęcie budowy	połowa XIV w.[2]
Ważniejsze przebudowy	1372-1433, 1433-1453[3]
Zniszczono	koniec XV w.
Pierwszy właściciel	Jan I Scholastyk[2]
Kolejni właściciele	książęta cieszyńscy, Skrzyńscy herbu Łabędź
Plan budynku
Położenie na mapie gminy Porąbka Zamek Wołek
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek Wołek
Położenie na mapie województwa śląskiego Zamek Wołek
Położenie na mapie powiatu bielskiego Zamek Wołek
49°49′52″N 19°12′11″E/49,831111 19,203056

Zamek Wołek – ruiny średniowiecznego gotyckiego zamku na stokach Bujakowskiego Gronia w Beskidzie Małym, położone na lewym brzegu rzeki Soły w Kobiernicach. Zamek powstał w XIV wieku, a został zburzony około 1477 roku.

Opis

Zamek założony został na planie półowalnym, z wykorzystaniem walorów obronnych szczytu. Zajmował teren około 35 na 45 metrów, otoczony był dwoma pierścieniami kamiennych murów. Mur wewnętrzny miał grubość ok. 2,5 m, wykonany był z kamienia z wątkami ceglanymi i wiązanym zaprawą wapienną, mur zewnętrzny był nieco cieńszy, a poza nim znajdowała się podwójna fosa. W północno-wschodnim narożu zamku znajdowała się baszta o wymiarach 5 na 9 m. W południowo-wschodniej części mieścił się budynek mieszkalny o wymiarach 5 na 11 m, połączony wieżą komunikacyjną z drugim obwodem murów. Oba budynki posiadały kamienne fundamenty, być może częściowo wykonane były z drewna. Pomiędzy budynkiem mieszkalnym i basztą znajdowała się główna brama prowadzona do zamku, poprzedzona mostem zwodzonym. Zamek posiadał własna studnię^[3][4].

Zamek powstawał w trzech fazach. Początkowo - w XIV wieku - zniwelowano szczyt wzgórza na którym miał stanąć zamek, wykopano fosy i usypano wały obronne. Wzniesiono wówczas też budynek mieszkalny i bramę, która prawdopodobnie była wtedy drewniana. Druga faza przypada na lata 1372-1433, kiedy to rozbudowano budynek mieszkalny i dodano basztę w drugim narożu, oraz murowany budynek bramny. Trzecia faza rozbudowy wiąże się częściowo z osobą księcia Jana IV oświęcimskiego i przypada na lata 1433-1452. Powstał wówczas drugi pierścień murów razem z wieżą komunikacyjną i wieżą bramną. Rozpoczęto też wtedy budowę trzeciego, niepełnego obwodu murów^[3].

Obecnie po zamku zostały ruiny. Na szczycie góry dostrzec można fundamenty murów, fosę oraz fragmenty zewnętrznej wieży bramnej. W 1980–1985 na terenie Wołka prowadzono badania archeologiczne, lecz wyników nie opublikowano.

Historia

Zamek Wołek zbudowany został jako strażnica graniczna w XIV w. przez księcia Jana I Oświęcimskiego, będącego lennikiem Czech. Zamek służyć miał jako strażnica graniczna księstwa oświęcimskiego, kontrolująca szlak przez Kotlinę Żywiecką na Węgry. Miał też służyć jako schronienie okolicznej ludności w razie wojny. Pierwsza wzmianka o tej budowli pochodzi z 1396, kiedy książę Jan III oświęcimski przekazał własność zamku swojej żonie^[5].

W roku 1452 książę Jan IV oświęcimski najechał i złupił Małopolskę. W odwecie król Kazimierz Jagiellończyk wysłał wojska pod dowództwem Jana Szczekockiego i Jana Kuropatwy, którzy oblegali i zdobyli zamek oświęcimski i zmusili księcia Jana IV do ucieczki. Schronił się on na Wołku, skąd popierał bandy zbójców (m.in. tzw. "Braci") rabujące Małopolskę. W roku 1454 zamek bezskutecznie oblegały wojska Kazimierza Jagiellończyka pod dowództwem Jana Tęczyńskiego. Niewiele później Jan IV oświęcimski ostatecznie poddał się królowi, sprzedając mu księstwo oświęcimskie za 50 000 grzywien groszy praskich, a zamek przeszedł we władanie wojsk królewskich. Prawdopodobnie nie został nigdy zdobyty przez rycerzy-rozbójników z Barwałdu pod dowództwem Włodka i Katarzyny Skrzyńskich herbu Łabędź. W 1462 Borzywoj i Włodek Waltburgh Skrzyńscy założyli warownię Bukowiec na Bukowskim Groniu, w pobliżu Wołka, gdzie bronili się przez 8 miesięcy^[6]. Ostatecznie ich warownia została zdobyta przez rycerzy królewskich dowodzonych przez Piotra Komorowskiego i Mikołaja Pieniążka z Witowic.

Piotr Komorowski, hrabia orawski i liptowski oraz wcześniejszy władca zamków na Orawie, został w roku 1474 pozbawiony swoich posiadłości przez króla Węgier Macieja Korwina za forsowanie królewicza polskiego Kazimierza na tron węgierski. Król polski Kazimierz Jagiellończyk wynagrodził mu tę stratę przyznaniem dóbr na Podbeskidziu, między innymi zamku Wołek. Z tego samego 1474 roku pochodzi ostatnia pisana wzmianka o zamku. Komorowski wszedł w tajne układy z królem Węgier, a możliwość wejścia posiadanych przez niego terenów we wpływy węgierskie stało się zagrożeniem dla Polski. Piotr Komorowski zmarł w 1476, a jego własność przeszła we władanie jego brata Mikołaja, który odmówił ofercie sprzedaży swoich zamków polskiemu królowi. Kazimierz Jagiellończyk wysłał w 1477 wojsko pod dowództwem wojewody sandomierskiego Jakuba Dębińskiego, które po siedmiotygodniowym oblężeniu zdobyło zamki Komorowskiego. Król rozkazał spalić i zburzyć zamki w Żywcu i Barwałdzie^[7]. Zamek na Wołku został prawdopodobnie zburzony lub poważnie uszkodzony w czasie tej wyprawy^[5][8].

Przypisy

Bibliografia

• Reyniak J., Średniowieczny zamek Wołek. Wstępne wyniki badań, [w:] Teki Krakowskie, 1997, T. 4, s. 87-98;
• Czechowicz B., Książęcy mecenat artystyczny na Śląsku u schyłku średniowiecza, Warszawa 2005, s. 522-524;
• polskiezabytki.pl Kobiernice - Zamek Wołek. [dostęp 2014-02-07]. (pol.);
• Muzeum im. A. Kłosińskiego - Kobiernice. [dostęp 2014-02-07]. (pol.);
• Wołek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 868 .