Zofia Gargasz

Zofia Gargasz
Zofia Mycka[1]
Data i miejsce urodzenia27 marca 1900[2]
Jabłonka
Data śmierci19 czerwca 1986[3]
Miejsce spoczynkuCmentarz Parafialny w Kalwarii Zebrzydowskiej
Miejsce zamieszkaniaBrzozów
Narodowośćpolska
WyznanieAdwentyzm[2]
RodziceWincenty Mycka, Paulina Kozicka[2]
MałżeństwoJakub Gargasz[2]
Odznaczenia
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

Zofia Gargasz z domu Mycka (ur. 27 marca 1900 w Jabłonce[2], zm. 19 czerwca 1986[3]) – Polka, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata.

Życiorys

Córka Wincentego Mycka i Pauliny z domu Kozickiej[2]. Razem z mężem Jakubem Gargaszem i synami mieszkała w Brzozowie w okolicy Krosna. Przed wybuchem wojny przyjaźniła się z Henią Katz, Żydówką która prowadziła sklep z tekstyliami w Brzozowie, a także wynajmowała u Gargaszów pokój. W sierpniu 1942 kobieta zbiegła z brzozowskiego getta przed likwidacją i zwróciła się do Gargaszów z prośbą o pomoc w ukryciu się. Mimo śledzenia przez sąsiadów, małżeństwo Gargaszów zgodziło się ukryć przyjaciółkę w swoim gospodarstwie. Udzielali schronienia na strychu jednego z budynków gospodarczych przez 18 miesięcy. Po otrzymaniu donosu, 9 lutego 1944 do domu Gargaszów przybyli niemieccy funkcjonariusze, wraz z granatowymi policjantami i przewodnikiem z magistratu. Przeprowadzili rewizję. Henia Katz została rozstrzelana na miejscu. Zofia Gargasz i jej mąż zostali aresztowani i osadzeni w więzieniu w Brzozowie, a następnie przewiezieni do Sanoka. Postawiono im zarzut udzielenia schronienia Żydom. Sąd Specjalny przy Sądzie Niemieckim w Rzeszowie na posiedzeniu w dniu 19 kwietnia 1944 w Sanoku skazał Zofię i Jakuba Gargaszów na karę śmierci, ponieważ w prawie niemieckim jedyną karą za ukrywanie Żydów była kara śmierci[2]. Skazanych przewieziono do Rzeszowa. Przebywający w tym czasie na przymusowych robotach w Niemczech starszy syn Gargaszów wniósł w imieniu obojga skazanych prośbę o ułaskawienie. Po dwóch miesiącach wyrok Zofii został zmieniony z kary śmierci na 3 lata pozbawienia wolności, a karę jej męża zmieniono na rok pozbawienia wolności. W zeznaniach Zofia odsunęła męża od odpowiedzialności za ukrywanie Heni Katz. Pod koniec lipca 1944 Jakuba Gargasza zwolniono z więzienia, a Zofia została przewieziona na tydzień do więzienia Montelupich w Krakowie, po czym osadzono ją w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym Dachau. Od 7 sierpnia 1944 przebywała w obozie pracy Rodgau-Dieburg, gdzie przetrwała do wyzwolenia przez Amerykanów. Wróciła do Polski w 1946 r[4][1].

8 maja 1979 Zofia Gargasz wraz z mężem Jakubem zostali odznaczeni medalami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[5][6][7].

Przypisy

  1. ↑ a b Elżbieta Rączy, Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Jan. M. Ruman (red.), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2014, s. 66, ISBN 978-83-7629-669-2.
  2. ↑ a b c d e f g Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej - materiały dla ucznia, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2008, s. 85–86, ISBN 978-83-7629-008-9.
  3. ↑ a b śp. Zofia Różycka, Grobonet: Cmentarz Parafialny w Kalwarii Zebrzydowskiej [dostęp 2021-02-27].
  4. ↑ Martyna Grądzka-Rejak, „Przeżyłam piekło na tej ziemi, ale mam czyste sumienie”. Historia Jakuba i Zofii Gargaszów. Polscy Sprawiedliwi, Klara Jackl (red.), sprawiedliwi.org.pl, listopad 2018 [dostęp 2020-03-11].
  5. ↑ Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2019. Poland, yadvashem.org, 7 stycznia 2019, s. 24 [dostęp 2020-03-11].
  6. ↑ Gargasz-Różycka Zofia, [w:] Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej [online], muzeumulmow.pl [dostęp 2021-02-27].
  7. ↑ Gargasz Jakub, [w:] Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej [online], muzeumulmow.pl [dostęp 2021-02-28].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Righteous Among the Nations medal simplified.svg
Autor: Ле Лой, Licencja: CC0
A simplified vector version of the medal awarded to Righteous Among the Nations