Zygmunt Dzwonkowski

Zygmunt Dzwonkowski

Poźniak

pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia	29 kwietnia 1889 Warszawa, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	1987 Toronto, Kanada
Przebieg służby
Lata służby	1914–1987
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	II Brygada Legionów Polskich Departament Piechoty 56 Pułk Piechoty 3 Dywizja Piechoty Legionów
Stanowiska	szef wydziału dowódca pułku piechoty dowódca piechoty dywizyjnej
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa
Odznaczenia

Zygmunt Michał Ludwik Dzwonkowski^[a] (ur. 29 kwietnia 1889 w Warszawie^[2], zm. w 1987 w Toronto) – inżynier, pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

Zygmunt Dzwonkowski urodził się 24 kwietnia 1889 roku w Warszawie^[3], w rodzinie Ludwika i Jadwigi z domu Koyszor^[4]. W 1905 roku, po strajku szkolnym, został wyrzucony ze Szkoły Chrzanowskiego w Warszawie. Maturę zdał w 1908 roku w Szkole Realnej w Krakowie. Absolwent I Wydziału Mechanicznego Politechniki we Lwowie Szkoły Politechnicznej we Lwowie.

W czasie I wojny światowej służył w Legionach Polskich^[2]. W 1917 pełnił służbę w Komendzie Legionów na stanowisku adiutanta^[5]. Przeszedł z Komendą Legionów cały szlak bojowy II Brygady Legionów. Po zajęciu Warszawy przez Niemców prowadził akcję werbunkową do Legionów.

W listopadzie 1918 przyjęty został do Wojska Polskiego. Służył w 10 pułku piechoty. 10 sierpnia 1921 wyznaczony został na stanowisko szefa Wydziału Ordre de Bataille Oddziału I Sztabu Generalnego, a w styczniu 1922 powierzono mu kierowanie pracami Wydziału Organizacyjnego w tej samej komórce organizacyjnej Sztabu Generalnego^[6]. W latach 1922–1923 był słuchaczem Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 15 października 1923, po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego przydzielony został do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi na stanowisko szefa sztabu.

8 marca 1924 roku w lesie wawerskim pojedynkował się z redaktorem Adolfem Nowaczyńskim. Powodem był artykuł zamieszczony tydzień wcześniej w „Myśli Narodowej”, w którym ów znany z ciętego pióra i złośliwych epitetów dramatopisarz i kalamburzysta zaczepił „hauptmanna von Dzwonkowskiego”, że się ongiś wysługiwał Niemcom^[7].

15 października 1924 roku powierzono mu pełnienie obowiązków dowódcy 31 pułku Strzelców Kaniowskich w Łodzi^[8]. 15 stycznia 1925 roku wyznaczony został na stanowisko dowódcy 25 pułku piechoty w Piotrkowie^[9]. 14 maja 1926 roku, w czasie zamachu stanu, opowiedział się za Prezydentem RP i odmówił podporządkowania się rozkazom gen. bryg. Stanisława Małachowskiego, który przejął dowodzenie Okręgiem Korpusu Nr IV.

Poza cytowaną deklaracją, która do generała Małachowskiego dotarła dopiero 16 maja, nie podjął żadnych działań wymierzonych przeciwko zamachowcom^[11]. Odmowa podporządkowania się rozkazom pełniącego obowiązki dowódcy OK IV spowodowała, że gen. Małachowski polecił mjr. SG Alfredowi Krajewskiemu przejąć dowództwo nad 25 pp. Postawa wyczekująca przyjęta przez pułkownika w czasie przewrotu majowego spowodowała, że w sierpniu 1926 przeniesiony został do Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisko szefa Wydziału Piechoty^[12]. Od lipca 1927 roku dowodził 56 pułkiem piechoty Wielkopolskiej w Krotoszynie^[13]. 28 stycznia 1929 roku mianowany został dowódcą piechoty dywizyjnej 3 Dywizji Piechoty Legionów w Zamościu^[14]. W październiku 1931 roku został pomocnikiem dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII do spraw uzupełnień w Toruniu^[15]. Od 1 lipca 1938 roku pozostawał w dyspozycji II Wiceministra Spraw Wojskowych^[16].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 służył jako ochotnik oficer artylerii. Wycofując się przeszedł do Rumunii, gdzie został internowany w obozie w Čalimānesti, skąd zbiegł. Wkrótce został skierowany do tajnej bazy łączności „Bolek” w Bukareszcie, której komendantem był Stanisław Rostworowski. Z końcem 1940 skierowany na Środkowy Wschód. Tutaj był w czynnej służbie wojskowej w Armii Polskiej na Wschodzie. Następnie pełnił służbę w Sztabie 2 Korpusu Polskiego na stanowisku szefa Oddziału Personalnego^[17]. W 1947, po demobilizacji PSZ na Zachodzie, pozostał na emigracji. W 1948 zamieszkał w Toronto w Kanadzie i tam zmarł w 1987.

Zygmunt Dzwonkowski był żonaty z Lucyną z domu Haberlinck (o 5 lat od niego młodszą). Miał syna Jerzego, którego Niemcy rozstrzelali w czasie Powstania Warszawskiego 6 lub 7 sierpnia 1944 roku przy Bagateli.

Awanse

• porucznik – 28 września 1914 w korpusie oficerów artylerii Legionów Polskich
• kapitan – 20 sierpnia 1915 w korpusie oficerów artylerii Legionów Polskich^[18]
• podpułkownik – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty (w 1923 zajmował 96 lokatę)
• pułkownik – 3 maja 1926 ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 5 lokatą w korpusie oficerów piechoty

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4932 (1921)^[19]
• Krzyż Niepodległości (19 grudnia 1933)^[20][21]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1935)
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (24 maja 1929)^[22]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości

Zobacz też

• Organizacja i obsada personalna II Korpusu Polskiego

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 roku). Warszawa: Sztab Główny, 1931.
• Przewrót wojskowy w Polsce w 1926 r. Wybór dokumentów, część I, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 2 (80), Warszawa 1977.
• Piotr Żaroń: Armia Polska w ZSRR, na Bliskim i Środkowym Wschodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981.
• August Krasicki, Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914–1926, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1988.
• Stanisław Rostworowski, Nie Tylko Pierwsza Brygada (1914–1918). Z Legionami na bój, P.W. EGROSS – Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1993, ISBN 83-85253-05-X.
• Regina Czarnecka, Oddział I Sztabu Głównego (Generalnego) w latach 1921-1939. Dzieje twórcy zespołu akt i przegląd zawartości inwentarza, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 20 z 1997.
• Witold Jarno, Okręg Korpusu Wojska Polskiego Nr IV Łódź 1918–1939, Instytut Historii Uniwersytetu Łódzkiego, Katedra Historii Polski Współczesnej, Wydawnictwo "Ibidem", Łódź 2001, ISBN 83-88679-10-4.
• Stanisław Milewski, Pojedynki na wokandzie, cz. 1, „Palestra” Nr 1-2/2009.
• Zygmunt Dzwonkowski. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2019-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-03)].
• Strona KGRH 56 pp Wlkp.