Zawilec narcyzowy

Zawilec narcyzowy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

jaskrowate

Rodzaj

zawilec

Gatunek

zawilec narcyzowy

Nazwa systematyczna
Anemone narcissiflora L.[3]
Sp. Pl. 542 1753
Synonimy
  • A. narcissifolia L.
  • A. fasciculata L.
  • A. sibirica L.

Zawilec narcyzowy, z. narcyzowaty[4] (Anemone narcissiflora L.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych. Występuje w południowej i środkowej Europie, w Azji i Ameryce Północnej[5]. W Polsce rośnie tylko w Tatrach, w Sudetach (Karkonoszach), w Bieszczadach i na Babiej Górze. Wyjątkowo można go też spotkać na Roztoczu i Wyżynie Lubelskiej[6].

Morfologia

Łodyga
Nierozgałęziona łodyga kwiatowa ma wysokość 50 – 70 cm i cała jest owłosiona. Dolna jej część jest bezlistna, dopiero tuż pod nasadą kwiatostanu wyrasta w okółku kilka liści, dużo mniejszych od liści odziomkowych. Są one trójdzielne, podzielone na nierówne części. Osadzone są na łodydze siedząco, przy czym ich nasady są zrośnięte. Po liściach tych łatwo można odróżnić zawilca narcyzowatego od innych gatunków zawilców.
Liście
Liści odziomkowych jest od 4 do 8. Mają one długie ogonki, a ich blaszka liściowa jest dłoniasto trójdzielna, a każda z części jeszcze jest trzykrotnie wcięta. Wszystkie liście, łącznie z ogonkami są owłosione.
Kwiaty
Na szczycie łodygi kwiatowej, tuż nad okółkiem liści łodygowych wyrasta kilka kwiatów, tworząc mały baldach. Białe kwiaty mają promienistą budowę. Okwiat nie jest zróżnicowany na kielich i koronę, składa się z 6 do 8 działek, szeroko otwartych, które z zewnątrz są lekko różowe.
Owoc
Oskrzydlone, duże, płaskie niełupki.

Biologia i ekologia

  • Rozwój: bylina. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty nie wytwarzają nektaru, mimo to są odwiedzane i zapylane przez owady, które odżywiają się wytwarzanym w dużych ilościach pyłkiem. Skrzydełko umożliwia nasionom rozsiewanie przez wiatr.
  • Roślina trująca: cała roślina, podobnie, jak i inne gatunki jaskrowatych, zawiera trujący glikozydranunkulinę o piekącym smaku. Sok z rośliny powoduje na skórze stan zapalny. U zwierząt zjadających zawilce występują drgawki, krwiomocz, biegunka, zaburzenia w pracy układu oddechowego i serca.
Siedlisko
  • Siedlisko: typowa roślina górska. Rośnie w szczelinach i na półkach skałek, na halach górskich, na zboczach gór. Można go spotkać zarówno na podłożu wapiennym, jak i granitowym. W Tatrach rośnie do wysokości 2500 m n.p.m., głównie w piętrze kosówki i piętrze hal.

Systematyka i zmienność

Występuje w kilku podgatunkach, m.in. są to[3]:

  • Anemone narcissiflora subsp. narcissiflora, syn. Anemone fasciculata L.
  • Anemone narcissiflora subsp. sibirica, syn. Anemone sibirica L.

Często uznawane są one za oddzielne gatunki.

Zagrożenia i ochrona

Od 2014 roku gatunek jest objęty w Polsce ochroną częściową[7]. W latach 1946–2014 znajdował się pod ochroną ścisłą[8]. Z wyjątkiem sporadycznych przypadków wykopywania go do ogródków przydomowych czy zrywania, nie jest obecnie zagrożony. Prawie wszystkie jego stanowiska w Polsce znajdują się w czterech górskich parkach narodowych: babiogórskim, bieszczadzkim, karkonoskim i tatrzańskim.

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-25] (ang.).
  3. a b The Plant List (ang.). [dostęp 2012-07-04].
  4. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 32, ISBN 978-83-62975-45-7.
  5. Germplasm Resources Information Network (GRIN) (ang.). [dostęp 2009-11-03].
  6. Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
  7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
  8. Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).

Bibliografia

  • Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2003. ISBN 83-7073-385-9.
  • Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Anemone narcissiflora T69.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Anemone narcissiflora (habitat:West Tatra Mountains, Hala Upłaz)
Anemone narcissiflora (flower).JPG
Autor: Alpsdake, Licencja: CC BY-SA 4.0
Anemone narcissiflora L. subsp. nipponica, in Mount Tsurugi, Kamiichi, Toyama prefecture, Japan.
Anemone narcissiflora a1.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Anemone narcissiflora (pl. zawilec narcyzowy), habitat: Tatra Mountains]], dolina Miętusia