Zbrodnia w Grabówce (powiat białostocki)

Zbrodnia w Grabówce
	; Pomnik „W Hołdzie Ofiarom Hitlerowskiego Ludobójstwa” odsłonięty w 1973
Państwo	Polska pod okupacją III Rzeszy
Miejsce	Grabówka
Data	1941–1944
Liczba zabitych	16 000 osób
Typ ataku	egzekucja przez rozstrzelanie
Sprawca	III Rzesza
brak współrzędnych

Zbrodnia w Grabówce – mord popełniony na 16 000 ofiar cywilnych i wojskowych (Polakach, Białorusinach, Żydach i jeńcach sowieckich) mieszkańcach powiatu białostockiego i okolic, dokonany przez okupanta niemieckiego w latach 1941–1944. Wśród ofiar zbrodni rozpoznano też żołnierzy Armii Krajowej (AK), prawdopodobnie zamordowanych już po wojnie przez komunistyczną bezpiekę^[1].

Historia

Karol Usakiewicz, Grabówka 1941–1944. Masowe egzekucje w świetle relacji świadków, IPN Białystok 2016.^[2]

W świadomości historycznej mieszkańców Białegostoku i jego okolic słowo „Grabówka” jest synonimem zbrodni, których Niemcy dopuścili się tu w latach 1941–1944. Miejsce masowych egzekucji z 1943 r. przy Szosie Baranowickiej w pobliżu Kolonii Grabówka, obok którego znajduje się pomnik Ofiar Wojny, stało się tak wyraźnym symbolem męczeństwa, że niekiedy przyćmiewa pamięć o innych: Lesie Pietrasze, Nowosiółkach, Bacieczkach, getcie białostockim, więzieniu, koszarach na Nowym Mieście. Paradoksalnie jednak „grabówka” to teren nadal nie całkiem poznany.

Wiosną 1944 roku Niemcy zaczęli zacierać ślady zbrodni w Grabówce. W związku z ofensywą wojsk radzieckich nie dokończyli tego, ale specjalne Komando 1005 zdążyło wydobyć i spalić zwłoki z trzech zbiorowych mogił^[3].

Po wojnie podczas prac ekshumacyjnych odkryto w Grabówce 17 zbiorowych mogił, tworzących trzy odrębne cmentarze, które znajdują się wokół obecnie stojącego tam pomnika. Wśród ofiar zbrodni w Grabówce rozpoznano też żołnierzy AK, prawdopodobnie zamordowanych już po wojnie przez komunistyczną bezpiekę^[1].

Rocznicowe uroczystości odbywają się w Grabówce w połowie czerwca^[4]^[5]. 14 kwietnia 2021 r. została podpisana umowa pomiędzy Urzędem Marszałkowskim w Białymstoku a Gminą Supraśl na rewitalizację terenu cmentarza^[6].

Pomnik

Pomnik został wzniesiony 1973 r. według projektu Stanisława Wakulińskiego, wykonany i sygnowany przez kamieniarzy Lecha Filarskiego i Ryszarda Kierszniewskiego - Piaskowcowy, z figurą upadającej postaci rozstrzelanego ze związanymi rękami, na tle pionowej formy abstrakcyjnej, z napisem: „W HOŁDZIE OFIAROM HITLEROWSKIEGO LUDOBÓJSTWA”. Za pomnikiem wśród drzew znajdują się otoczone betonowym ogrodzeniem kwatery mogił z betonowymi krzyżami łacińskimi i prawosławnymi^[7].

Galeria

Fragment pomnika projektu Stanisława Wakulińskiego
Wejście na teren upamiętnienia ze zbiorowymi mogiłami
Tablica przed wejściem na cmentarz: "Tu spoczywa 16 000 ofiar bestialsko pomordowanych przez faszystów hitlerowskich w latach 1941–1944"
Nagrobek-krzyż na cmentarzu

Przypisy

↑ ^a ^b Polegli na Białostocczyźnie. www.suprasl.pl. [dostęp 2018-11-15].
↑ Instytut Pamięci Narodowej Białystok. ipn.gov.pl. [dostęp 2018-11-15].
↑ Jan Onacik, Przewodnik po miejscach walki i męczeństwa woj. białostockiego lata wojny 1939-1945. Wydawnictwo Sport i Turystyka. Warszawa 1970 r. s. 25-27.
↑ W Grabówce oddano hołd ofiarom zbrodni hitlerowskiej na Białostocczyźnie. Polskie Radio Białystok, 16.06.2019. [dostęp 2021-03-20].
↑ Uroczystość w Grabówce. Oficjalny portal Miasta Białystok, 12.06.2019. [dostęp 2021-03-20].
↑ Umowa na upamiętnienie miejsca pamięci narodowej w Grabówce /fot. TVP3 Białystok 2021-04-14.
↑ Marcin Zgliński, Katalog Zabytków Sztuki Województwo Podlaskie (Białostockie), Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2016 r. s. 71-72.

Linki zewnętrzne

Msza święta w intencji ofiar hitlerowskiej zbrodni w Grabówce - 17 czerwca 2018 r.

[suprasl.pl-1] Polegli na Białostocczyźnie. www.suprasl.pl. [dostęp 2018-11-15].

[2] Instytut Pamięci Narodowej Białystok. ipn.gov.pl. [dostęp 2018-11-15].

[3] Jan Onacik, Przewodnik po miejscach walki i męczeństwa woj. białostockiego lata wojny 1939-1945. Wydawnictwo Sport i Turystyka. Warszawa 1970 r. s. 25-27.

[4] W Grabówce oddano hołd ofiarom zbrodni hitlerowskiej na Białostocczyźnie. Polskie Radio Białystok, 16.06.2019. [dostęp 2021-03-20].

[5] Uroczystość w Grabówce. Oficjalny portal Miasta Białystok, 12.06.2019. [dostęp 2021-03-20].

[6] Umowa na upamiętnienie miejsca pamięci narodowej w Grabówce /fot. TVP3 Białystok 2021-04-14.

[7] Marcin Zgliński, Katalog Zabytków Sztuki Województwo Podlaskie (Białostockie), Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2016 r. s. 71-72.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne