Zgrupowanie Żbik

Historia Polski

Ten artykuł jest częścią cyklu: Polskie Państwo Podziemne

Zgrupowanie „Żbik” – oddział bojowy Armii Krajowej walczący w okresie powstania warszawskiego na Żoliborzu. Powstało 11 sierpnia, na bazie niektórych oddziałów Rejonu 4, stanowiąc obsadę nowego rejonu 5. Po 22 sierpnia zgrupowanie zostało następnie przemianowane na Zgrupowanie „Żyrafa II”, wchodząc ponownie w skład Rejonu 4. Od 15 września Zgrupowanie „Żyrafa II” wróciło do nazwy „Żbik”. Po 20 września 1944 zgrupowanie stanowiło 13 pułk piechoty AK.

Historia

Zgrupowanie wywodziło się z 1 kompanii II Zgrupowania Rejonu IV Powązki Obwodu Żoliborz AK, dowodzonej przez por. Witolda Plechawskiego „Sławomir”. Kompania złożona była z plutonów 215, 233 i 234. Na godzinę „W” nie stawił się pluton 234 dowodzony przez ppor. Stanisława Grysińskiego „Kozioł”, który uwikłał się w walkę na Marymoncie^[1], zaś z plutonów 215 i 233 zjawiło się 92 żołnierzy, uzbrojonych w 1 pistolet maszynowy, 3 kb, 1 sztucer, 5 pistoletów i 80 granatów^[2].

Według innej wersji (prawdopodobnie uwzględniające zmiany w połowie sierpnia), zgrupowanie gromadziło plutony 215, 217 i 233^[3]. O godz. 16.50 oddział otrzymał zadanie atakowania bramy Fortu Bema, choć wcześniejsze zadanie przewidywało atak na „Pionier-Park”.

O godz. 17.00 kompania zaatakowała bramę, likwidując ckm, jednak wskutek ostrzału i dużych strat zmuszona była do wycofania. Grupa 27 żołnierzy dowodzona przez por. Plechawskiego „Sławomir” przebił się w stronę zabudowań miasteczka-Powązki. Pozostała część oddziału uległa rozproszeniu.

W nocy z 4 na 5 sierpnia w rejonie Powązek doszło do zrzutu lotniczego. Ukryty oddział, pomiędzy 5 a 7 sierpnia przy pomocy ludności cywilnej odebrał 9 pojemników zrzutu (3 PIAT-y, 2 lkm, 11 pistoletów maszynowych, 400 granatów, 90 000 szt. amunicji)^[4]. 7 sierpnia por. „Sławomir” otrzymał rozkaz przejścia na Żoliborz.

10 sierpnia oddział liczący 180 żołnierzy przedostał się do ul. Krasińskiego. 11 sierpnia utworzono Zgrupowanie „Żbik”, jako nowy Rejon 5, którego dowódcą został por.Witold Plechawski „Sławomir”, zastępcą ppor. Franciszek Szumański „Korczak”. W skład zgrupowania weszły:

• Pluton 215 – dowódca ppor. Marian Masłowski „Gawron” (zg. 15 września), ppor. Aleksander Ważyński „Habdank”;
• Pluton 233 – dowódca ppor. Piotr Płocki „Roman”.
• Pluton 227, dowodzony przez kpr. pchor. Andrzeja Hebrowskiego „Adam”. Pluton ten 12 sierpnia przesunięto do Zgrupowania „Żyrafa”, a na jego miejsce wszedł Pluton 217, dowodzony kpr. Edwarda Bołbotowskiego „Bródka”.

Zgrupowanie liczyło wówczas 9 oficerów i 342 podoficerów i szeregowych^[4].

Po 22 sierpnia zgrupowanie „Żbik” uległo likwidacji, dotychczasowe Zgrupowanie „Żyrafa” otrzymało nazwę „Żyrafa I”, zaś zgrupowanie „Żbik” otrzymało nazwę Zgrupowanie „Żyrafa II”, jako oddziały Rejonu 4, pod łącznym dowództwem kpt. Kazimierza Nowackiego „Żyrafa”^[5].

z 14 na 15 września oddziały zgrupowania objęły odcinek ulicy Potockiej. wyodrębniając się ponownie jako Zgrupowanie „Żbik”. Oddział liczył wówczas 386 żołnierzy, uzbrojonych w 5 karabinów maszynowych, 46 karabinów, 23 pistolety maszynowe, 3 sztucery, 37 pistoletów, 450 granatów i ok. 60 butelek z benzyną^[6].

Po 20 września zgrupowanie zostało przekształcone w 13 pułk piechoty AK w ramach 8 Dywizji Piechoty AK im. Romualda Traugutta^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Grzegorz Jasiński: Żoliborz 1944. Dzieje militarne II Obwodu Okręgu Warszawa AK w Powstaniu Warszawskim. Pruszków: 2009.
• Oddziały powstania warszawskiego, red. Komornicki Stanisław Warszawa 1988.

Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Końskich Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja Ostra Brama Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach Rozbicie więzienia w Pułtusku
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamach na Kurta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej Bitwa na Porytowym Wzgórzu Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy