Zbrodnia w Gajach Wielkich
 Tablica Pomnika ofiar zbrodni dokonanej na obywatelach polskich przez OUN-UPA wymieniająca Gaje Wielkie | |
| Państwo | Polska (tereny anektowane przez ZSRR) |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data | |
| Liczba zabitych | 60–68 |
| Typ ataku | |
| Sprawca | |
Położenie na mapie Polski w 1939 r. | |
 49°31′10″N 25°38′39″E/49,519444 25,644167 | |
Zbrodnia w Gajach Wielkich – zbiorowe zabójstwo Polaków połączone z podpalaniem budynków i grabieżą mienia, dokonane 27 marca 1945 roku we wsi Gaje Wielkie, położonej w byłym powiecie tarnopolskim województwa tarnopolskiego, przez oddział Ukraińskiej Powstańczej Armii.
Przed zbrodnią
W grudniu 1944 roku sprawcy określani przez świadków jako banderowcy zabili w Gajach Wielkich 10 osób z rodzin Czarnieckich i Kopców[1]. Według sprawozdania Komitetu Ziem Wschodnich na początku 1945 roku Ukraińcy rozwiesili we wsi plakaty wzywające Polaków do opuszczenia miejscowości pod groźbą śmierci. Spowodowało to ucieczkę części ludności polskiej do Tarnopola[2].
Przebieg zbrodni
27 marca 1945 roku oddział UPA, wspomagany przez ukraińskich cywili z okolicznych wsi, zaatakował polskie zagrody w Gajach Wielkich[1]. Przy użyciu broni palnej zabijano spotkanych Polaków. W domu Józefa Barutowicza ocalała Polka, ukryta za łóżkiem, która słyszała, jak sprawcy sprawdzają, czy zabili wszystkich domowników[3]. Ponadto dokonywano zaboru mienia, część polskich zabudowań spalono[1]. Mord w następujących słowach wspominał w swoim pamiętniku ks. Józef Anczarski: „…w dniu w którym przyjeżdżam do Tarnopola, miasto przeżywa bolesną sensację. W pobliskich Gajach Wlk., należących do parafii tarnopolskiej, wymordowano ostatniej nocy 60 osób. Sześćdziesiąt osób za jednym zamachem. Ustawić obok siebie 60 trumien! Mdło się robi człowiekowi. Przerażenie ogarnia mieszkańców wiosek”[4].
Zabito także młodą Ukrainkę, która ostrzegła mieszkankę wsi, Szpilską, przed napadem[5]. Grzegorz Hryciuk ocenia liczbę zabitych na 60 osób[6]. Grzegorz Rąkowski, Henryk Komański i Szczepan Siekierka uważają, że zginęło 68 osób[1][7], w tym 8 porwanych i zaginionych bez wieści[8].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d Henryk Komański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, Szczepan Siekierka, wyd. Wyd. 2., popr, Wrocław: Nortom, 2006, s. 387-388, ISBN 83-89684-61-6, OCLC 156875487.
- ↑ Lucyna Kulińska, Dzieje Komitetu Ziem Wschodnich na tle losów ludności polskich Kresów w latach 1943–1947, t. I, Kraków: „Abrys”, 2002, s. 326, ISBN 83-88527-32-0, OCLC 749369529.
- ↑ Maciej Nowicki: Jaka pamięć? Jaki wstyd? (pol.). newsweek.pl, 2011-03-27. [dostęp 2019-03-25].
- ↑ Józef Anczarski, Kronikarskie zapisy z lat cierpień i grozy w Małopolsce Wschodniej 1939–1946 r., Kraków 1946, s. 430 [cyt za:] Na rubieży, nr 26, s. 33-34.
- ↑ Kresowa księga sprawiedliwych 1939–1945. O Ukraińcach ratujących Polaków poddanych eksterminacji przez OUN i UPA, Romuald Niedzielko (oprac.), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007, s. 149, ISBN 978-83-60464-61-8, OCLC 233432465.
- ↑ Grzegorz Hryciuk, Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005, s. 314, ISBN 83-7441-121-X, OCLC 830722458.
- ↑ Grzegorz Rąkowski: Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej: Podole (pol.). books.google.pl. [dostęp 2015-03-01].
- ↑ Na rubieży, nr 26, s. 34.
Linki zewnętrzne
- Wystawa ludobójstwa dokonanego na Polakach przez OUN-UPA na Kresach Południowo-Wschodnich II RP 1939-1947; powiat Tarnopol (pol.). Stowarzyszenie Upamiętniania Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów we Wrocławiu. [dostęp 2015-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-04)].
Media użyte na tej stronie
_location_map.png)
(c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Polski — 1939 (marzec – wrzesień).