Zygmunt Gloger

Zygmunt Gloger
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

3 listopada 1845
Tybory-Kamianka

Data i miejsce śmierci

16 sierpnia 1910
Warszawa

Browar w Jeżewie Starym założony przez Zygmunta Glogera
Portret Zygmunta Glogera
Pomnik w Łomży
Grób Zygmunta Glogera na cmentarzu Powązkowskim

Zygmunt Gloger herbu Prus II, ps. „Pruski”[1], Prus, Ziemianin, Sąsiad, Hreczkosiej[2] (ur. 3 listopada 1845 w Tyborach-Kamiance, zm. 16 sierpnia 1910 w Warszawie)[3] – polski historyk, archeolog, etnograf, folklorysta, krajoznawca.

Życiorys

Syn Jana i Michaliny z Woynów w wieku 14 lat zamieszkał w Jeżewie koło Tykocina, w XVIII-wiecznym dworze w nowo nabytym przez jego ojca majątku.

Kształcił się w Warszawie, gdzie w latach 1858–1863 uczęszczał do szkoły Jana Nepomucena Leszczyńskiego, a w roku 1867 ukończył Szkołę Główną. Na jego zainteresowania mieli wpływ Julian Bartoszewicz, historyk, literaturoznawca i encyklopedysta oraz Józef Ignacy Kraszewski, którzy bywali w majątku jego ojca.

W 1868 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim z zakresu historii i archeologii. Na jego dalszą pracę etnograficzną miał wpływ spotkany w Krakowie Wincenty Pol, a także Oskar Kolberg.

Od 1872 r. zamieszkał w majątku rodzinnym w Jeżewie, gdzie gospodarował na 1500-morgowym gospodarstwie. W 1883 r. ożenił się z Aleksandrą Jelską, córką etnografa i pisarza Aleksandra Jelskiego i bratanicą swego przyjaciela Michała Jelskiego. Mieli syna Stanisława i córkę Janinę[2].

Pierwsze prace etnograficzne podjął już w 1867 r. Później odbywał wędrówki etnograficzne i archeologiczne po ziemiach Polski i Litwy. Swoje liczne zbiory gromadził w domu rządcy browarnego i murowanym lamusie. Po jego śmierci do 1939 r. mieściło się tu jego muzeum.

Gloger utrzymywał kontakty z wieloma ówczesnymi polskimi uczonymi i humanistami. W Jeżewie gościli m.in. etnograf Jan Aleksander Karłowicz, wspomniany już Julian Bartoszewicz, antropolog i etnograf Józef Tylko-Hryncewicz, folklorysta i przyjaciel z okresu studiów w Krakowie Michał Federowski oraz przyrodnik, pedagog i krajoznawca Wojciech Jastrzębowski. Przyjeżdżali propagatorzy nowoczesnego rolnictwa i sadownictwa: Brunon Dłużewski, Michał Girdwoyń i kolega z lat szkolnych Tymoteusz Łuniewski. Jeżewo odwiedzali także literaci: Henryk Sienkiewicz – kolega Glogera z warszawskiej Szkoły Głównej, Eliza Orzeszkowa czy krewna matki Zygmunta, poetka Narcyza Żmichowska. Bywali tu rysownicy: Michał Elwiro Andriolli – znajomy Glogera z Warszawy i Julian Maszyński – towarzysz jego wypraw krajoznawczych. Z muzyków przyjeżdżali do Jeżewa kompozytorzy Piotr Maszyński i Zygmunt Noskowski, a także wspomniany już skrzypek Michał Jelski[2].

W 1893 r. Gloger wydzierżawił majątek, zostawiając sobie jedynie dwór z ogrodem i sadem. Pod koniec życia w 1906 zamieszkał w Warszawie, tam też po śmierci pierwszej żony ożenił się powtórnie z Kazimierą z Weissenbornów Wilczyńską. Po śmierci został pochowany na warszawskich Powązkach. 19 października 1911 roku jego zwłoki przeniesiono do nowego grobowca (kwatera 52-2-1/2)[4] z pomnikiem wykonanym przez rzeźbiarza Czesława Makowskiego[5]. Wyryto na nim napis: „Kochał przeszłość dla przyszłości”[2][6].

Swoje zbiory zapisał w testamencie Polskiemu Towarzystwu Krajoznawczemu, którego był jednym z założycieli i pierwszym prezesem, Towarzystwu Etnograficznemu, i Towarzystwu Bibliotek Publicznych w Warszawie oraz Muzeum Przemysłu i Rolnictwa.

Dzieła

Dziełem życia Glogera była Encyklopedia staropolska ilustrowana (1900–1903)[7][8][9][10], która nadal jest cennym przewodnikiem po kulturze staropolskiej. Inne ważniejsze prace: Obchody weselne[11] (1869), Pieśni ludu[12] (1892), Księga rzeczy polskich[13](1896), Rok polski w życiu, tradycji i pieśni[14] (1900). Dwie publikacje – Pieśni ludu oraz Encyklopedia staropolska ilustrowana ukazały się dzięki sfinansowaniu edycji przez Witolda Zglenickiego uzyskanych za pośrednictwem Kasy Mianowskiego. Śmierć autora przerwała w połowie drugiego tomu encyklopedyczne wydawnictwo Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce[15][16] (1907–1909, litery A–L). Napisał około 800 prac i artykułów.

Dzieła Zygmunta Glogera dostępne online

Konkurs im. Zygmunta Glogera

Od 1983 roku łomżyńskie Społeczne Stowarzyszenie Prasoznawcze „Stopka” organizuje Konkurs im. Zygmunta Glogera. W konkursie przyznawane są nagroda i medal Zygmunta Glogera za szczególne osiągnięcia w badaniu, ochronie i rozwoju kultury. Wśród laureatów konkursu znalazły się takie osobistości polskiej humanistyki jak prof. Jan Miodek, Julian Krzyżanowski, Anna Kutrzeba-Pojnarowa, Czesław Hernas, Jadwiga Klimaszewska, Roman Reinfuss, Jacek Kolbuszewski, Dorota Simonides, Roch Sulima, Andrzej Strumiłło, Piotr Eberhardt. A także liczne grono pasjonatów i kontynuatorów dzieła Glogera w swoich „małych ojczyznach”. Konkurs glogerowski w ostatnich latach znalazł mocnego sojusznika w Ministerstwie Kultury oraz samorządzie. Kapitule konkursu przewodniczył do roku 2015 prof. Janusz Tazbir, a obecnie prof. Henryk Samsonowicz.

Przypisy

  1. ↑ Barbara Petrozolin-Skowrońska: Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. T. 2, D–H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowa PWN, 1995. ISBN 83-01-11965-9.
  2. ↑ a b c d Czarnowski Adam: Znawca rzeczy krajowych, w: „Poznaj swój kraj” R. XLII, nr 3/99 (443), s. 16–17.
  3. ↑ Tomasz Darmochwał, Północne Podlasie, wschodnie Mazowsze, przewodnik. Agencja D, Warszawa 2003. ISBN 83-911266-3-3 podaje jako miejsce urodzenia Kamionkę w guberni augustowskiej, data śmierci 15 października 1910 r.
  4. ↑ Cmentarz Stare Powązki: ZYGMUNT GLOGER, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-02-14].
  5. ↑ Grobowiec Glogera Czas 1911 nr 482 z 21 października s. 2
  6. ↑ Pamięci Zygmunta Glogera Kurier Lwowski 1911 nr 476 z 19 października s. 3
  7. ↑ Encyklopedja staropolska ilustrowana. T. 1, wyd. 1900, polona.pl [dostęp 2018-06-21].
  8. ↑ Encyklopedja staropolska ilustrowana. T. 2, wyd. 1901, polona.pl [dostęp 2018-06-21].
  9. ↑ Encyklopedja staropolska ilustrowana. T. 3, wyd. 1902, polona.pl [dostęp 2018-06-21].
  10. ↑ Encyklopedja staropolska ilustrowana. T. 4, wyd. 1903, polona.pl [dostęp 2018-06-21].
  11. ↑ Zygmunt Gloger, Obchody weselne. Cz. 1, wyd. 1869, polona.pl [dostęp 2018-06-21].
  12. ↑ Zygmunt Gloger, Pieśni ludu zebr. Zygmunt Gloger (w latach 1861–1891), oprac. muz. Zygmunt Noskowski, wyd. 1892, polona.pl [dostęp 2018-06-21].
  13. ↑ Zygmunt Gloger, Księga rzeczy polskich, wyd. 1896, polona.pl [dostęp 2018-06-21].
  14. ↑ Zygmunt Gloger, Rok polski w życiu, tradycyi i pieśni, wyd. 1900, polona.pl [dostęp 2018-06-21].
  15. ↑ Zygmunt Gloger, Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce. T. 1, wyd. 1907, polona.pl [dostęp 2018-06-22].
  16. ↑ Zygmunt Gloger, Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce. T. 2, wyd. 1909, polona.pl [dostęp 2018-06-22].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Stare Jeżewo browar Glogera.jpg
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Stare Jeżewo - browar (założony przez Zygmunta Glogera) w zespole folwarcznym (zabytek nr 534 z 31.01.1983)
Zygmunt Gloger-Detail.jpg
en:Zygmunt Gloger - Polish historian, archeologist, geographer and ethnographer
Łomża ZygmuntGloger2.jpg
(c) Patryk Korzeniecki, CC BY-SA 3.0
Pomnik Zygmunta Glogera w Łomży
Podpis na pomniku: ZYGMUNT GLOGER 1845-1910. Syn Ziemi Łomżyńskiej. Historyk-etnograf, badacz folkloru polskiego, autor encyklopedii staropolskiej, pierwszy prezes Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Łomża 1973r.
Zygmunt Gloger - grób.png
Autor: Krzem Anonim, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Zygmunta Glogera na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 52, rząd 2, grób 1, 2)