Zawołani po imieniu

Honorowe odznaczenie "Zawołani po imieniu"

Zawołani po imieniu – projekt realizowany przez Instytut Pileckiego poświęcony osobom narodowości polskiej zamordowanym za niesienie pomocy Żydom w czasie okupacji niemieckiej. Inicjatorką projektu była wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, Magdalena Gawin. Historie „Zawołanych: były dotąd pielęgnowane we wspomnieniach rodzin, jednak dotychczas nie były szerzej znane. Projekt oddaje „Zawołanym” honor i przywraca szacunek za postawy ludzkiej solidarności i bohaterstwa okazane wobec prześladowanych Żydów. Podstawowym celem projektu jest trwałe zaznaczenie w przestrzeni publicznej pamięci o pomordowanych. Oprócz tego projekt przywraca pamięć o upamiętnionych do powszechnej świadomości historycznej. Podejmowane działania podnoszą również świadomość społeczności lokalnych^[1].

Geneza nazwy

Dewiza i nazwa projektu pochodzą z wiersza Zbigniewa Herberta Pan Cogito o potrzebie ścisłości. Przedsięwzięcie, podobnie jak wiersz, opiera się na przekonaniu, że każda ofiara zbrodni zasługuje na pamięć^[2].

Działania

Działania projektu przywracają pamięć o ludziach, których imiona zbyt długo były niewypowiedziane. Rodzinom osób ratujących Żydów podczas okupacji niemieckiej dają możliwość publicznego zabrania głosu i oddania szacunku swoim przodkom. Symbolicznym materialnym upamiętnieniem jest odsłonięcie przytwierdzonej do kamienia tablicy z opisem upamiętnianych wydarzeń w języku polskim i angielskim. W ramach projektu w okolicznych szkołach prowadzone są też warsztaty edukacyjne poświęcone Polakom ratującym Żydów. Jednym z głównych elementów projektu jest integracja rodzin upamiętnionych. 24 listopada 2019 r. w Broku nad Bugiem został zorganizowany pierwszy Zjazd Rodzin Zawołanych po imieniu. Podczas uroczystości otwierającej zostały wręczone honorowe odznaczenia Zawołani po imieniu. Instytut realizuje notacje filmowe z członkami rodzin Zawołanych po imieniu. 2 października 2020 r. w warszawskim Domu Bez Kantów, przestrzeni wystawienniczej Instytutu inaugurowano wystawę przedstawiającą historie uhonorowanych osób. Ekspozycja przedstawia zebrane w czasie badania ich losów materiały dotyczące realiów życia w okupowanej Polsce, sposobu funkcjonowania niemieckiego terroru a także opowiada dalsze losy rodzin Zawołanych^[3][4][5].

Inauguracja

Pierwsze upamiętnienie miało miejsce w Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów, 24 marca 2019 r. w Sadownem k. Ostrowi Mazowieckiej. Kamień upamiętniający Leona, Mariannę i Stefana Lubkiewiczów, rodzinę piekarzy zastrzeloną przez Niemców 13 stycznia 1943, odsłonił premier Mateusz Morawiecki. W uroczystości wzięli również udział wicemarszałek Senatu Maria Koc, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Magdalena Gawin, lokalni parlamentarzyści oraz przedstawiciele miejscowych władz samorządowych. Na miejscu byli także obecni krewni Lubkiewiczów^[6].

Uhonorowani

Pozostałe osoby upamiętnione w ramach projektu^[7][8][9]:

• Piotr Leszczyński (marzec 2019, Poręba-Kocęby)
• Antoni Prusiński (marzec 2019, Poręba-Kocęby)
• Aleksandra i Hieronim Skłodowscy (czerwiec 2019, Skłody-Piotrowice)
• Jadwiga Długoborska (czerwiec 2019, Ostrów Mazowiecka)
• Lucyna Radziejowska (czerwiec 2019, Ostrów Mazowiecka)
• Julianna, Stanisław, Henryk i Wacław Postkowie (czerwiec 2019, Stoczek)
• Wacław Budziszewski (wrzesień 2019, Nur)
• Władysława i Stanisław Krysiewiczowie (październik 2019, Waniewo)
• Franciszek Andrzejczyk (październik 2019, Czyżew-Sutki)
• Ofiary zbrodni w Paulinowie: Franciszek Augustyniak, Zygmunt Drgas, Franciszek Kierylak, Ewa, Józef i Stanisław Kotowscy, Marian Nowicki, Stanisław Piwko, Jan Siwiński, Zygmunt Uziębło oraz Aleksandra Wiktorzak (czerwiec 2020 r. Sterdyń)
• Ofiary zbrodni w Wierzchowisku: Franciszka i Józef Sowowie (czerwiec 2020, Wierzchowisko)
• Ofiary zbrodni w Tworkach: Zofia i Feliks Bogusław Krasuscy (czerwiec 2020, Tworki)
• Ofiary zbrodni w Pustelniku: Marianna, Władysław, Stanisława Banaszek (wrzesień 2020, Marki)
• Karolina Juszczykowska (wrzesień 2020, Tomaszów Mazowiecki)
• Ofiary zbrodni w Starym Lipowcu: Katarzyna Grochowicz, Anastazja, Roman i Franciszek Kusiak, Katarzyna Rybak oraz Jan Zaręba (październik 2020, Stary Lipowiec)
• Józef Pruchniewicz (marzec 2021, Biecz)
• Piotr, Franciszek i Antoni Domańscy (maj 2021, Rzążew)
• Piotr Kościelecki (czerwiec 2021, Grądy Woniecko)
• Bolesław Książek oraz uratowany przez niego Idel (czerwiec 2021, Cezarów)
• Antoni Keninsgman (lipiec 2021, Mikołajki)
• Piotr i Apolonia Likosowie (wrzesień 2021, Opoka Duża)
• Leokadia Piątkowska (październik 2021, Węgrów)

Przypisy