Zostera

Zostera
Ilustracja
Zostera morska
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządliliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rządżabieńcowce
Rodzinazosterowate
Rodzajzostera
Nazwa systematyczna
Zostera L.
Sp. Pl. 968. 1753
Typ nomenklatoryczny

Zostera marina L.[3]

Synonimy
  • Alga Tourn. ex Lam.
  • Heterozostera (Setch.) Hartog
  • Nanozostera Toml. & Posl.[4]
Zasięg występowania
Mapa zasięgu
Łąka podwodna Zostera sp.
Kłącze zostery morskiej
Liście zostery morskiej

Zostera, tasiemnica (Zostera L.) – rodzaj traw morskich z rodziny zosterowatych (Zosteraceae), obejmujący 16 gatunków[4] występujących w morzach i oceanach w strefie klimatu umiarkowanego i podzwrotnikowego. W Polsce występują dwa gatunki: zostera morska i zostera drobna[5].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckiego słowa ζόστερ (zoster – pas, obręcz)[6].

Zasięg geograficzny

Zostery występują w strefie litoralnej mórz i oceanów klimatu umiarkowanego i podzwrotnikowego, w Europie, Afryce, Azji, Australii i Ameryce Północnej. Rośliny te nie występują na wybrzeżach Ameryki Środkowej i Antarktyki. W Ameryce Południowej występują jedynie na wybrzeżu środkowego Chile[4].

Morfologia

Łodyga
Monopodialnie rozgałęziające się kłącze, tworzące w węzłach krótkie pędy z kilkoma liśćmi[7].
Korzenie
Łodyga ukorzenia się w węzłach, tworząc wiązkowo od 5 do 20 korzeni[8].
Liście
Blaszki liściowe całobrzegie lub rzadko drobnoząbkowane, równowąskie, z 3–11 równoległymi żyłkami przewodzącymi[7]. Pochwa liściowa błoniasta lub skórzasta, uszkowata i języczkowata[7], otwarta lub rurowata, rozkładająca się później niż blaszka liściowa[8].
Kwiaty
Rośliny jednopienne[7]. Kwiaty jednopłciowe, zebrane w lancetowatą kolbę, otoczoną liściową pochwą kwiatostanową[8], siedzącą, wyrastającą pachwinowo, o spłaszczonej osi[7]. Kwiaty męskie i żeńskie występują naprzemiennie na jednej kolbie. Kwiaty męskie często wsparte przysadką[8], z dwukomorowymi główkami pręcików[7]. Słupki eliptyczne[8], z krótkimi szyjkami i 2 szydłowatymi lub nitkowatymi znamionami[7].
Owoce
Podobne do niełupki, jajowate do eliptycznych[8].

Biologia i ekologia

Rozwój
Wieloletnie, rzadko jednoroczne[8], wodne geofity (hydrogeofity)[4].
Siedlisko
Strefy litoralne mórz i oceanów. Osłonięte zatoki i otwarte wybrzeża oraz ujścia rzek i laguny, na osadach piaszczystych, kamienistych i mulistych, na głębokości od 0,5 do 20 metrów, rzadziej do 50 metrów (Zostera polychlamys)[9].

Systematyka

Systematyka według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Jeden z rodzajów z rodziny zosterowatych (Zosteraceae) w obrębie rzędu żabieńcowców (Alismatales) należących do kladu jednoliściennych[2].
Gatunki flory Polski[5]
  • zostera drobna (Zostera noltii Hornem. in G.C.Oeder & al. (eds.))
  • zostera morska (Zostera marina L.)
Pozostałe gatunki[4]
  • Zostera angustifolia (Hornem.) Rchb.
  • Zostera asiatica Miki
  • Zostera caespitosa Miki
  • Zostera capensis Setch.
  • Zostera capricorni Asch.
  • Zostera caulescens Miki
  • Zostera chilensis (J.Kuo) S.W.L.Jacobs & Les
  • Zostera japonica Asch. & Graebn. in H.G.A.Engler (ed.)
  • Zostera mucronata Hartog
  • Zostera muelleri Irmisch ex Asch.
  • Zostera nigricaulis (J.Kuo) S.W.L.Jacobs & Les
  • Zostera novazelandica Setch.
  • Zostera polychlamys (J.Kuo) S.W.L.Jacobs & Les
  • Zostera tasmanica M.Martens ex Asch.

Zagrożenie i ochrona

14 gatunków zostery zostało ujętych w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych:

  • Zostera asiatica – status NT (bliski zagrożenia)[10], populacja malejąca
  • Zostera caespitosa – status VU (narażony)[11], populacja malejąca
  • Zostera capensis – status VU (narażony)[12], populacja malejąca
  • Zostera caulescens – status NT (bliski zagrożenia)[13], populacja malejąca
  • Zostera chilensis – status EN (zagrożony)[14], populacja malejąca
  • Zostera geojeensis – status EN (zagrożony)[15], populacja malejąca – gatunek o nieustalonym statusie taksonomicznym
  • Zostera japonica – status LT (mniejszej troski)[16], populacja rosnąca
  • Zostera marina – status LT (mniejszej troski)[17], populacja malejąca
  • Zostera muelleri – status LT (mniejszej troski)[18], populacja stabilna
  • Zostera nigricaulis – status LT (mniejszej troski)[19], populacja malejąca
  • Zostera noltii – status LT (mniejszej troski)[20], populacja malejąca
  • Zostera pacifica – status LT (mniejszej troski)[21] – gatunek obecnie uznany za synonim Zostera marina
  • Zostera polychlamys – status LT (mniejszej troski)[9], populacja stabilna
  • Zostera tasmanica – status LT (mniejszej troski)[22], populacja stabilna

W Polsce zostera morska objęta jest ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[23]. Roślina ta umieszczona jest też na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006), jako gatunek wymierając (kategoria zagrożenia: E)[24]. Gatunek ten występuje w 3 specjalnych obszarach ochrony siedlisk systemu Natura 2000: Ostoja Słowińska, Wolin i Uznam oraz Zatoka Pucka i Mierzeja Helska[25].

Zostera drobna w Polsce prawdopodobnie wymarła. Dawniej występowała w okolicach Gdańska[26]

Zastosowanie

Liście, kłącza i nasiona zostery morskiej są jadalne. Liście są spożywane na surowo lub gotowane. Ich nasady są kruche i słodkie. Korzenie są żute. Są ostre i słodkie. Suszone i sproszkowane kłącza stosowane są jako przyprawa, świeże kłącza i liście są często wykorzystywane jako dania świąteczne przez rdzenną ludność Ameryki Północnej[27].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-23] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-02-06].
  4. ↑ a b c d e Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families (ang.). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-06].
  5. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  6. ↑ Maureen L. Sullivan: The taxonomy of "seagrasses" surveyed from the higher taxa down through to the family level. Florida International University, 1994. [dostęp 2011-02-05].
  7. ↑ a b c d e f g Flora of China. Vol. 23: Zosteraceae. [dostęp 2011-02-06].
  8. ↑ a b c d e f g Flora of North America. Vol. 22: Zosteraceae. [dostęp 2011-02-06].
  9. ↑ a b F.T. Short, M. Waycott, Zostera polychlamys, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  10. ↑ F.T. Short, M. Waycott, Zostera asiatica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  11. ↑ F.T. Short, M. Waycott, Zostera caespitosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  12. ↑ F.T. Short i inni, Zostera capensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  13. ↑ F.T. Short, M. Waycott, Zostera caulescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  14. ↑ F.T. Short, M. Waycott, Zostera chilensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  15. ↑ F.T. Short, M. Waycott, Zostera geojeensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  16. ↑ F.T. Short i inni, Zostera japonica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  17. ↑ F.T. Short i inni, Zostera marina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  18. ↑ F.T. Short i inni, Zostera muelleri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  19. ↑ F.T. Short, M. Waycott, Zostera nigricaulis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  20. ↑ F.T. Short i inni, Zostera noltii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  21. ↑ F.T. Short, J. Gaeckle, Zostera pacifica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  22. ↑ F.T. Short i inni, Zostera tasmanica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-22] (ang.).
  23. ↑ Dz.U. z 2014 r. nr 0, poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
  24. ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  25. ↑ Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000. Ministerstwo Środowiska. [dostęp 2010-02-06].
  26. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 535. ISBN 978-83-01-14342-8.
  27. ↑ Plants For A Future (ang.). [dostęp 2015-12-12].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Zostera marina detail.jpeg
Autor: Kristian Peters -- Fabelfroh 09:28, 16 September 2006 (UTC), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Gewöhnliches Seegras Zostera marina, Stoltera Nähe Rostock
Zostera.jpg
Zostera Eel Grass. [Note: The caption on the thumbnail of this picture in the Zostera article on the English Wikipedia reads: "Zostera sp in Mussel Ridge Channel, Birch Island, Maine." Which species is not specified.]
Zosteramarina.jpg
Rhizome of Zostera marina on the beach at Carkeek Park, Seattle, Washington, USA.
World map ocean genus-Zostera.jpg
Autor: gerardgiraud, Licencja: CC BY-SA 4.0
Répartition mondiale du genre Zostera (adapté de den Hartog 1970, et de Phillips et Menez 1988)